امیر شاملو: نفت منبعی حیاتی برای تامین انرژی در سراسر جهان است و حتی با وجود خوش‌بینانه‌ترین فرض‌ها راجع به رشد و توسعه در حوزه انرژی‌های جایگزین، احتمالا جایگاه خود را تا چند دهه بعد نیز حفظ خواهد کرد. بیشتر کشورها (در مقام تولیدکننده، مصرف‌کننده یا ترکیبی از هر دو) به نحو قابل توجهی از تغییرات در بازار نفت تاثیر می‌پذیرند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند نفت تا سال ۲۰۳۰ میلادی، ۳۰ درصد از کل انرژی موردنیاز جهان را تامین کند. در ایالات متحده و کانادا، حدود دوسوم از این ماده برای تامین نیازهای حمل و نقل به کار گرفته می‌شود. اما در اکثر نقاط جهان، نفت خام بیشتر از آنکه به این منظور به کار رود، برای گرمایش محیط و تولید برق مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در بیش از یک سال اخیر، قیمت نفت روند نزولی داشته است. حتی افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک در منطقه خاورمیانه که با اقدامات تروریستی گروه تکفیری داعش، شدت گرفتن درگیری‌ها در عراق و سوریه، مبارزات در یمن و برخی مسائل سیاسی-اقتصادی دیگر همراه بود، نتوانست تکانه‌ای جدی در قیمت نفت ایجاد کند. اما سوال اینجا است که کاهش قیمت نفت از چه زمانی آغاز شد؟

مهم‌ترین‌ عواملی را که بر کاهش قیمت نفت در ۳۰ سال گذشته اثر‌گذار بوده است می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد: تغییر روند عرضه و تقاضای نفت در دنیا، تغییر در سیاست‌ها و اهداف اوپک، کاهش نگرانی‌های ژئوپلیتیک اثرگذاربر عرضه و در نهایت افزایش ارزش دلار در بازار جهانی. در چند ماه اخیر وضعیت اقتصادی اروپا چندان مناسب نبوده است. از طرفی احتمال دارد رشد اقتصادی چین با کاهش روبه‌رو شود. این وقایع بر تقاضای انرژی توسط این کشورها اثر گذاشته‌اند و سطح تقاضای جهانی را کاهش داده‌اند. تحولات اخیر در تولید نفت و گاز طبیعی از منابع غیر متعارف از سنگ‌های رسی در آمریکا باعث افزایش تولید نفت خام و گاز این کشور شده است. قبل از افزایش قیمت نفت، تولید نفت از این ذخایر نامتعارف توجیه اقتصادی نداشت. این نوع نفت به نفت شیل معروف شد.

با پیشرفت تکنولوژی و به بازار آمدن نفت شیل که حاصل استخراج نفت از لایه‌های ماسه‌ای دارای نفت بود، تهدیدهای نوینی برای شرکت‌های بزرگ و دولت‌های تولید‌کننده نفت شروع به پدیدار شدن کرد. کشورهایی مانند عربستان برای مقابله با این روند سطح تولید خود را افزایش دادند تا با پایین آوردن قیمت جهانی نفت، سوددهی نفت شیل را که نیاز به هزینه استخراج بالاتری دارد، از بین ببرند و آن را به زانو درآورند. هر چند در برخی نظریات کمتر محتمل، امکان استفاده عربستان از ابزار نفت به‌عنوان راهی برای فشار به ایران و روسیه ذکر شده است که همان طور که گفته شد، شواهد چندانی از اعتبار آن در دست نیست.با بازگشت ایران به بازارهای بین‌المللی نفت و رفع تحریم‌ها، انتظار می‌رود تولید ایران افزایش پیدا کند. این افزایش در شرایطی که اکنون نیز بازار دچار مازاد تقاضا است، منجر به کاهش هر چه بیشتر قیمت‌ها می‌شود. نشست اخیر اوپک که به نتیجه خاصی دست نیافت، در همین مورد برگزار شده بود.