«برج» به‌جای «باغ»

دکترمحمدحقانی رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران از دهه ۴۰ تاکنون چندین سند توسعه شهری برای پایتخت تهیه و تدوین شده‌اند که طرح جامع و تفصیلی جدید آخرین آنها است. اسناد توسعه شهری اسنادی هستند که باید پایه و اساس مدیریت هر شهری قرار بگیرند. براین مبنا اولین سند توسعه شهری تهران در سال ۱۳۴۷ توسط فرمانفرمائیان به عنوان طرح جامع شهری برای محدوده زمانی ۲۰ تا ۲۵ ساله شهر تهیه و تدوین شد. پس از آن در دهه ۷۰ طرح ساماندهی شهر تهران شکل گرفت. طرح جامع شهر تهران نیز در سال ۱۳۸۶ تهیه و تصویب شد. طرحی که بنا بود سه ماه پس از ابلاغ و اجرای آن، طرح تفصیلی نیز تهیه و تصویب شود. با این حال با گذشت پنج سال طرح تفصیلی جدید در بهار ۱۳۹۱ رونمایی و ابلاغ شد. نگاهی به مجموعه اسناد توسعه شهری در سه‌دهه گذشته نشان می‌دهد پیدایش وضعیت اسفبار امروز ساخت وساز کلانشهر تهران ناشی از نبود ضوابط و مقررات شهری نیست. بلکه آنچه شرایط امروز را به وجود آورده ضعف در اجرای اسناد توسعه شهری است. زمانی که طرح جامع و تفصیلی تصویب شده در شورای شهر به مرحله اجرا می‌روند با آنچه مدنظر بوده است از زمین تا آسمان متفاوت است. در واقع با وجود آنکه تمامی قوانین و مقررات توسعه شهری مناسب بوده، اما موضوع مهم مساله اجرای ضوابط بوده است که تاکنون موفق نبوده است. در سال ۱۳۸۶ مدیریت شهری وعده داد سه ماه پس از تهیه و تدوین آخرین طرح جامع شهرتهران، طرح تفصیلی شهر تهیه و تصویب شود و مرجع ساخت‌وسازهای شهر تهران قرار گیرد. برخلاف این وعده مدیریت شهری سال ۹۱ (۵ سال بعد) طرح تفصیلی جدید را رونمایی و ابلاغ کرد. از این‌رو فاصله بین تهیه و تدوین دو طرح جامع و تفصیلی تهران به دوران سیاه ساخت‌وساز‌های پایتخت بدل شد. سال‌هایی که در نبود ضوابط طرح تفصیلی بارگذاری جمعیتی بیش از ظرفیت شهر تهران انجام شد و برای کسب منابع مالی بیشتر باغات پایتخت یک به یک به سمت نابودی رفتند. با تکیه بر این اعتقاد که یک قانون از بی‌قانونی است، طرح تفصیلی جدید تهران پس از سال‌ها و با وجود اشکالات اساسی به مرحله ابلاغ و اجرا رسید. پس از گذشت چند ماه از اجرای طرح تفصیلی موارد زیادی از مغایرت‌های این طرح با طرح جامع شهر تهران شناسایی شد و شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور در دوره جدید ناگزیر به رفع مغایرت‌ها شد. درحالی‌که اگر طرح تفصیلی تهران برابر با قانون اجرا می‌شد تهران به شکل امروز نبود. ساخت‌وسازهای بی‌رویه و بی‌قانونی که به هیچ‌وجه هماهنگی با منابع طبیعی پایتخت ندارند و هم‌اکنون منبع مهم‌ترین مشکلات شهر تهران همچون آلودگی هوا و بی‌آبی شهر شده‌اند. براساس بررسی‌های انجام شده در ۱۵ سال اخیر نزدیک به ۱۵ هزار هکتار از مساحت باغات شهر تهران از بین رفته‌اند و جای خود را به ساختمان‌های غول پیکر داده‌اند.اخیرا در جریان بازدید از ساخت‌وسازهای ارتفاعات غرب تهران در منطقه پنج تهران مشخص شد: محدوده خط شمال شهر تهران که براساس مصوبه طرح جامع این محدوده روی تراز ۱۸۰۰ متر قرار گرفته‌اند. براساس بررسی‌های انجام شده در این محدوده روستای حصارک دقیقا روی تراز ۱۵۸۰ تا ۱۶۷۰ قرار گرفته‌ و اراضی دانشگاه آزاد با مساحت ۲۸ هکتار از میدان دانشگاه به سمت بالا در تراز ۱۷۷۰ تا ۲۱۱۰ ساخته شده‌اند. به تعبیر دیگر بخشی از اراضی دانشگاه داخل محدوده شهر تهران و بخش دیگر در خارج از محدوده واقع شده‌اند. مطابق با پهنه‌بندی‌های مطالعه شده در طرح تفصیلی جدید روستای حصارک به‌عنوان بافت ارزشمند روستایی در پهنه G۳۲۳ قرار گرفته‌اند. نکته قابل تامل آنکه در یکی از بیانیه‌های طرح جامع شهر تهران این محدوده به عنوان پهنه کوهساران نامگذاری شده که از شمال به مرز شمال شهر تهران و از جنوب به لبه کالبدی شهر تهران می‌رسد. به این ترتیب ساخت وساز در این محدوده مطابق با ضوابط پهنه

G۳۲۳ باید انجام می‌شد و در بخشی از اراضی که در تراز بالای ۱۸۰۰ متر بود در حریم شهر تهران شناخته می‌شدند که مطابق با طرح راهبردی پایتخت باید به پردیس‌های موضوعی خدماتی اختصاص پیدا می‌کرد که در چند سال گذشته به‌دلیل صدور مجوزهای بی‌ضابطه مورد هجوم بساز و بفروش‌ها و برخی ارگان‌ها قرار گرفته است.