پارکینگ عمومی با تشویق تجاری

امیر فرجامی

معاون شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی در سال‌های 84 تا 88

چند سالی است که حداقل بعد از تصویب طرح جامع و تفصیلی شهر تهران به نوعی مشکلات شهری از جمله معضل تامین پارکینگ در شهر توسط شهرداری هم مورد توجه قرار گرفته و این توجه در قالب محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی که هم اکنون در مورد ساخت‌وسازهای فاقد پارکینگ در شهر اعمال می‌شود، قابل مشاهده است. در حال حاضر شهرداری مجوز ساخت‌وساز بدون پارکینگ به متقاضیان ساخت نمی‌دهد و حتی همان گونه که در طرح جامع تهران پیش‌بینی شده اگر چنانچه به دلایل خاصی به دلیل عدم امکان ورود خودرو به معابر، امکان ساخت پارکینگ در آنها وجود نداشته باشد، مالکان موظفند در شعاع ۲۵۰ متری از محل احداث بنا مکانی را به‌عنوان پارکینگ برای ساختمان مورد نظر اختصاص دهند. به این ترتیب می‌بینیم که سال هاست شهرداری تهران درمورد ضوابط ساخت و جانمایی پارکینگ‌ها سخت‌گیری می‌کند.

این در حالی است که هنوز هم می‌بینیم مشکلات زیادی در این رابطه در شهر تهران وجود دارد، معابر شهری تهران به محل پارک خودروهای بسیار زیادی تبدیل شده که به دلیل کمبود فضاهای عمومی به‌عنوان پارکینگ، مشکلات خاص خود را برای پایتخت دارد. در این زمینه می‌توان با ایجاد برخی انگیزه‌های سرمایه‌گذاری برای بخش خصوصی تا حد زیادی نیاز به پارکینگ در شهر تهران را به مسیر درست هدایت کرد. به‌عنوان نمونه یکی از این مشوق‌ها که در مقطعی از زمان از سوی شهرداری تهران هم مورد استفاده قرار گرفت، مجوز اختلاط فضای تجاری و پارکینگ عمومی است که در این روش به سرمایه‌گذاران اجازه داده شده در صورت سرمایه‌گذاری برای ساخت پارکینگ، بخشی از فضای آن را هم به ساخت واحدهای تجاری اختصاص دهند که این امر به دلیل ایجاد ارزش افزوده قابل قبول انگیزه خوبی برای ورود سرمایه‌ها به ساخت پارکینگ‌های طبقاتی و عمومی ایجاد می‌کند. در واقع در این روش درصدی از مساحت در نظر گرفته شده برای ساخت پارکینگ به واحدهای تجاری، تالار و... اختصاص پیدا می‌کرد که توجیه اقتصادی خوبی برای سرمایه‌گذار در بر داشت. از سوی دیگر، هم‌اکنون پارکینگ‌ها و دسترسی آسان به آنها، به یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده موقعیت اقتصادی، هایپرمارکت‌ها و مراکز تجاری بزرگ از نظر میزان فروش و مراجعه مردم به آنها در شهر تهران تبدیل شده است.

هم اکنون به دلیل مشکل پارک خودرو در اطراف مراکز تجاری بیشترین استقبال از مراکزی صورت می‌گیرد که دارای فضای کافی به‌عنوان پارکینگ باشند. بنابراین این عامل نیز به تنهایی مشوق خوبی برای در نظر گرفتن بخشی از سرمایه مالکان به ساخت پارکینگ عمومی در کنار مراکز تجاری محسوب می‌شود. در واقع می‌توان چنین نتیجه گرفت که اهمیت پارکینگ‌ها در حال حاضر به میزانی است که مجتمع‌هایی که از این امکان برخوردار نیستند به مرور زمان زیان‌ده بوده و از دور خارج می‌شوند. اگر بخواهیم واقع‌گرایانه به موضوع نگاه کنیم می‌بینیم که برای ساختمان‌هایی که پیش از این در نتیجه بی‌توجهی، بدون پارکینگ ساخته شده‌اند، کاری نمی‌توان انجام داد تا زمانی‌که این ساخت‌وسازها وارد مرحله نوسازی شوند و در نوسازی‌های بعدی این فضا تامین شود. این در حالی است که اگر چه شهرداری‌ها در کلان‌شهرها همچون شهرداری تهران هم به این موضوع ومعضل کمبود پارکینگ واقف هستند اما مسائل مالی و نحوه اداره شهرهاست که مدیران شهری را تحت فشار قرار می‌دهد که از اصول واضحی همچون ضرورت تامین پارکینگ به نفع کسب درآمد و اداره شهر بگذرند.

مهم‌ترین موضوعی که در این زمینه وجود دارد آن است که امیدواریم رابطه دولت و شهرداری به قدری نزدیک و دوستانه شود و حمایت‌های دولت از شهرداری به میزانی گسترش یابد که شهرداری‌ها به واسطه اداره شهر و به اجبار برای کسب درآمد، انگیزه‌های لازم برای اعمال برخی تغییرات برای از بین بردن معضلاتی همچون کمبود فضای پارکینگ عمومی را به دست آورند.در واقع مهم‌ترین موضوع در این زمینه، ایجاد رابطه دوستانه و حمایت‌گری دولت از شهرداری و از بین رفتن فضای تقابل‌جویانه است.