دو‌روی سقوط قیمت نفت برای صادرات

هما کبیری: هرچند صادرات محصولات غیرنفتی نباید متاثر از نوسانات قیمت نفت باشد، اما از آنجا که بخش زیادی از صادرات غیرنفتی ایران پایه نفتی دارد، به نظر می‌رسد کاهش قیمت نفت خام تا مرز ۶۰ دلار و ادامه روند کاهشی آن، درآمدهای صادراتی را در درازمدت دستخوش تغییراتی خواهد کرد. براساس آمار مقدماتی مقایسه‌ای صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی هشت‌ماهه که از سوی گمرک اعلام شده، در میان ۱۰ قلم کالای عمده صادراتی، ۷ قلم کالا به ارزش ۵میلیارد و ۸۸۷میلیون دلار به شکل مستقیم پایه نفتی داشته‌اند.

این در حالی است که صادرات میعانات گازی نیز در این مدت به تنهایی ۸میلیارد و ۷۲۹میلیون دلار معادل حدود ۲۸درصد از مجموع صادرات کشور بوده است.

به این ترتیب و بر اساس آمار هشت‌ماهه گمرک، پروپان مایع‌شده به ارزش یک میلیارد و ۳۷۵میلیون دلار با سهم ارزشی ۰۵/۶درصد، متانول به ارزش ۹۷۴میلیون دلار با سهم ارزشی ۲۹/۴درصد، پلی اتیلن گرید فیلم با چگالی کمتر از ۹۴درصد به‌جز نوع پودری به ارزش ۹۲۵میلیون دلار و سهم ارزشی ۰۷/۴درصد، بوتان مایع شده به ارزش ۹۲۴میلیون دلار و سهم ارزشی ۰۷/۴درصد و قیرنفت به ارزش ۸۲۷میلیون دلار و سهم ارزشی ۶۴/۳درصد در جایگاه اول تا پنجم جدول ۱۰ قلم کالای عمده صادراتی قرار داشته‌اند. این در حالی است که اوره حتی به صورت محلول در آب به ارزش ۴۶۰میلیون دلار و سهم ارزشی ۰۲/۲درصد در جایگاه هشتم و پلی‌اتیلن گرید فیلم به‌صورت غیرپودر با وزن مخصوص ۹۴درصد یا بیشتر به ارزش ۴۰۲میلیون دلار و سهم ارزشی ۵۱/۰درصد نیز در جایگاه دهم جدول قرار داشته است.

به این معنا که بیش از ۷۹درصد از اقلام عمده صادراتی کشور به‌طور مستقیم پایه نفتی داشته است. به همین دلیل نوسانات قیمت نفت حتی اگر در کوتاه‌مدت تاثیری بر تحقق یا عدم تحقق اهداف صادراتی نداشته باشد، قطعا در درازمدت موثر خواهد بود.

همه صنایع متاثر از قیمت نفت

حدود ۷/۱۸درصد از صادرات غیرنفتی کشور در هشت‌ماه ابتدایی سال جاری به کالاهایی اختصاص دارد که هم در میان عمده کالاهای صادراتی قرار دارند و هم پایه نفتی دارند. نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران معتقد است تغییرات قیمت انرژی در دنیا نه تنها بر کالاهای صادراتی با پایه نفتی موثر است، بلکه بر هر نوع تولیدی تاثیرگذار است و موجب نوسانات قیمتی می‌شود. پدرام سلطانی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در این باره گفت: تقریبا می‌توان گفت پنج کالای عمده صادراتی ایران بیش از آنکه پایه نفتی داشته باشند، پایه گازی دارند که البته هر دو اینها هیدروکربور است و الزاما نمی‌توان آنها را یکسان قلمداد کرد و تغییر قیمت یکی را به دیگری نسبت داد.

وی افزود: اما واقعیت این است که تغییرات قیمت نفت در بازارهای جهانی، بر قیمت‌های منطقه‌ای گاز نیز موثر خواهد بود. این در حالی است که تغییرات قیمت انرژی نه تنها بر قیمت فرآورده‌های نفتی موثر است، بلکه بر کل فرآورده‌های صنعتی به ویژه صنایع انرژی‌بر موثر است. بر همین اساس با افزایش یا کاهش قیمت انرژی، قیمت‌های فولاد، آلومینیوم، فلزات اساسی، خودرو و... نیز دستخوش تغییراتی خواهد شد. بنابراین می‌توان گفت انرژی و قیمت جهانی نفت یک نهاده تعیین‌کننده در تغییرات قیمت کالا و خدمات است و در مواردی کاهش قیمت نفت و کاهش قیمت فرآورده‌های نفتی، هزینه‌های حمل‌ونقل را کاهش می‌دهد. بنابراین قطعا نوسانات قیمت نفت بر تولید و صادرات موثر خواهد بود. این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران تاکید کرد: به‌طور قطع، میزان تاثیری که تغییرات قیمت نفت بر کالاها خواهد داشت، بر فرآورده‌های نفتی بیشتر خواهد بود و کاهش ارزش آنها را در بازار پیش‌بینی می‌کند. اما همین مساله نکته قابل توجهی را به مدیران تصمیم‌گیر دولت گوشزد می‌کند و آن این است که باید به سمت تنوع تولید محصولات صادراتی حرکت کرد تا ثبات اقتصادی با سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف اتفاق بیفتد.

سهم بازار مهم‌تر از صادرات

روند کاهشی قیمت نفت شاید این شائبه را ایجاد کند که تا زمانی که وضعیت به این منوال است، باید جلوی صادرات کالاهایی که پایه نفتی دارند گرفته شود. سلطانی در این باره معتقد است: صادرات را نمی‌توان تحت هیچ شرایطی کاهش داد. اتفاقا وقتی قیمت‌های جهانی نفت کاهش می‌یابد، کشوری مانند ایران با ذخایر بالای انرژی باید از این مزیت استفاده کرده و بتواند سهم بیشتری از بازار داشته باشد تا با کشورهایی که قیمت‌ها را کاهش داده‌اند رقابت کند. وی توضیح داد: حتی در این شرایط ایران باید افزایش صادرات کالاهای غیرنفتی را در دستور کار داشته باشد، چون دستیابی به سهم بیشتر در بازار به خودی خود ارزش دارد. در این شرایط هدف تنها حاشیه سود نیست.

این عضو هیات نمایندگان اتاق ایران در پایان برای توسعه صادرات غیرنفتی پیشنهاد کرد: باید حرکت جدی در مسیر احداث واحدهای پایین‌دستی پتروشیمی باشد تا کالاهایی ایجاد شود که با نوسانات قیمت نفت، به سبد صادراتی کشور کمک کنند.

لغو احتمال کاهش صادرات

در همین رابطه، رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی ایران معتقد است بخش زیادی از درآمدهای صادراتی کشور به نفت ارتباط دارد و صادرات غیرنفتی کشور بیش از هر چیز با میعانات گازی ارتباط مستقیم دارد. اسدالله عسگراولادی در این باره گفت: هرچند قیمت‌های جهانی نفت کاهش پیدا کرده، اما مشتریان میعانات گازی ایران همچنان مشتاق هستند.

وی ادامه داد: پتروشیمی نیز بخش زیادی از صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده که آن هم پایه نفتی دارد، اما کشورهای آسیایی از همه جا بیشتر این محصولات را نیاز دارند. چون پتروشیمی صنعتی است که دنیا را تحت تاثیر قرار داده است.

این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران تاکید کرد: تا پایان سال جاری احتمال کاهش صادرات کالاهای غیرنفتی را نمی‌دهیم اما این را می‌پذیریم که از بابت فروش نفت با قیمت‌های روز که کاهشی بوده، خسارت سنگینی خواهیم داشت. این در حالی است که روند صادرات کالاهای کشاورزی و دریایی بسیار خوب است و سیمان نیز مشتریان خودش را در بازار دارد. تنها در صادرات سنگ‌آهن کمی کاهش قیمت را شاهد بودیم که با همه اینها مشتریان این کالا نیز همچنان وجود دارند.