سرمایه‌گذار پَر!

نمایی از منطقه آزاد چابهار

سارا صفاری- چرا سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی رغبت چندانی برای سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد ایران ندارند؟ این پرسشی است که طی سالیان گذشته بدون پاسخ مانده هر چند که دلایل بسیار می‌توان برای آن آورد. در گفت‌وگو با چند تن از کارشناسان و مدیران بخش خصوصی به این موضوع پرداخته‌ایم.

کار از کار می‌گذرد

یحیی آل‌اسحاق رییس اتاق بازرگانی تهران در پاسخ به این سوال، می‌گوید: از همان ابتدا دلیل ایجاد مناطق آزاد نه تنها در کشور ما، بلکه در تمام کشورهای دنیا فراهم آوردن فرصت‌ها و اقتضائاتی برای رشد، توسعه و بهره‌وری اقتصادی برای سرمایه‌گذاران و در نهایت برای اقتصاد کشور بوده است و اگر این مهم محقق نشود مفهومش این است که کسی برای سرمایه‌گذاری به مناطق آزاد نرود. به اعتقاد آل‌اسحاق، در مقطعی از زمان به دلیل سخت‌گیری برای واردات در کشور، مناطق آزاد به مبادی واردات تبدیل شد و در مقطعی نیز جلوی واردات از این مناطق گرفته شد که با وضع مقررات، ضوابط و قول ارائه تسهیلات، تبلیغاتی صورت گرفت که سرمایه‌گذاران می‌توانند از مناطق آزاد برای سرمایه‌گذاری در تولید و صادرات مجدد بهره‌برداری کنند. رییس اتاق بازرگانی تهران در ادامه می‌افزاید: متاسفانه نوع برخوردها در این مناطق متغیر و سینوسی بوده گاهی کاملا منفی و گاهی مثبت بوده، در حالی که باید سیاست مشخصی در مناطق آزاد داشته باشیم.

وی می‌گوید: مناطق آزاد در تمامی کشورها عامل محرک و تقویت‌کننده اقتصاد است به گونه‌ای که در حواشی خلیج فارس ۱۳ منطقه آزاد وجود دارد که علاوه‌بر جذب سرمایه‌های داخلی عامل جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز شده است.

آل‌اسحاق معتقد است: تسریع در ارائه تسهیلات در مناطق آزاد سایر کشورها باعث شده فعالان اقتصادی ترغیب به سرمایه‌گذاری شوند، اما در کشور ما برخلاف تبلیغاتی که برای ارائه تسهیلات در این مناطق می‌شود یا تسهیلات ارائه نمی‌شود یا آنقدر با تاخیر و به سختی به سرمایه‌گذاران تسهیلات می‌دهند که کار از کار می‌گذرد و سرمایه‌گذار از کارش پشیمان می‌شود.

این فعال اقتصادی می‌گوید: قوانین و مقررات در مناطق آزاد ثبات ندارد و از آهنگ مشخصی برخوردار نیست؛ علاوه‌بر این شورای عالی مناطق آزاد و سازمان‌های مناطق آزاد یک روز زیر مجموعه ریاست‌جمهوری می‌شوند و روز دیگر سازمان یا نهادی دیگر!

در همین راستا محمد صالح سواریان، معاون سابق امور اقتصادی و سرمایه‌گذاری و فعال اقتصادی منطقه آزاد اروند مشکل این منطقه را تنها مربوط به طرح‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها نمی‌داند.

وی معتقد است در جایی مثل منطقه آزاد اروند که در همسایگی عراق است و ظرفیت‌های طبیعی و قانونی بسیار دارد کارها باید بسیار روان‌تر و بهتر از آنچه در حال اجرا است انجام شود.

سواریان می‌گوید: هدف از تاسیس منطقه آزاد اروند برداشتن محرومیت‌های ناشی از جنگ در آبادان و خرمشهر بود، اما سوء مدیریت باعث شده این ظرفیت‌ها به فعلیت نرسد. به گفته وی، شخصی که به عنوان مدیرعامل منطقه آزاد منصوب می‌شود به دلیل اختیارات قانونی که دارد امپراتور است، اما عملا از دستش کاری بر نمی‌آید. این فعال اقتصادی با بیان اینکه اگر مدیران عامل مناطق به حرف کارشناسان و مردم بومی در مناطق آزاد توجه کنند می‌توانند بسیاری از کارها را پیش برند، می‌گوید: موضع گیری مدیران غیر بومی برای این دو قطب در مناطق آزاد باعث شده هیچ کاری به ثمر نرسد و تمام فکر مدیران مناطق آوردن مدیران از بیرون مجموعه و مناطق آزاد بدون کارشناسی و تخصص است.

مناطق آزاد سوا نیست

با نجم بیت کنعان، رییس اتاق بازرگانی خرمشهر نیز تماس گرفتیم و از وی خواستیم که به پرسش اصلی این گزارش پاسخ دهد، اما رغبتی به پاسخگویی از خود نشان نداد و در برابر اصرار ما، گفت: شما بگویید وضعیت سرمایه‌گذاری در کل کشور چطور است؟ بنابراین وضعیت سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد نمی‌تواند بهتر از سرزمین اصلی باشد.

مدیران پروازی

عبداله نورانی، از فعالان اقتصادی در مناطق آزاد، مدیریت ضعیف را عامل فرار سرمایه‌گذاران از این مناطق می‌داند و می‌گوید: مدیران بی‌تخصص و ناآشنا با مسائل مناطق، دادن وعده‌های بدون تحقق و دخالت افرادی که بیرون از مناطق آزاد هستند از دیگر مشکلات پایدار در این مناطق است.

به گفته این فعال اقتصادی، برخی مدیران عامل مناطق آزاد نه تنها با این مناطق آشنایی ندارند که در جا و مکان دیگری زندگی می‌کنند و اصطلاحا به آنها مدیران پروازی می‌گویند.

شهرک سلامت چه شد؟

ساخت شهرک سلامت در منطقه آزاد چابهار... این خبر مثل توپ صدا کرد. با این حال قاسمی، سرمایه‌گذاری که قرار بود با آورده ۵۰ میلیارد تومانی یک مجموعه بیمارستانی مدرن در این منطقه بسازد، گله‌مند از جفایی که بر او رفته، می‌گوید: مشکل مناطق آزاد در چند بخش است، در این مناطق اطلاعات غلط رد و بدل می‌شود و تصمیم‌گیری‌ها نیز بر اساس همین اطلاعات غلط صورت می‌گیرد و بدتر از همه اینکه تصمیم‌گیری‌های نهایی مدیران در منطقه آزادبر اساس این اطلاعات نادرست انجام می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: سرمایه‌گذاری و توسعه مناطق آزاد مستلزم شجاعت مدیران این مناطق و قدرت ریسک‌پذیری آنها است که متاسفانه تجربه دوندگی چند ماهه من در منطقه آزاد چابهار و شورای عالی مناطق آزاد نشان داد که در این مناطق مدیران شجاعی که تصمیمات بزرگ و درست بگیرند وجود ندارد و آنقدر از گرفتن تصمیمات بزرگ می‌ترسند که کار از دست می‌رود و در نهایت اینکه تصمیماتی نمی‌گیرند که به نفع و مصلحت منطقه باشد.

این فعال اقتصادی می‌گوید: زمانی که محمود صلاحی، ریاست شورای عالی مناطق آزاد را بر عهده داشت هر زمانی که مشکلی وجود داشت وی در دسترس بود، اما در زمان مدیریت جدید بیش از ۵۰ بار تقاضای ملاقات کرده‌ام، اما به دلایلی نتوانسته‌ام رییس جدید را ملاقات کنم.

وی با «ابراز تاسف» از اینکه در شرایط فعلی امکان همکاری با منطقه آزاد چابهار وجود ندارد، خاطرنشان می‌کند: در حال رایزنی برای سرمایه‌گذاری در کشور عمان هستیم.