حمل و نقل دریایی، زیر سایه بحران

مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی: در حال حاضر کرایه حمل کالا در بدترین شرایط قرار دارد و امیدواریم شرایط از آنچه که اکنون با آن مواجهیم بدتر نشود

رییس سازمان توسعه تجارت: در مسیر خلیج فارس به بنادر مختلف جهان، با کاهش حداقل ۱۰‌درصد حمل و نقل دریایی مواجه شده‌ایم

یک کارشناس دریایی: کرایه حمل کشتی‌های دبی به خرمشهر، ‌از یک‌میلیون و ۴۰۰‌هزارتومان به ۷۰۰‌هزار تومان کاهش یافته است. سارا صفاری

طی ماه‌های اخیر تاثیر بحران مالی جهانی بر اقتصاد تمامی‌کشورها مشهود بوده و هر یک از کشورها به نوعی‌درصدد ارائه راهکارهایی برای مقابله با شرایط رکود اقتصادی بازار جهانی به منظور کاهش اثرات مخرب بحران هستند، این در حالی است که طی ماه‌های اخیر شاهد افت فعالیت و متضرر شدن شرکت‌های کشتیرانی و حمل و نقل دریایی بودیم که این امر نگرانی‌هایی را برای صاحبان کشتی‌ها و خطوط کشتیرانی به همراه داشته است.

هر چند گفته می‌شود به دلیل شرایط خاص اقتصاد ایران، کشورمان از گذر بحران مالی جهانی برخلاف سایر کشورها آسیب کمتری را متحمل شده است، اما با این همه، پای بحران به ایران نیز باز شده و بنادر هم که دروازه ورود و خروج کالا به کشور هستند از آثار این گذر چندان بی‌بهره نبوده‌اند.

به گزارش خبرنگار دنیای اقتصاد، علی طاهری، مدیرعامل‌سازمان بنادر و دریانوردی با تاکید بر اینکه سایه سنگین بحران مالی جهانی، صنعت حمل و نقل دریایی را تهدید کرده و رکود سختی را برای این بخش به ارمغان آورده است، گفت: افت ناگهانی کرایه حمل کالا و افت ۷۰‌درصدی حمل کالای فله، نگرانی‌هایی را برای این بخش به همراه داشته است. وی اضافه کرد: بحران اقتصادی جهانی، رکود سختی را برای حمل و نقل دریایی در پی داشته و این بخش را در بسیاری از کشورها تحت تاثیر قرار داده است، به طوری که در حال حاضر کرایه حمل کالا در بدترین شرایط قرار دارد و امیدواریم شرایط از آنچه که اکنون با آن مواجهیم بدتر نشود.

معاون وزیر راه و ترابری با بیان اینکه فعالیت بخشی از ناوگان شرکت‌های کشتیرانی بین‌المللی متوقف شده است و این شرکت‌ها تنها برای تامین هزینه نگهداری و امور جاری حاضر به حمل کالا هستند، اظهار داشت: بحران اخیر مالی جهانی از سال ۱۹۳۰ تاکنون بی‌سابقه بوده و تمامی‌کشورها از جمله کشور ما تاثیر زیادی از این بحران گرفته است.

وی ادامه داد: در حال حاضر نرخ کرایه‌ها در بخش حمل و نقل دریایی به یک پانزدهم رقم‌های قبل از بحران رسیده و به شدت کاهش یافته است؛ علاوه بر این بحران اخیر سوخت‌رسانی به کشتی‌ها را نیز تحت تاثیر قرار داده و از میزان و رونق آن کاسته است.

طاهری درخصوص تاثیر بحران اقتصادی جهانی بر خصوصی‌سازی در بنادر افزود: بحران اخیر بر خصوصی‌سازی و بخش‌های قابل واگذاری در بنادر تاثیر گذاشته و روند خصوصی‌سازی را نیز کند کرده است، اما با این وجود تاثیرات بحران مالی مذکور در بخش بندری شور قابل مقایسه با سایر صنایع و بخش‌ها نیست در واقع این بخش چندان از بحران مذکور متاثر نشده است.

کاهش حمل و نقل دریایی در مسیر خلیج فارس به سایر بنادر

در همین رابطه رییس ‌سازمان توسعه تجارت نیز با تاکید بر اینکه از حدود ۸‌میلیارد تن باری که سالانه در دنیا جابه‌جا می‌شود، ۹۵‌درصد آن با کشتی و از طریق دریا است، بیان کرد: طبیعتا کشورهایی که مبادلات تجاری آنها در حدود ۶۰۰-۵۰۰‌میلیون تن کاهش می‌یابد حدود ۱۰‌درصد حجم مبادلات را کاهش می‌دهند، همین امر باعث ایجاد ظرفیت اضافه و بدون مصرفی در بازار می‌شود در حالی که در دنیا حدود ۸۶‌هزار کشتی وجود دارد که از این تعداد ۴۵‌هزار کشتی تجاری اقیانوس‌پیما هستند. اگر فقط در حد همین ۱۰‌درصد یعنی حدود ۴‌هزار کشتی بدون بار بمانند، موجب می‌شود دنیا با یک بحران در بخش حمل و نقل دریایی مواجه شود.

مهدی غضنفری در گفت وگو با خبرنگار ما، با بیان اینکه بحران اقتصادی پیش آمده در آمریکا و اروپا که از نیمه دوم سال گذشته آغاز شد، آثار و تبعات گوناگونی بر اقتصاد جهان گذاشت، خاطر نشان کرد: عمده آثار ناشی از این بحران را می‌توان کاهش ارزش دارایی نهادهای مالی بین‌المللی، کاهش حجم مبادلات بین‌المللی، کاهش حجم سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی، کاهش نرخ رشد اقتصادی، سقوط قیمت کالاهای اساسی، از دست رفتن فرصت‌های شغلی و کاهش ارزش ذخایر ارزی کشورها برشمرد، این در حالی است که این بحران ابتدا از آمریکا شروع شد و سپس به کشورهای اروپایی و هم‌اکنون به اقتصادهای در حال گذار و تازه صنعتی شده از جمله چین و کره رسیده است.

وی تصریح کرد: گروهی از تحلیل‌گران اقتصادی معتقدند که بحران جهانی براقتصاد ایران تاثیری نداشته و ندارد؛ چرا که اقتصاد ایران را تقریبا و به طور کامل از اقتصاد آمریکا جدا می‌دانند. گروهی دیگر نیز معتقدند که این نظریه بسیار خوشبینانه است و قطعا اقتصاد ایران متاثر از اقتصاد جهان است، اما باید آثار بحران را بر اقتصاد ایران از دو منظر صادرات و واردات مورد بررسی قرار داد.

معاون وزیر بازرگانی در خصوص عوامل ارتباط صادرات با بازارهای جهانی در بحران گفت: کسری بودجه سایر کشورها، نرخ برابری ارزها در برابر دلار، عدم توانایی در رقابت‌پذیری، کاهش تقاضای جهانی برای کالاهای ایران و کاهش نقدینگی جهانی از اهم تاثیر بحران بر صادرات است.

وی ادامه داد: کسری بودجه سایر کشورها علی‌الخصوص کشورهای بحران‌زده، افت صادرات کشور به کشورهای دارای کسری، کاهش قیمت‌های جهانی و کاهش قیمت حمل و نقل از عوامل ارتباط واردات با بازارهای جهانی در شرایط بحران اقتصادی است.

غضنفری خاطرنشان کرد: همان‌طور که ذکر شد حمل و نقل نیز متاثر از این بحران بوده و هست و کاهش هزینه‌های حمل و نقل از منظر واردات یک پارامتر مهم برای صنایع داخلی کشورمان محسوب می‌شود و دلیل آن این است که کالاهای وارداتی با هزینه کمتری وارد کشور می‌شوند که این برای گروه کالای واسطه‌ای و مواد اولیه کاملا مناسب است. به دلیل بحران پیش آمده برخی از قراردادهای تجاری و به تبع آن حمل و نقل، فسخ شده. این موضوع باعث شد تا بخش درآمدزایی صنعت حمل و نقل کاهش یابد.

وی توضیح داد: با توجه به کاهش هزینه‌های حمل و نقل و عقد قراردادهای حمل و نقلی با مبالغی بالاتر در مقطع زمانی پیش از بحران برخی از مبادلات به حالت تعلیق درآمد. علاوه بر این، کاهش تسهیلات مالی و روند نزولی قیمت کشتی‌های فله بر، کانتینربر و چندمنظوره نیز به این وضعیت کمک نمود. در نتیجه انتظار می‌رود رکود نرخ‌های حمل و نقل تا مدتی پس از برطرف شدن بحران نیز ادامه یابد. البته این موضوع بر حمل و نقل دریایی در حوزه دریای خزر صدق نمی‌کند. بنا بر اظهارات شرکت کشتیرانی خزر، صادرات و واردات کالا در حوزه دریای خزر، کاملا عادی و رو به افزایش بوده است که از جمله می‌توان به صادرات کلینکر به جمهوری آذربایجان اشاره نمود.

رییس ‌سازمان توسعه تجارت در خصوص وضعیت خطوط کشتیرانی در بنادر جنوبی اظهار داشت: در مسیر خلیج فارس به بنادر مختلف جهان، با کاهش حداقل ۱۰‌درصد حمل و نقل دریایی مواجه شده‌ایم. این موضوع در کل جهان صادق بوده است. ۱۰‌درصد ظرفیت بیکار کشتی‌ها موجب شده تا جریان تقاضا از سوی صاحبان صنایع به کشتیرانی دقیقا به صورت عکس اتفاق بیفتد و باعث شده که بعضا نرخ‌های حمل از سوی صاحبان کالا تعیین گردد نه شرکت‌های کشتیرانی و در نهایت منجر به کاهش قابل توجه کرایه‌های حمل در برخی مسیرها گردد.

از بحران خارج شدیم

محمد حسین داجمر، مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی‌با بیان اینکه علاوه بر حمل و نقل دریایی بحران در تمامی‌دنیا تاثیر گذاشته خاطر نشان کرد: با ایجاد بحران میزان جابه‌جایی حمل کالاها از طریق دریا چندان از بحران اقتصادی جهانی متاثر نشده است، اما افت کرایه حمل را در پی داشته است.

وی با ابراز خرسندی از رشد محدود بخش حمل و نقل دریایی طی ماه‌های اخیر متذکر شد: وقوع بحران در عملیات دریایی تاثیر چندانی نداشته است، اما افت کرایه حمل شرکت‌های فعال در حوزه حمل بار در دریا را بسیار متاثر کرد و این امر زیان‌های فراوانی را به همراه داشت.

مدیرعامل شرکت کشتیرانی شاخص قیمت‌ها را تا پیش از وقوع بحران یازده‌هزار و ۷۰۰ اعلام کرد و افزود: این در حالی است که با اوج بحران مالی افت شاخص قیمت‌ها به ۶۷۰ نیز رسید و در حال حاضر شرایط از حالت بحرانی خارج شده به گونه‌ای که شاخص قیمت‌ها به ۳‌هزارو ۵۰۰ رسیده است.

وی معتقد است: در حال حاضر وضعیت کرایه حمل بار برای شرکت‌های کشتیرانی با اصلاحات صورت گرفته و تحول مثبت اقتصاد چین از حالت بحرانی خارج شده و وضعیت در دنیا بهتر شده است.

کاهش ۹۰‌درصدی فعالیت شناورهای کوچک در بنادر جنوبی

در این میان عبدالحسین خدری، کارشناس دریایی در خصوص تاثیر بحران بر شناورهای تجاری ۵۰ تن گفت: در حال حاضر به دلیل کمبود تقاضا با کاهش ۲۵ تا ۳۰‌درصدی حمل و نقل این شناورها مواجه هستیم؛ این در حالی است که در مراحل ابتدایی بحران آمار حمل و نقل این وزن از شناورها به شدت بالا رفت و دلیل آن قطع سفارشات بزرگ و روی آوردن کارخانجات به سفارشات کوچک بود که از طریق شناورهایی با این حجم انجام می‌شد.

وی کرایه حمل کشتی‌های دبی به خرمشهر، در اوج بحران اقتصادی را کاهش یک دومی ‌از یک‌میلیون و ۴۰۰‌هزارتومان به ۷۰۰‌هزار تومان اعلام کرد.خدری درخصوص وضعیت شناورهای چوبی که بخش عمده‌ای از حمل‌و‌نقل دریایی در حوزه خلیج‌فارس را بر عهده دارند، گفت: شناورهای زیر ۳۰ تن فقط توان حمل کالاهای ملوانی را دارند و شناورهای با ظرفیت بالای ۳۰ تن ترکیبی از کالاهای ملوانی و سایر کالاها است که در مسیر بنادر جنوبی کشورمان و کشورهای حوزه خلیج فارس تردد می‌کنند و در این میان بیشترین آسیب را شناورهای زیر ۳۰ تن دیدند که تنها درآمدشان استفاده از کالای همراه ملوان است.

وی دلیل عمده کاهش فعالیت شناورهای کوچک در بنادر جنوبی را محدودیت و اشباع بازار اعلام کرد و گفت: در سال جاری حدود ۹۰‌درصد از فعالیت شناورهای کوچک کاسته شده به طوری که بسیاری از این شناورها در سال جاری اصلا سفر نرفته‌اند.

این کارشناس دریایی از دیگر دلایل اصلی رکود بازار شناورهای زیر ۳۰ تن را افزایش حقوق گمرکی این نوع از شناورها از صفر به ۵۰‌هزار تومان در هر سفر اعلام کرد که در حال حاضر عوارض گمرکی این شناورها به یک‌میلیون و هفتصد‌هزار تومان در هر سفر رسیده است.

وی کاهش صادرات، نوسان‌های تعرفه‌ای و تغییرات قوانین و مقررات را از دلایل از دست رفتن برخی بازارهای حاشیه خلیج‌فارس بیان کرد و گفت: این دلایل باعث حضور سایر رقبا در بازارهای صادراتی کشورمان شد که به‌تبع آن حمل و نقل دریایی را نیز متاثر ساخت.

خدری با ابراز امیدواری در خصوص رونق حمل و نقل دریایی از ۱۵ شهریور ماه سال جاری خاطرنشان کرد: با رونق بازار از نیمه شهریور ماه از وضعیت فعلی خلاص می‌شویم؛ این در حالی است که با وجود بحران اقتصادی دولت باید در کوتاه مدت عوارض گمرکی را برای شناورهای زیر ۳۰ تن حذف کند و نیز جایگزینی برای شناورهای کوچک که در حال حاضر در بنادر جنوبی فعال هستند، ایجاد نماید؛ زیرا در غیر این صورت شرایط به مرور برای حمل و نقل دریایی معضل آفرین می‌شوند.

کاهش ۴۰‌درصدی مبادلات تجاری از کریدورهای جنوبی ایران

در این میان امیر احمد ترابی، کارشناس خطوط کشتیرانی در خصوص تاثیر بحران اقتصادی سال گذشته بر روند عملکرد حجم مبادلات تجاری اعم از صادرات و واردات کشور در حوزه حمل و نقل دریایی اظهار داشت: طی این مدت صادرات فرآورده‌های دریایی به شکل چشمگیری کاهش داشته است و از سوی دیگر عواملی از قبیل نرخ تمام شده محصولات صادراتی به لحاظ رقابت شدید کشورهای عرضه‌کننده، بازار رقابت محصولات ایرانی را در کشورهای بازار هدف دشوار نموده است.

وی خاطرنشان کرد: در واردات نسبت به سال گذشته حدود ۴۰درصد کاهش در حجم مبادلات تجاری علی‌الخصوص کریدور‌های جنوبی ایران داشته‌ایم. با توجه به اقدام ایالات متحده در خصوص شدت تحریم اقتصادی، بعضا واردکنندگان ایرانی با مشکل قبولی اعتبارات اسنادی خود با بانک‌های طرف فروشنده خود مواجه هستند و این مهم تاثیر بسزایی بر حجم واردات نیز داشته است.

ترابی ادامه داد: از سوی دیگر حجم ترانزیت به افغانستان و همچنین کشور‌های مشترک‌المنافع نیز به حد چشمگیری کاهش داشته است؛ این در حالی است که در شرایط فعلی آمریکا و چین در حال احداث خطوط وسیع راه‌آهن تا مقاصد کشورهای مشترک‌المنافع هستند و این مهم فروشندگان چینی را به استفاده از خطوط راه‌آهن ترغیب می‌نماید و در مقابل ترافیک و سرفصل درآمدی ایران از سهم ترانزیت خاور دور به کشورهای مشترک‌المنافع به حد قابل توجهی کاسته شده است.