بررسی فراز و نشیب صادرات فرش در گفت‌وگو با مرتضی فرجی
بازار افت کرد اما جلو رفتیم
اشاره:
این روزها با وجود بحران مالی جهانی و افت خرید کالا در آمریکا و اروپا، بسیاری از صادرکنندگان نگران وضعیت فرش دستباف ایرانی و بازارهای اصلی آن هستند، رییس مرکز ملی فرش؛ اما چندان نگران نیست و می‌گوید برنامه‌هایی در دست اقدام دارد که حلال مشکلات است. گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با دکترمرتضی فرجی را بخوانید.
سارا صفاری
اشاره:
این روزها با وجود بحران مالی جهانی و افت خرید کالا در آمریکا و اروپا، بسیاری از صادرکنندگان نگران وضعیت فرش دستباف ایرانی و بازارهای اصلی آن هستند، رییس مرکز ملی فرش؛ اما چندان نگران نیست و می‌گوید برنامه‌هایی در دست اقدام دارد که حلال مشکلات است. گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با دکترمرتضی فرجی را بخوانید. گفته می‌شود بحران جهانی به دلیل نداشتن مبادلات گسترده با غرب به ویژه آمریکا چندان در کشورمان تاثیر نداشته، اما همان‌طور که آمار نشان می‌دهد مقصد اصلی صادرات فرش ایران به اروپا و آمریکا است، با ادامه بحران جهانی وضعیت صادرات این محصول را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
با توجه به اینکه روند صادرات در دهه‌های گذشته باثبات و با مقدار اندکی نوسان همراه بوده، لذا به دنبال این بودیم که تحولی در بازار صادراتی‌مان ایجاد کنیم و با مطالعات انجام شده مشخص شد که بالغ بر ۶۰درصد از صادراتمان به اروپا و آمریکا است با بررسی‌های صورت گرفته به این نتیجه رسیدیم که فرش ایران می‌تواند در سایر کشورها نیز مطرح شود؛ بنابراین از سال ۸۶ به دنبال بازارهای جدید بودیم و در سال گذشته با رکودی که پیش آمد احتمال کاهش خرید کالاهای لوکس و تجملی که فرش از این نوع کالاها است، بیشتر شد. لذا برای توسعه بازارهای جدید فعالیت‌هایی صورت گرفت و در سال ۸۷ تشدید شد. این اقدامات منجر به بررسی کشورهای جدید، ایجاد نمایشگاه‌ها، گسترش صادرات به بازارهای جدید نظیر روسیه، چین و لبنان شد.
ما فعالیت‌مان را در بازارهایی که در گذشته داشتیم، ادامه می‌دهیم و این تلاش‌ها مستمر است؛ اما حصول بازارهای جدید شناسایی فرش ایران در سایر نقاط دنیا و سایر کشورها از اهدافی است که طی سال‌های اخیر پیگیری شده است.
با توجه به آنچه اشاره کردید اقبال فرش ایرانی در کدام بازارها کمتر شده است؟
به طور نسبی فرش ما در تمام بازارها وجود دارد و در سال گذشته حدود ۵درصد رشد صادرات داشتیم و رشد منفی نداشتیم.
قطعا آمار شما نیز از گمرک است، اما قبل از انجام این مصاحبه با چند تن از صادرکنندگان فرش گفت‌وگو کردیم که می‌گفتند صادرات فرش متوقف شده است. کدام مدعا را می‌توانیم باور کنیم.؟
آمارها نشان می‌دهد که در ۷ ماه نخست سال ۸۷ نسبت به آمار ۱۲ماه ۸۶ صادرات فرش ۴/۵درصد رشد کرده است.
همچنین خریدهایی که در نمایشگاه‌های کیش، لبنان و روسیه شد بیانگر فروش و رونق صادرات فرش است، بنابراین اگر نخواهیم به آمارها استناد کنیم آنچه که شاهدش هستیم گواه صادرات است.
توجه کنید که برخی ارقام صادراتی در گمرک نظیر صادرات چمدانی محاسبه نمی‌شود اگر عددهای واقعی و دقیق در گمرک محاسبه شود، نشان می‌دهد که ایران بیش از ۷۰۰ تا ۸۰۰میلیون دلار صادرات فرش دارد.
گفته می‌شود سفارتخانه‌ها که بخشی از وظایف‌شان شناسایی کالاهای ایرانی در بازارهای خارجی است، عملکرد قابل قبولی ندارند آیا واقعا چنین است؟
بله متاسفانه این موضوع صحت دارد و سفارتخانه‌ها می‌توانند چنین تلاشی را انجام دهند؛ هرچند برخی سفارتخانه‌ها در آلمان، هنگ‌کنگ، روسیه و برخی از کشورها بسیار خوب همکاری می‌کنند، اما در برخی کشورها نظیر چین همکاری خوبی ندارند و در واقع در کشورهایی که بازار صادراتی خوبی داریم همکاری شایسته‌ای از سوی سفارتخانه‌ها صورت می‌گیرد.
مسائل سیاسی نظیر تحریم‌ها و روابط اقتصادی چه میزان در صادرات فرش ایران تاثیر داشته است؟
عوامل سیاسی می‌تواند نقش داشته باشد، اما این حرکت‌ها در فرآیند صادرات فرش بسیار کمرنگ است زیرا فرش، کالای هنری و فرهنگی است؛ بنابراین سیاست در فرش مداخله چندانی ندارد.
رقبای فرش ایران نظیر هند و پاکستان چرا طی سال‌های اخیر در زمینه صادرات فرش موفق‌تر از ایران عمل کرده‌اند؟ آیا دولت‌های این کشورها حمایت‌های ویژه‌ای از صادرات فرش خود می‌کنند؟
در این کشورها حمایت‌های جدی را حداقل من به‌صورت مستند ندیده‌ام.
مزیتی که در این کشورها وجود دارد نیروی کار ارزان به نسبت کشور ما است که این امر مزیت رقابتی را برای کشورهایی نظیر هند و پاکستان ایجاد کرده است، اما مساله کیفیت در فرش را نباید نادیده گرفت که این کشورها از نظر کیفیت به هیچ وجه به پای ایران نمی‌رسند و باید در نظر گرفت که اگر قیمت فرش‌هایشان پایین است، قطعا کیفیت آنها نیز پایین است.
در کشورهایی که شما به آنها رقیب می‌گویید، اما آنها را نمی‌توان رقیب فرش ایران دانست کشورها کپی‌برداری محض می‌کنند.
بنابراین این کشورها از نظر کیفیت اصلا نمی‌توانند به پای ایران برسند، زیرا اساس و اصل فرش هنری در ایران است. از این گذشته حمایت‌های دولت ایران از فرش بسیار بالا است، اعطای وام، جوایز صادراتی، برگزاری نمایشگاه‌ها، اعزام هیات‌ها، حمایت‌های نمایشگاهی، اقدامات آموزشی، انجام امور تحقیقاتی، بازارشناسی و سلیقه‌یابی از جمله حمایت‌های دولتی است.
آیا حضور صادرکنندگان فرش با افت صادرات این محصول در بازار کم شد؟
به هر حال هر شغلی فراز و نشیب‌هایی دارد که یک سری از افراد هستند که در مقطعی وارد بازاری می‌شوند و سود را می‌برند و در مقاطع دیگر ضرر می‌کنند و به طور ثابت و پایدار در یک شغل نمی‌مانند.
می‌توانید آماری در این خصوص بدهید؟
آمار دقیقی ندارم.
بنابراین معتقد هستید که با افت صادرات فرش جنب‌وجوش در این بازار کم شده است؟
این طور خدمتتان عرض کنم در دهه ۶۰ در یک مقطعی واردات در مقابل صادرات بود به این صورت که افرادی که می‌خواستند واردات داشته باشند حتما باید صادرات می‌داشتند، در آن دوران کالاهای صادراتی عمده‌ای وجود نداشت. صنایع دستی از جمله فرش مهم‌ترین اقلام صادراتی کشورمان بود، به طوری که حتی ایران خودرو آمد و صادرکننده فرش شد و در واقع این اقدام به فرش ضربه وارد کرد.
آنها می‌خواستند از پیمان ارزی صادرات فرش ایران برای وارداتشان استفاده کنند و با حراج فرش ضربه جدی در آن مقطع به فرش وارد شد.
به کاهش کیفیت فرش رقبای ایران اشاره کردید، اما این نکته را باید در نظر داشت که مصرف‌کننده ترجیح می‌دهد کالایی را که ارزان‌تر است خریداری کند، بنابراین در این شرایط احتمال از دست رفتن بازار فرش ایران بیش از گذشته نیست؟
محصولی که فاقد کیفیت است ممکن است در کوتاه مدت فروش داشته باشد، اما در بلندمدت این امکان وجود ندارد چین کم‌کم دارد از بازار فرش دستباف خارج می‌شود و عمده رقبای ما هند و پاکستان هستند که کارگر به دلیل فقر برای یک وعده غذا حاضر به کار است، اما باز جلوه و کیفیتی که فرش ایرانی دارد. در محصولات این کشورها نیست و ممکن است در کوتاه مدت موفق به فروش محصولاتشان شوند، اما در بلندمدت تقاضاهایشان کاهش پیدا می‌کند.
ارسال نظر