گفت‌وگو با مدیرعامل منطقه آزاد اروند
نه زیرساخت داریم، نه مطالعات زیرساختی
بخش اول
اشاره: کسانی که موقعیت اقتصادی و صنعتی آبادان و خرمشهر را در روزهای پیش از انقلاب به خاطر دارند می‌دانند که چه فرصت‌های کم نظیری در اختیار کشورمان بود که هرگز به بار ننشست. داشتن مرزهای زمینی و دریایی گسترده با عراق در دوران جنگ تحمیلی، تهدیدی بود که امکان هر گونه سرمایه‌گذاری را تا سال‌ها از آن منطقه گرفت.
داریوش معمار - حسین میرزایی
بخش اول
اشاره: کسانی که موقعیت اقتصادی و صنعتی آبادان و خرمشهر را در روزهای پیش از انقلاب به خاطر دارند می‌دانند که چه فرصت‌های کم نظیری در اختیار کشورمان بود که هرگز به بار ننشست. داشتن مرزهای زمینی و دریایی گسترده با عراق در دوران جنگ تحمیلی، تهدیدی بود که امکان هر گونه سرمایه‌گذاری را تا سال‌ها از آن منطقه گرفت. امروز این امکان با ایجاد ثبات نسبی به لحاظ امنیتی و شرایط خاص کشور‌های همسایه مبدل به فرصتی درخشان برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی شده است.
در همین راستا تاسیس منطقه آزاد اروند در شمال غربی خلیج فارس به وسعت بیش از ۱۶۵ کیلومتر مربع در محل تلاقی اروند رود و کارون با داشتن امکانات مطلوب جاده‌ای، ریلی، فرودگاهی و دریایی ، زمین‌های حاصلخیز، تاسیسات صنعتی پالایشگاهی و امکانات خاص صنعتی، توریستی و بازرگانی موقعیتی استثنایی را فراهم کرده است که در کنار دیگر جذابیت‌های منطقه‌ای می‌تواند فرصتی برای بررسی نوع عملکرد مدیران این منطقه در استفاده از فرصت‌ها و فراز و نشیب‌های پیش روی ایشان باشد. گفت‌وگو با مهندس جواد معصومی که چند ماهی است به عنوان مدیر عامل منطقه آزاد اروند کار خود را آغاز کرده است در اتاق دلبازی واقع در ساختمان هتل هلال احمر سابق که امروز محل استقرار سازمان اداری و مدیریتی است، در شرایطی آغاز شد که ساعت از ۸ شب گذشته بود این کارمند و مدیر سابق وزارت صنایع خود را برای حداقل ۲ تا ۳ ساعت کار دیگر آماده نشان می‌داد.
*نزدیک به پنج ماه است که جنابعالی در منطقه آزاد اروند مشغول به کار هستید، برداشت‌تان بعد از پنج ماه مدیریت از امکانات و موانعی که برای رشد و توسعه این منطقه وجود دارد، چیست؟
منطقه آزاد اروند یک منطقه پرقابلیت و ویژه است. شاید تنها منطقه آزاد در کشور است که بسیاری از اهداف آرمانی مناطق آزاد در آن قابلیت پیاده شدن دارد. از آن جمله بحث صادرات و صادرات مجدد است که در منطقه آزاد اروند به راحتی امکان‌پذیر است. حال چون آن برداشت کلی را فرمودید می‌گویم: پتانسیل‌های منطقه در بخش صنعت این قدر جذاب است که چند صنعت بزرگ در منطقه در حال شکل گیری است. در صنایع دریایی پتانسیل منطقه این قدر بالا است که دو سه صنعت بزرگ در حال شکل گرفتن است و شرکت تاسیسات دریایی به عنوان یکی از بزرگترین شرکت‌های حال حاضر کشور در بخش صنایع دریایی، در حال توسعه فعالیت خود و ایجاد یارد سوم در منطقه است.
در بخش تجارت، پتانسیل و ویژگی بارز این منطقه همجواری با کشور عراق است. هیچ کدام از مناطق آزاد دیگر کشور ما این امکان و این پتانسیل را ندارند. آنها هم البته مزیت‌های خاص خود را دارند، ولی منطقه آزاد اروند به لحاظ صادرات کالا و به لحاظ وجود یک بازار تشنه پولدار و در عین حال عقب‌تر در همسایگی‌اش، مزیت فوق‌العاده دارد. در بخش گردشگری پتانسیل‌های منطقه کمتر دیده شده است چون زیرساخت‌ها باید آماده و نوع گردشگری هم باید تعیین شود. لذا در بخش صنعت و در بخش تجارت و بخش گردشگری منطقه آزاد اروند دارای پتانسیل‌های خیلی ویژه است.
موانع هم فراوان است. در واقع کار کردن در این منطقه خیلی پیچیده است. متأسفانه بخش زیادی از انرژی ما صرف هماهنگی‌ها و هم جهت کردن تلاش‌ها و بحث‌هایی است که در سطح منطقه وجود دارد. از مشکلات دیگر ما ساختار و سیستم خود منطقه آزاد اروند است که ساختار و سیستم سازمانی درستی نداریم. یک مشکل دیگر ما پیدا نکردن نیرو در منطقه است. از جاهای دیگر هم نیروهای توانمند سخت به اینجا می‌آیند. در واقع نیروهای کیفی نداریم. بارها گفته‌ام اگر منطقه آزاد اروند بخواهد یک منطقه بین‌المللی باشد، باید نیروهایی که استفاده می‌کند، نیروهایی باشد که در حد و اندازه بین‌المللی بتوان آنها را مطرح کرد. اگر می‌خواهد ملی باشد باید بتواند نیروهایی داشته باشد که حداقل با مناطق آزاد دیگر کشور بتوان آنها را قیاس کرد و متاسفانه منطقه از این نیروها برخوردار نیست. یک دلیل آن اعمال نفوذهایی است که قبلا در منطقه بوده و یک مقدار دیگر آن به علت عدم وجود نیروی انسانی مناسب و خوب است. مشکل سومی که جزو مشکلات خیلی بارز ماست، این است که نه تنها زیرساخت‌ها را نداریم، بلکه مطالعات زیرساختی هم نداریم. یعنی زمانی که شما می‌خواهید زیرساختی را در منطقه ایجاد کنید اول باید مطالعاتش صورت گرفته باشد. شما در لایه اول باید راهبردها را مشخص کنید.
راهبرد یعنی چه؟ مثلا در بخش صنعت، استراتژی توسعه صنعت در منطقه چیست و در چه حوزه‌هایی می‌خواهید فعال شوید؟
من یک مثال ساده می‌زنم. مثلا نوع گردشگری که الان در کیش رواج دارد، آیا در این منطقه امکان تحقق‌اش هست؟ این یک سوال است. من نه می‌توانم بگویم بله و نه می‌توانم بگویم خیر. باید بررسی شود. این اشتباهی است که در جاهای دیگر کشور مرتکب آن شده‌اند. مثلا بعضی از مناطق آزاد ما مدت‌ها به دنبال ایجاد بخش صنعت بوده‌اند، الان به این نتیجه رسیده‌اند که صنعت آنجا شکل نمی‌گیرد. لذا ما نه تنها زیرساخت نداریم؛ بلکه مطالعات زیرساخت هم انجام نشده است.
الان هم که می‌خواهیم با مطالعه و تاملی این کار را انجام دهیم مواجه با این هستیم که توقعات مختلف را مطرح می‌کنند که منطقه آزاد کاری در این مدت انجام نداده است. فلان ارگان به خود اجازه می‌دهد بیاید در منطقه آزاد و در مورد مساله‌ای که اصلا به او مربوط نیست، تصمیم‌گیری و اعمال نظر کند. کلی از انرژی ما صرف این می‌شود که مثلا آن تصمیمات را پس بزنیم و بگوییم ما خودمان برنامه داریم و در حال مطالعه هستیم.
اگر این برنامه همخوانی داشته باشد با مطالعات و با برنامه‌های جامع و راهبردی ما، حرفی نداریم؛ ولی اصلا همخوانی ندارد. مثلا ما در ناحیه‌ای می‌خواهیم کار تجاری انجام دهیم دوستان می‌آیند از جایی که حق انجام چنین کاری را ندارند، تصمیم می‌گیرند و بحث دیگری را دنبال می‌کنند و خنثی کردن این گونه فعالیت‌ها و هم جهت کردن و هم راستا کردن این نوع فعالیت‌ها، تلاش و انرژی زیادی از ما می‌گیرد.
می‌دانید که منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی که در ۱۰۰ کیلومتری منطقه آزاد اروند قرار دارد، یکی از مناطق بسیار مستعد و کارشده در حوزه صنعت است. در واقع نزدیک به ۳۰ شرکت بزرگ صنعتی در بخش پتروشیمی، فولاد و صنایع پایین دستی در آن منطقه مستقر هستند. مضاف بر اینکه تاسیسات اسکله‌ای بندر امام خمینی در این سال‌ها تقویت شده است. اینها از رقبای بسیار جدی منطقه آزاد اروند در بخش جذب سرمایه‌گذاران بزرگ و سرمایه‌گذاران خارجی هستند. راهبرد شما برای جذب سرمایه‌گذاران بزرگی که به این نتیجه رسیده‌اند که به لحاظ اشباع صنعت در ماهشهر، حضورشان در منطقه آزاد اروند می‌تواند یک فرصت باشد، چیست؟
اولا ما آنها را به چشم رقیب نگاه نمی‌کنیم. هر منطقه‌ای مزایای خاص خود را دارا است. آن منطقه به علت وجود منابع طبیعی ویژه‌ای که دارد، شکل گرفته و رونق پیدا کرده است و ما نمی‌توانیم خود را با آنها قیاس کنیم. البته ما یک برنامه مطالعاتی داریم. یک قرارداد با یک مشاور منعقد کرده‌ایم که در زمینه صنایع پایین دست پتروشیمی، منطقه اروند را بررسی و پتانسیل‌ها و مزایای منطقه را شناسایی کند که بر اساس آن بتوانیم این تیپ صنایع را وارد منطقه کنیم. منتها ما همین الان یک تعداد سرمایه‌گذار صنعتی داریم که راغب و علاقه‌مند هستند در منطقه سرمایه‌گذاری کنند، ولی ما زیرساخت نداریم به آنها بدهیم. همین الان شرکت فولاد خوزستان (آقای جابریان) در این منطقه مایل به سرمایه‌گذاری هستند؛ اما آب نتوانسته تخصیص بگیرد و استان اعلام کرده برق هم به شما نمی‌دهیم. الحمدلله چون بنیاد مستضعفان نیروگاهی دارد که در منطقه ما کار می‌کند، از آنها قول گرفتیم که حتما به ما برق بفروشد. وقتی من به سرمایه‌گذارم نه می‌توانم آب بدهم، نه می‌توانم برق بدهم و نه می‌توانم گاز برسانم... . البته این مشکل از خود ماست که مطالعات جامعی را در بحث صنعت نداشته‌ایم که چقدر گاز نیاز خواهیم داشت. الان پالایشگاه برای خودش نیروگاه دارد، خودش به دنبال گاز می‌رود، فولاد می‌خواهد برای خودش تخصیص بگیرد و لوله‌کشی کند، این روند خوبی نیست. لذا من چگونه می‌توانم از سرمایه‌گذاران دعوت کنم که بیایند و برای صنایع پایین دست یا بالادست سرمایه‌گذاری کنند. این نیاز به مطالعه و طرح راهبردی دارد که خدمت شما عرض کردم در حال انجام آن هستیم، ولی در هر صورت ما آنها را رقیب نمی‌دانیم و استفاده‌های خیلی خوبی می‌توانیم از امکانات همدیگر بکنیم.
برای مثال در بحث تجاری یکی از مواردی که روی آن تمرکز کرده‌ایم، استفاده از شلمچه به عنوان سکوی صادرات ایران به عراق است. همان طور که می‌دانید، عراقی‌ها سال‌ها است که دسترسی به آب‌های آزاد نداشته‌اند و ندارند و این یک مشکل تاریخی در عراق است. بندر ام‌القصر و از این طرف اروندرود جوابگوی نیازهای آنها نیست. آنها نیاز دارند به دنیا وصل شوند. پروژه‌هایی را دارند که ما آنها را برای خوزستان خطرناک می‌بینیم، یعنی اگر مثلا پروژه اسکله فاو عملیاتی شود بندر امام تعطیل می‌شود و بصره (منطقه آزاد فاو و بصره که در برنامه شان است) به مرکز بازرگانی منطقه تبدیل می‌شود و حتی بندر امام و منطقه آزاد ما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. ما الان در حال مطالعه هستیم که یک برنامه‌ای طراحی کنیم که بتوانیم با استفاده از بندر امام، منطقه شلمچه تبدیل به انبار بندر امام برای صادرات شود.
در واقع می‌خواهیم اتصال عراق به آب‌های آزاد را اینجا ایجاد کنیم. از این محل، هم کشور ما درآمد زیادی خواهد داشت هم مشکل عراقی‌ها حل می‌شود و یک کار ویژه‌ای خواهد بود، ولی این بحث را مشترک می‌خواهیم ادامه دهیم و صحبتی هم با مدیرکل بنادر استان داشتیم. یک مذاکره‌ای هم با وزیر راه و یا قائم مقام ایشان در این باره خواهیم داشت. این از برنامه‌های جدی ما خواهد بود، لذا من فکر می‌کنم تعامل خیلی سازنده‌ای با منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر و بندر امام خمینی داشته باشیم و شما بدانید که منطقه آزاد اروند به تنهایی این قدر پتانسیل دارد که کسی جایش را تنگ نکند.
منطقه آبادان و خرمشهر با داشتن چهار نماینده در مجلس شورای اسلامی قطعا زمینه‌های مساعدی برای تعامل در سطح ملی با وزرا و مسوولین کشوری دارد که می‌توانند مشکلات منطقه را خصوصا در بخش زیرساختی حل کنند. سیاست‌های شما در راستای تعامل با این امکان مدیریتی که در منطقه وجود دارد، چیست؟
ارتباط ما با آقایان نماینده مجلس خیلی خوب است و در بعضی از مسائل با هم تبادل نظر داریم و از کمک‌هایشان استفاده می‌کنیم. در این بحث هیچ مشکلی وجود ندارد. الحمدالله درحال حاضر بهترین تعامل را داریم. پروژه‌های مشترک منطقه آزاد، یعنی پروژه‌هایی که مشترکا منطقه آزاد و سیستم مدیریتی نماینده‌های ما در مجلس دارند، موارد مختلفی است که ما داریم کار می‌کنیم؛ ولی یک نمونه آن را عرض می‌کنم. ما در بحث محدوده با آقایان همکاری خیلی تنگاتنگی داریم و بر مبنای نظرات دوستان است که جلو می‌رویم و خیلی اوقات از لابی‌ها و مذاکرات و از نظرات کارشناسی آنها استفاده می‌کنیم. ما در خیلی از موارد با آقایان نماینده‌ها تبادل نظر داریم و دوستان هم کمک می‌کنند.
پیش‌بینی شما برای فراهم شدن امکان ورود صنایع بزرگ به منطقه، مثلا صنعت آلومینیوم که سرمایه‌گذاران این صنعت علاقه‌مند هستند که این سرمایه‌گذاری را در منطقه آزاد اروند داشته باشند و بحث شهرک انرژی که تمام مسوولین استانی متفق القول بودند که این امکان وجود دارد که در این منطقه سرمایه‌گذاری شود...
-شهرک انرژی یعنی چه؟
شهرک انرژی مجموعه‌ای از صنایع پایین دستی پتروشیمی است که طی سال‌های گذشته آقای دانشیار (نماینده مردم ماهشهر) که سابقا رییس کمیسیون انرژی مجلس بودند دنبال این بودند که این شهرک را در منطقه ماهشهر و امیدیه اجرایی کنند. منطقه‌ای هم مشخص کردند و حتی تابلو زدند به عنوان شهرک کمال، ولی سرمایه‌گذاران به سبب این که هیچ کدام از پتانسیل‌های این منطقه در بحث مناطق آزاد تجاری و معافیت‌ها شامل حال آن منطقه نمی‌شد، استقبال چندانی از آن نکردند. در حال حاضر با توجه به پتانسیل بالای منطقه آزاد اروند، آیا این امکان وجود دارد که آن طرح در این منطقه اجرایی شود و اساسا زیرساخت‌های لازم این طرح ودیگر صنایع بزرگ کی فراهم می‌شود؟
اصلا گذشته از بحث زیرساخت‌ها؛ فرض کنید زیرساخت هم داریم، اما این من نیستم که باید بگویم این طرح عملی می‌شود. این باید بررسی شود، باید مطالعه شود و هر که می‌گوید غلط می‌گوید. آن بحثی که برای راه‌اندازی این شهرک بین ماهشهر و امیدیه بوده و امروز نشده چقدر زیان به کشور زده است؟ چه مدت همه معطل بوده‌اند که این شهرک راه بیفتد و نشده؟ اینها بحث‌های کارشناسی است نه بحث سیاسی. منِ مدیرعامل منطقه باید این را در دستور کارم بگذارم. آیا زمین دارم به این قصه بدهم؟ اصلا چقدر زمین می‌خواهد؟ آن چیزی که از شهرک انرژی در ذهنم می‌آید، الان فکر نمی‌کنم زمین داشته باشیم که به آن اختصاص بدهیم.
اول باید یک مطالعه و بررسی بکنیم. ببینید! در منطقه ما آمدند طرحی را کلنگ زدند که قرار بوده زمینش را ما بدهیم، اما معارض داشته، ندادیم. بعد به مردم اعلام کردند این جا از فردا صبح کار شروع می‌شود. بنده سر آن موضوع، مصاحبه کردم و یک سری دوستان هم ناراحت شدند. بحث این جاست که چرا صحبت نابه جا بکنیم. اصلا شهرک انرژی یعنی چه؟ اول تعریفش کنیم. اصلا آیا صنایع پایین دست اینجا امکان حضور دارند؟ اگر در ماهشهر یک وجب زمین وجود داشته باشد برای اینکه صنعت پایین دستی آن جا به وجود بیاید مگر بیکار است این جا بیاید. برای چه آنجا را ول کند بیاید این جا...
همان طور که خود شما هم واقف هستید منطقه ماهشهر هم به لحاظ زیست محیطی، هم به لحاظ کثرت شرکت‌ها در صنایع بالادستی اصولا دیگر امکان پذیرش شرکت‌ها را نمی‌تواند به سادگی در صنایع پایین دستی فراهم کند. ما در کشور مناطق زیادی که امکان تاسیس صنایع پایین دستی داشته باشیم، نداریم. یعنی مناطقی که دارای آب باشند، دارای امکانات انرژی و دسترسی به بندر داشته باشند، نداریم. یکی از مناطق مهمی که به عنوان منطقه مهم و استراتژیک در بخش صنعت از دیرباز مدنظر سرمایه‌گذاران بوده و اصلا تاسیس پالایشگاه و صنعت پتروشیمی به عنوان اولین نمونه این صنایع در خاورمیانه در آنجا انجام شده، منطقه آبادان بوده است و همین است که دورنمای این منطقه را برای ورود چنین صنعتی یک دورنمای مثبتی می‌کند.
ما در بحث صنایع پایین دست یک مشاور گرفته‌ایم و داریم قرارداد می‌بندیم، ولی واقعیت این است که من نمی‌توانم به شما بگویم که الان مزیت داریم، می‌شود یا نمی‌شود. باید مطالعه بشود شاید مزیت داشته باشیم و شاید نداشته باشیم. بنادری که ما در منطقه داریم بنادری هستند که ظرفیت خیلی محدودی دارند. مثلا باید ببینیم آیا شرایط بندر آبادان یا بندر خرمشهر مطابق کل نیازمندی‌هایی که وجود دارد هست یا نیست؟ و من باید به این نکته اشاره کنم که سرمایه‌گذارانی که همین الان در منطقه داریم اصلا کم اهمیت تر نیستند. در حال حاضر پالایشگاه خوزستان (پالایشگاه دوم آبادان) در منطقه کار می‌کند.
ارسال نظر