انتقاد از تصمیمات ناگهانی دولت

شبنم آذر

نشست کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران این بار با حضور مهدی غضنفری، معاون وزیر بازرگانی و همراهانش برگزار شد. حضور مردان دولت در جمع فعالان بخش‌خصوصی کشور موجب شد تا دیدگاه‌های دولتی‌ها و خصوصی‌ها در مواجهه سه ساعته با یکدیگر با صراحت بیان شود؛ دیدگاه‌هایی که بیشتر در تقابل و گاه در تعامل با یکدیگر بود.

غضنفری در این دیدار در بخشی از سخنان خود سعی داشت به صادرکنندگان حاضر در جمع یادآور شود که دولت و بخش‌خصوصی باید در کنار یکدیگر حرکت کنند و «نباید مقابل هم بایستند»، اما در بخش دیگری از سخنانش عملکرد صادرکنندگان را قویا به چالش کشید و از حاضرین خواست به این سوال پاسخ دهند که «آیا تمام مشکلات از سوی دولت است؟» وی همچنین به تشریح مفصل چرایی پرداخت سهام به جای جایزه صادراتی پرداخت و توضیحات جامعی درباره تغییرات تعرفه‌ها داد.

نگرانی بخش خصوصی

در ابتدای این دیدار اسدا... عسگراولادی، رییس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران به انتقال دیدگاه‌ها و معضلات صادرکنندگان به میهمانان پرداخت.

وی گفت: طی مدتی که از عمر دولت نهم می‌گذرد، صادرات حالت جهشی خود را حفظ کرده، ولی از اواخر سال ۸۶ و اوایل سال ۸۷ تمرکز صادرات بر بخش دولتی است و این موضوع نگرانی‌هایی را برای فعالان بخش‌خصوصی ایجاد کرده است. عسگراولادی مشکلات موجود در راه صادرات را در تورم داخلی، تثبیت نرخ ارز، تصمیمات دولت در تغییر ناگهانی تعرفه‌ها، عوارض و مالیات صادراتی و توقف یا تبدیل پرداخت جوایز صادراتی خلاصه کرد.

وی ادامه داد: ایستگاه‌های بازدارنده در صادرات ناشی از عدم تشخیص ما است. رییس کمیسیون صادرات اتاق ایران تشریح کرد: قسمتی از تورم تحمیلی است و قسمتی از آن ایجابی و این دو عامل موجب افزایش قیمت کالای صادراتی از ۵ تا ۱۵درصد شده است. وی افزایش خدمات آب و برق و انرژی و غیره را از دیگر فشارهای وارده بر صادرکنندگان دانست و سرمازدگی و خشکسالی را نیز از دیگر نگرانی‌ها برشمرد.

در ادامه عسگر اولادی به ارائه مثال‌هایی از تصمیمات ناگهانی دولت که موجب صدمه زدن به صادرات می‌شود، پرداخت و گفت: آزادسازی واردات فرش در حالی که نوسان شدیدی در قیمت‌های صادراتی وجود دارد، بستن عوارض ناگهانی بر روغن نباتی، تبدیل جایزه سهام و سخن گفتن از قطع پرداخت جوایز صادراتی از مشکلاتی است که بخش خصوصی به طور مستقیم با وزارت بازرگانی دارد.

تعرفه و جایزه چاره‌ساز نیست

غضنفری در ادامه، استنباط کلی خود از مسائل مطروحه را در یک سوال خلاصه کرد و گفت: به نظر می‌رسد پرسش اصلی این است که چگونه جهش صادراتی را حفظ کنیم؟ ما به تجربه دریافتیم که این هدف در گرو همکاری‌ همه جانبه بخش خصوصی است. وی گفت: ما درباره یک زیرسیستم صحبت می‌کنیم. مثلا بحث سرمازدگی و خشکسالی نکاتی است که ما را به سمت مصرف داخلی می‌کشاند و اینجا این سوال پیش‌ می‌آید که چگونه می‌شود هم بازار داخلی را بدون تلاطم نگه داشت و هم جهش صادراتی را حفظ کرد. این در حالی است که ما مجلسی داریم که وقتی بازار داخلی به هم می‌خورد، دست به استیضاح می‌زند که البته حق هم دارد.

غضنفری درباره آزاد شدن یکباره واردات فرش نیز با گلایه از روزنامه دنیای اقتصاد که این خبر را منتشر کرده است، گفت: ما چیزی وارد نکردیم و طی دو، سه سال گذشته ما در تغییر تعرفه فرش دست نبردیم. اینکه چه کسی این کار را کرده با هم بگردیم و پیدا کنیم. وی ادامه داد: قانون برنامه چهارم به ما اجازه دخالت در واردات را نمی‌دهد و اگر به من این اجازه داده می‌شد، همین امروز این کار را انجام می‌دادم!

رییس سازمان توسعه تجارت گفت: در نشستی که اعضای کمیسیون صادرات در اصفهان داشتند، مباحث مهمی درباره تشکیل کمیسیون صادرات در مجلس مطرح و از سوی روزنامه دنیای اقتصاد منتشر شد که جا دارد من اینجا اعلام کنم که سازمان توسعه تجارت از تشکیل این کمیسیون در مجلس شورای اسلامی حمایت می‌کند و آن را موجب بهبود صادرات کشور می‌داند.

وی در پاسخ به انتقاد نمایندگان بخش خصوصی از تغییر ناگهانی تعرفه‌ها گفت: ما تعرفه‌ها را با رای نماینده اتاق بازرگانی و اتاق تعاون تصویب می‌کنیم و اتاق در این تغییرات مشارکت دارد. کمیته تعیین‌کننده تعرفه شامل ۷ نفر است که دو نفر از اعضای آن نمایندگان بخش خصوصی هستند. غضنفری همچنین به توضیحاتی درباره جایزه صادراتی پرداخت. وی جایزه صادراتی را فرآیندی برای تشویق صادرکنندگان دانست و آن را تصمیمی موقتی خواند.

وی توضیح داد: در شرایطی که نرخ ارز مشکل داشت و مسیر صادرات صعب بود، دولت وقت، تصمیم به این پرداخت‌ها گرفت. وی خطاب به حاضرین گفت: این تصمیم موقتی را دائمی نکنید و نگاهش را نیز دائمی نبینید. البته ما این جوایز را تا پایان سال ۸۷ پرداخت خواهیم کرد. چرا که دولت فعلا تصمیم به حذف جوایز نگرفته اما تصمیم گرفته بودیم بخشی از آن را مستقیم و بخشی را غیرمستقیم پرداخت کنیم، زیرا هر سال بدهکارتر می‌شدیم.

وی تشریح کرد: زمانی که چنین تصمیمی گرفته شد، دولت سیستم انقباضی در بودجه را پیش گرفت و ما با مشکل تامین بودجه مواجه شدیم، مجلس هم از بزرگ شدن عدد بودجه دولت استقبال نکرد و ما آمدیم سراغ سهام. سرانجام توانستیم مصوبه مجلس را نیز کسب کنیم.

وی در پاسخ به درخواست صادرکنندگان برای افزایش جایزه صادراتی گفت: افزایش جایزه صادراتی به روند صادرات کمکی نخواهد کرد ولی اگر صادرکنندگان معتقدند که مشکل با جایزه حل می‌شو‌د ما آن را افزایش می‌دهیم، به شرطی که به ما تضمین افزایش صادرات بدهند. رییس سازمان توسعه تجارت در ادامه با تندی خطاب به صادرکنندگان بخش‌خصوصی گفت: انصاف داشته باشید و بدانید آن کسی که مشکل را با کاهش تعرفه آشکار می‌کند، خود مشکل ساز نیست. وی ادامه داد: این تهاجم اقتصادی به مرزهای اقتصادی کشورمان را نمی‌توان با تعرفه مهار کرد. غضنفری پس از آوردن مثال‌هایی از ضعف صادرکنندگان ایرانی و مقایسه آن با دیگر کشورها افزود: هر ابزاری قدرتی دارد و ما نمی‌خواهیم کم بودن قدرت رقابتی خود را با تعرفه و جایزه جبران کنیم. زیرا اگر نتوانیم در فرآیند تولید با اتلاف‌ها مبارزه کنیم با تعرفه و جایزه مشکل حل نمی‌شود.

وی همچنین پیرامون موضوع تثبیت نرخ ارز گفت: ما بالاخره نفهمیدیم که تثبیت نرخ ارز به نفع صادر کننده است یا به ضرر او.

با تخطئه صادرکنندگان به نتیجه نمی‌رسید!

در ادامه این نشست و پس از اتمام سخنان معاون وزیر بازرگانی حاضرین به ادامه استنباط‌های خود از بیانات غضنفری و نیز ارائه راه‌حل‌های کارشناسی پیرامون معضلات روز صادرکنندگان پرداختند.

اسدا... عسگراولادی گفت: متاسفانه شرایط کشور با منطق همراه نیست، هر چند که استدلال‌ها منطقی باشد! وی درباره جوایز صادراتی گفت: روش صحیح این است که با درگیر نکردن صادرکننده در بازار سهام او را از ماهیت صادرکنندگی‌اش دور نکنید و اجازه بدهید صادرکننده، صادرکننده باقی بماند.

وی پیشنهاد داد: خرید و فروش سهام توسط خود سازمان توسعه تجارت صورت گیرد و حاصل آن به صادرکنندگان واگذار شود.

سپس تولایی از صادرکنندگان حاضر با بیان این که شما با تخطئه صادرکنندگان به نتیجه نمی‌رسید! گفت: قدرت و توان صادرکنندگان را زمانی می‌شود با دیگر کشورها قیاس کرد که شرایط یکسان باشد و صادرکننده کشور مقابل شرایط تورمی کشور ما را نیز درک کرده باشد. وی پیشنهاد داد تا کمیته تورم تشکیل و بر اساس نتایج آن برای برنامه‌های سال آینده تصمیم‌گیری شود. تولایی همچنین خواستار ارائه روش مشخصی درباره هزینه‌های نمایشگاهی و تورهای تخصصی شد.

این عضو کمیسیون صادرات درباره افزایش نرخ ارز گفت: هیچ صادرکننده‌ای از افزایش نرخ دلار گلایه نکرده و ما پیشنهاد می‌کنیم برای رفع مشکل صادرکنندگان صندوق ضمانت صادرات نرخ ارز را ضمانت کند. سیف، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان پوشاک نیز که در این جمع حضور داشت خطاب به غضنفری گفت: اجازه بدهید درباره واگذاری سهام یک سال دیگر قضاوت کنیم و شاید بهتر باشد که هنگام مقایسه ایران با دیگر کشورها نگاه اقتصادی دولت‌های دو کشور را نیز با هم مقایسه کنیم. فرخ قبادی عضو اتاق بازرگانی گرگان نیز خطاب به میهمان کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران گفت: به طور متوسط از سال ۷۸ تا پایان سال ۸۶ نرخ ارز کمتر از دو درصد نسبت به ریال افزایش داشته و لازم است که در محاسبات این افزایش لحاظ شود. امیر عابدی عضو اتاق بازرگانی گرگان نیز مهم‌ترین مشکلات صادرکنندگان را ناتوانی در برنامه‌ریزی بلندمدت به دلیل تصمیمات ناگهانی دولت دانست.

عابدی افزود: عدم برنامه‌ریزی درازمدت و تصمیم‌های خلق‌الساعه دولت به غیر از ضررهای مالی غیر قابل جبران به صادرکنندگان، حیثیت ملی ما را هم در بخش قراردادهای خارجی زیر سوال می‌برد. و‌ی ضمن انتقاد از عدم انتشار کتاب تعرفه‌ها با وجود گذشت بیش از سه ماه از سال جدید اظهار داشت: بخش‌خصوصی عدم انسجام در تصمیم‌گیری در سطح مدیریت اقتصادی کشور را مشاهده می‌کند.

وی با اشاره به صحبت‌های غضنفری درباره تصمیم‌گیری بخش‌خصوصی در تعرفه‌ها گفت: در مجموعه تصمیم‌گیران کمیسیون ماده یک برای تعرفه‌ها اگر نماینده اتاق تعاون را هم نماینده بخش‌خصوصی بدانیم، نسبت نمایندگان بخش‌خصوصی به دولتی دو به هفت می‌شود که این موضوع نمایانگر تفوق نظر بخش دولتی بر بخش‌خصوصی در این زمینه است. وی تاکید کرد: بخش دولتی نباید جوایز صادراتی را حذف کند، بلکه با توجه به تورم و تثبیت نرخ ارز، افزایش جوایز صادراتی را یکی از گزینه‌های توسعه صادرات می‌دانیم. وی پیشنهاد داد: لازم است تاسیس مراکز تجاری ایران در دیگر کشورها با جدیت بیشتری دنبال شود.غضنفری در پاسخ به پیشنهاد ایجاد مراکز تجاری گفت: دولت به ایجادکنندگان این مراکز ۱۰ تا ۱۵درصد کمک بلاعوض خواهد کرد.

دولت به قانون جدید تجارت مراجعه کند

رییس‌زاده یک عضو دیگر کمیسیون صادرات نیز با اشاره به نادیده گرفتن قانون جدید تجارت از سوی دولت فعلی گفت: متاسفانه قانون مذکور که در زمان دولت خاتمی تنظیم و پیش‌بینی‌های مناسبی در آن دیده شده بود در دولت جدید نادیده گرفته شد.در حالی که این قانون راهکارهای مناسبی را در خود داشت.

وی ادامه داد: ما باید مانع فراقانونی عمل کردن بشویم در حالی که ممانعت از صادرات سیمان با هدف تنظیم بازار داخلی خلاف قانون برنامه چهارم انجام شد. وی گفت: اگر دولت تصمیمی می‌گیرد باید مدتی به صادرکنندگان فرصت بدهد تا خود را آماده اجرای آن قانون کنند. وی بازخورد قطع صادرات سیمان ایران، در دیگر کشورها را تاسف‌برانگیز خواند و گفت: این تصمیم دولت موجب شد تا رقبای ترکیه‌ای و عربستانی از این فرصت نهایت استفاده را داشته باشند.

غضنفری در پاسخ به این سخنان گفت: وقتی تصمیمی در بازار داخلی گرفته می‌شود ما در بازرگانی خارجی نمی‌توانیم تغییری ایجاد کنیم.

ابوالفضل شریف نایب‌رییس کمیسیون صادرات اتاق ایران نیز پیشنهاد داد تا تصویب‌نامه‌های هیات‌دولت محدود به کارشناسی شود.

در پایان این نشست نیز مهرداد جلالی‌پور مدیرکل توسعه صادرات کالا در سازمان توسعه تجارت با تاکید بر اینکه در بحث واردات فرش در آمار گمرک هیچ نوع وارداتی ثبت نشده، گفت: آنچه که به عنوان فرش چین و پاکستانی وارد شده عموما به صورت قاچاق بوده است. جواد دوستی از مدیران سازمان توسعه تجارت نیز درباره تسهیلات بانک توسعه صادرات گفت: این بانک به اندازه کافی پول دارد ولی به دلیل واهمه از نوسانات نرخ ارز در واگذاری‌ها با مشکل مواجه بود که در پی توافق این بانک با سازمان توسعه پوشش بیمه‌ای برای نوسان نرخ ارز طراحی می‌شود. این طرح به زودی نهایی خواهد شد. وی درباره ایجاد تسهیلات حمل‌و‌نقل برای صادرکنندگان نیز گفت: علاوه‌بر ۲۰۰ کانتینر یخچالی که متعلق به کشتیرانی است به زودی ۸۰۰کانتینر دیگر فعال خواهد شد. وی ادامه داد: درسال ۲۰۰۷ کرایه حمل‌و‌نقل دریایی ۵۰درصد افزایش داشته و این افزایش قیمت بر صادرات تاثیر گذاشته است. وی همچنین خبر توافق راه‌آهن با سازمان توسعه تجارت را اعلام کرد و گفت: راه‌آهن نرخ هزینه‌های بین‌المللی را تثبیت کرده است و به زودی مشکلات تخصیصی واگن‌ها نیز برطرف خواهد شد.

در پایان نشست اعضای کمیسیون صادرات با رییس سازمان توسعه تجارت که در محل اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، غضنفری از پیشنهاد اعضای کمیسیون صادرات مبنی‌بر برگزاری جلسات مشاوره‌ای و کارشناسی ماهانه استقبال کرد.