دفتر خاطرات و دیگر هیچ

شبنم آذر

روز سوم ماه مه از طرف سازمان ملل به عنوان روز جهانی آزادی مطبوعات نام‌گذاری شده است.

رشد آگاهی و اهمیت آزادی مطبوعات از محورهایی است که اعضای سازمان ملل متحد بر آن پای فشردند تا دولت‌ها را در برابر اطلاع‌رسانی مقید کنند. این روز که به تاثیر از بیانیه حقوق بشر شکل گرفته است، هر ساله در یونسکو طی مراسمی گرامی داشته می‌شود.

در حقیقت آزادی بیان از مهم‌ترین فاکتورهای توسعه یک جامعه است که در قالب آزادی مطبوعات و رسانه‌های جمعی نمایان می‌شود.

آزادی بیان این امکان را به جامعه می‌دهد که از زوایای پنهان وقایع آگاه شود و با خوانش خود از آن به تحلیل وقایع دست یابد، به عبارت دیگر این آزادی این امکان را می‌دهد تا راه هر نوع پنهان‌کاری و سوء استفاده انحصاری، رانت‌خواری و اعمال غیر قانونی سیستم‌های دولتی و خصوصی بسته شود.

به این ترتیب است که با آزادی بیان که در گرو آزادی مطبوعات است، توسعه زمینه‌های جامعه شکل می‌گیرد.

این تحلیل قطعی از سوی همه اقتصاددانان و جامعه‌شناسان وجود دارد که وضعیت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر کشور آینه تمام‌نمای آزادی بیان و رسانه در آن کشور است.

به بهانه روز جهانی مطبوعات چند پرسش را با مدیران ارشد بخش‌خصوصی کشور مطرح کردیم. نخست اینکه فضای آزادی بیان در مطبوعات اقتصادی کشور را چطور ارزیابی می‌کنند؟

دوم، تا چه اندازه دیدگاه‌های مدیران بخش‌خصوصی تمام و کمال در رسانه‌ها منعکس می‌شود و آخر اینکه میزان تاثیرگذاری مطبوعات اقتصادی بر تصمیمات اقتصادی دولت چقدر است؟

تاثیرگذار نیستیم

سیده فاطمه مقیمی، تنها عضو زن هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در این باره می‌گوید: تا به حال تمامی اظهار نظرهای من تمام و کمال در روزنامه‌ها و سایت‌های خبری منعکس شده است و من شاهد هیچ‌گونه حذف و سانسوری نبودم، ولی تنها این نیست که عین گفته‌ها درج شود، بلکه تاثیرگذاری آن بر تصمیم‌گیران اهمیت بیشتری دارد.

مقیمی معتقد است که تاثیرگذاری اظهار نظرهای کارشناسان بر تصمیمات اقتصادی کشور آن طور که شایسته و بایسته است نبوده و مصداق می‌آورد: اگر این تاثیرگذاری وجود داشت اعتراضات اتاق بازرگانی درباره عدم اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی طی دو سال گذشته مورد توجه قرار می‌گرفت و موثر واقع می‌شد.

وی در ادامه می‌گوید: درست یک ماه و نیم از شروع سال جدید می‌گذرد ولی هنوز دولت الگوی مشخصی در روند اقتصادی ندارد. هنوز مشکلات بانکی، عدم واگذاری تسهیلات، عدم پرداخت دیون معوقه دولت به پیمانکاران برقرار است و هنوز ما شاهد رشد ثانیه‌ای تورم هستیم.

مقیمی ادامه می‌دهد: سخن گفتن ما با روزنامه‌نگاران و درج مطالب در روزنامه‌های اقتصادی بیشتر به خاطره نویسی در دفتر خاطرات شباهت دارد، دفتر خاطراتی که به نظر می‌رسد هیچ تصمیم‌گیر اقتصادی تمایلی به ورق زدن آن ندارد.

روزنامه اقتصادی جایی برای شعار دادن نیست

مسعود دانشمند، عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی ایران نیز از جمله مدیران بخش‌خصوصی است که معتقد است: روزنامه‌های اقتصادی کشور در طرح و بسط دیدگاه کارشناسان اقتصادی آزادانه عمل می‌کنند و نظرات ایشان را دقیق و واضح اعلام می‌کنند.

وی می‌افزاید: در چنین فضایی کارشناسان باید در کنار انتقاد خود راه حل اجرایی و منطقی ارائه دهند.

دانشمند خاطرنشان می‌کند: فضای اقتصادی فضایی برای شعار دادن نیست، چرا که منطق آن شعار پذیر نیست و اصل برای مخاطبین این روزنامه‌ها منطق تجارت و اقتصاد است.

وی میزان تاثیرگذاری نظرات کارشناسی مندرج در روزنامه‌ها بر تصمیمات دولت را این گونه تحلیل کرد: نباید انتظار داشته باشیم که این نظرات بلافاصله تاثیر خود را بر تصمیمات اقتصادی کلان نشان دهد، چرا که دولت هم استدلال‌هایی دارد که آوردن استدلال‌هایی مقابل آن باید مبتنی بر منطق باشد.

دانشمند در ادامه راه حل تاثیرگذاری بخش‌خصوصی بر تصمیمات دولت را استمرار بر استدلال‌های محکم دانست.

روزنامه‌ها سانسور نمی‌کنند

شاهرخ ظهیری، رییس کمیسیون صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی تهران نیز با بیان این که روزنامه «دنیای اقتصاد» را در صدر روزنامه‌ اقتصادی کشور می‌داند از تیم جوان و فعال اقتصادی این روزنامه سپاسگزاری کرد و در پاسخ به پرسش‌های مطروحه گفت: جدای از خودسانسوری که افراد در بیان دیدگاه‌های خود در مطبوعات دارند، این سانسور از سوی رسانه‌های اقتصادی وجود ندارد. وی افزود: اساسا انتقاد به بدنه اقتصادی کشور منجر به شفاف و روان شدن روند اقتصادی کشور می‌شود. ظهیری تاثیر رسانه‌های اقتصادی بر تصمیمات کلان اقتصادی را قطعی می‌داند و معتقد است که شفاف کردن مسائل اقتصادی و اطلاع‌رسانی به روز می‌تواند منجر به آگاهی مردم و در نتیجه همکاری و مساعدت آن‌ها در حل بحران‌های اقتصادی شود.

وی با بیان اینکه سانسور اطلاعات و غافل کردن مردم از واقعیت‌ها، مردم را از مشارکت با دولت بازمی‌دارد توضیح می‌دهد: این روند باید در اصلاح قوانین نیز وجود داشته باشد.

روزنامه‌نگاران اقتصادی شجاعت دارند

محمدحسن شمس‌فرد، رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار نیز در پاسخ به این سوالات اینگونه پاسخ می‌دهد: ما هر وقت نظری داشتیم مطبوعات به عینه نوشته‌اند و این نشان‌دهنده شجاعت روزنامه‌نگاران است. وی می‌افزاید: همواره نظر کسانی که مصلحت عمومی را در نظر می‌گیرند، تاثیرگذاری بیشتری دارد از نظر کسانی که به منافع شخصی فکر می‌کنند.

توجه دولت به نظرات بخش‌خصوصی صفر است

اما فرهاد فزونی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران معتقد است که طرح سوال تاثیرگذاری نظر کارشناسان بخش‌خصوصی بر تصمیمات کلان اقتصادی تنها یک شوخی است. وی می‌گوید: تاثیر نظرات کارشناسان بخش‌خصوصی بر سیاست‌های اقتصادی دولت صفر است و دولت هیچ توجهی به نظر این کارشناسان و متخصصان ندارد. فزونی مطبوعات اقتصادی کشور را به دو دسته تقسیم می‌کند و توضیح می‌دهد: تعدادی از رسانه‌ها به بخش خصوصی نزدیک‌ترند و تعدادی از مطبوعات نیز تنها به درج نظرات دولتی‌‌ها می‌‌پردازند. وی می‌گوید: روزنامه‌های اقتصادی خوب معمولا ۹۰درصد اظهارنظرها را منتشر می‌کنند و ناچار به سانسور درصدی از مطالب هستند که بی‌شک نمی‌شود از این رسانه‌ها انتظار داشت تا همه مطالب را منتشر کنند. وی در پایان بار دیگر تاکید می‌کند که متاسفانه اظهارنظر کارشناسان بخش‌خصوصی در روزنامه‌های اقتصادی مورد توجه مسوولان اقتصادی دولت قرار نمی‌گیرد و این مسوولان تصورشان این است که تمام اقتصاددانان کشور در هیات دولت جمعند.