نظرگاه
هدفمندی یارانهها و افزایش قیمتها
یکی از اثرات هدفمندی یارانهها افزایش قیمت کالاها و خدمات است. این افزایش از کانالهای مختلفی سرچشمه میگیرد. تعدیل قیمت حاملهای انرژی میتواند یکی از مهمترین علل افزایش قیمتها باشد، ولی سوال پیشرو آن است که آیا افزایش قیمتها در چند ماه اخیر صرفا ناشی از هدفمندی یارانهها بوده است؟ در پاسخ باید بیان کرد که افزایش قیمتها فقط به دلیل هدفمندی نیست، بلکه علاوه بر هدفمندی یارانهها عوامل دیگری در آن دخیل بودهاند.
دکتر علی اکبر خسروی نژاد
یکی از اثرات هدفمندی یارانهها افزایش قیمت کالاها و خدمات است. این افزایش از کانالهای مختلفی سرچشمه میگیرد. تعدیل قیمت حاملهای انرژی میتواند یکی از مهمترین علل افزایش قیمتها باشد، ولی سوال پیشرو آن است که آیا افزایش قیمتها در چند ماه اخیر صرفا ناشی از هدفمندی یارانهها بوده است؟ در پاسخ باید بیان کرد که افزایش قیمتها فقط به دلیل هدفمندی نیست، بلکه علاوه بر هدفمندی یارانهها عوامل دیگری در آن دخیل بودهاند. سوال دوم آن است که سهم هدفمندی و سهم عوامل دیگر در افزایش قیمتها چه بوده است؟ بر اساس سوال دوم این یادداشت به اندازهگیری و تحلیل اثر هدفمندی یارانهها و عوامل دیگر بر قیمت کالاهای منتخب پرداخته است.
تغییرات قیمت در کشور متاثر از عوامل داخلی و تغییرات قیمت کالاهای وارداتی است. برای انتقال تغییرات قیمت خارجی به قیمتهای داخلی کانالهای مختلفی وجود دارد. بازار کالا و سرمایه دو کانال عمده برای این انتقال میباشد. با توجه به عدم توسعه بازار سرمایه در اقتصاد کشور ما، این انتقال قیمت بیشتر از طریق بازار کالا صورت میپذیرد؛ بنابراین منبع افزایش قیمتهای داخلی در ایران را در چند ساله اخیر میتوان ناشی از قیمتهای جهانی (که اثر مستمر داشته)، تعدیل قیمت حاملهای انرژی در اثر اجرای قانون هدفمندی یارانهها و عوامل دیگری چون افزایش نرخ ارز و تحریم اقتصادی ایران توسط کشورهای خارجی دانست، البته این اثرگذاری برای کالاهای مختلف متفاوت است. در تحلیل کالایی میتوان اثرات دو عامل اول یعنی قیمتهای جهانی و هدفمندی را در کنار هم تحلیل و سهم هر یک را مشخص کرد؛ یعنی اینکه قیمتهای داخلی تابعی از قیمتهای جهانی و اجرای هدفمندی یارانهها است. بر این اساس در ادامه آثار متغیرهای مذکور بر تغییرات قیمت برخی کالاها ارائه شده است.
الف: لبنیات
نتایج نشان میدهد که افزایش قیمتهای اخیر در لبنیات را میتوان ناشی از افزایش قیمتهای جهانی و هدفمندی یارانهها دانست. حال سوال آن است که سهم هر کدام از این دو به چه میزان بوده است؟ برای پاسخ به این سوال فرض کنید که قیمت لبنیات به هر دلیل ممکن در بازار افزایش یابد. همچنین برای سادگی و فهم بهتر فرض کنید که این افزایش قیمت برابر صد درصد بوده است (میدانیم که در عمل احتمال پیشامد افزایش قیمت به میزان مذکور در یک ماه خاص بسیار کم است، انتخاب میزان مذکور برای درک بهتر است). حال سوال آن است که در ماه بعد چند درصد این اثرات مربوط به تغییرات قیمت از ناحیه تورم مربوط به سالهای گذشته در کشور است که خود از عوامل متعددی شکل گرفته است (که موضوع این یادداشت نیست)، چند درصد مربوط به قیمت جهانی و چند درصد ناشی از هدفمندی یارانهها است؟ بررسیها برای افزایش قیمتهای داخلی لبنیات نشان میدهد که پس از گذشت یکسال، اثر تورم سالهای گذشته حدود ۶۸ درصد، ۷ درصد مربوط به قیمتهای جهانی و اثرات ناشی از هدفمندی یارانهها ۲۵ درصد بوده است. بهعبارت دیگر با توجه به افزایش ۲/۴۱ درصدی قیمت لبنیات نسبت به سال گذشته، میتوان گفت که نزدیک ۱۰ درصد آن مربوط به هدفمندی یارانهها و ۳۱ درصد باقیمانده ناشی از سایر عوامل بوده است.
ب: پوشاک
نتایج حاکی از آن است که شاخص قیمت پوشاک جهانی اثر مثبت و معناداری بر شاخص قیمت داخلی آن دارد. بر اساس نتایج حاصله، حدود ۱۹ درصد از وقوع یک افزایش قیمت بر شاخص قیمت پوشاک در ایران، متاثر از شاخص قیمت نخ و پارچه در جهان و ۵ درصد مربوط به هدفمندی یارانهها است. مابقی افزایش قیمت (۷۶ درصد) به تورم سالهای گذشته بر می گردد. بهعبارت دیگر از ۱/۲۸ درصد افزایش قیمت پوشاک در کشور در سال ۱۳۹۰ تنها ۴/۱ درصد آن مربوط به هدفمندی یارانهها و مابقی ناشی از سایر عوامل بوده است.
ارسال نظر