فائو: 23 کشور در خطر گرسنگی قرار دارند
بانک جهانی: افزایش بهای غذا تا نیمه ۲۰۱۲ ادامه دارد
مینا یوسفی- امیدواری‌ها به بهبود بازار جهانی غذا باز هم به سردی نشست؛ اگر چه ماه گذشته سازمان جهانی خواربار با ارائه آمار کاهش اندک قیمت مواد غذایی اظهار امیدواری داده بود که بر خلاف پیش‌بینی‌ها وضعیت خوراک مردم جهان بهتر شود، اما گزارش‌های جدید نشان از بازگشت روزهای گرانی دارد.

از سال گذشته تحلیلگران با در نظر گرفتن کاهش تولید محصولات اساسی، افزایش مصرف، مشکلات صادرات و مهم‌تر از همه معضلات اقتصاد کلان جهان، سال ۲۰۱۱ را همراه با افزایش مداوم قیمت مواد غذایی پیش‌بینی کرده بودند. در ۹ ماه ابتدای سال جاری میلادی نیز روند بازار موید پیش‌بینی‌های سابق بود، اما ۲ ماه پیش افت چند درصدی قیمت‌ها موجب شد تا شائبه پایان دوران گرانی مواد غذایی در جهان به وجود آید. با این وجود گزارش اخیر سازمان جهانی خواربار (فائو) حاکی است که روند افزایشی قیمت خوراک در اغلب کشورها همچنان ادامه دارد؛ به این ترتیب که شاخص قیمت مواد غذایی فائو در ماه گذشته (نوامبر) نسبت به ماه پیش از آن (اکتبر) دوباره در روند صعودی قرار گرفت. در واقع در ماه اکتبر این شاخص نسبت به زمان اوج خود ۲۳ واحد یا ۱۰ درصد کاهش را تجربه کرده بود که در ماه نوامبر نه تنها کاهش قیمت‌ها جبران شد، بلکه یک درصد نیز نسبت به دوران اوج فراتر رفت. در نگاهی کلی با وجودی که در دو ماه گذشته قیمت مواد غذایی حدود یک درصد کاهش یافت، اما همچنان شاخص قیمت این کالاهای حیاتی ۱۹ درصد بالاتر از همین دوران در سال گذشته است.
ضد و نقیض‌های تغییر قیمت‌ها
در این بین تغییرات قیمت مواد غذایی یکسان نیست. از یک سو برخی از کالاهای اصلی و واسطه‌ای کاهش را نشان می‌دهند و برخی دیگر افزایش، اما برآیند تمام اینها همچنان گرانی است. قیمت غلات که از جمله محصولات دارای اهمیت از نظر فائو به شمار می‌رود، در ماه اکتبر یک درصد کاهش یافت و بیشتر از آن گندم نیز ۳ درصد ارزان‌تر شد، اما با این حال قیمت برنج بدون تغییر نسبت به روزهای گرانی باقی ماند و برنج نیز در حد بسیار کمی ارزان‌تر شد، اما در نهایت در ماه گذشته شاخص قیمت غلات ۶ واحد افزایش یافته است.
به اعتقاد کارشناسان در کنار افزایش میزان مصرف مواد غذایی به ویژه غلات، عوامل دیگری از جمله اقتصاد رو به زوال جهان و افزایش قدرت دلار آمریکا موجب بر هم خوردن نظم بازار جهانی مواد خوراکی و افزایش قیمت غذا در جهان شده است.
البته افزایش قیمت غلات که به طور عمده در اثر بالارفتن میزان مصرف روی داده در حالی است که میزان تولید این محصول امسال با ۵/۳درصد رشد نسبت به سال گذشته به ۲ هزار و ۲۳۲ میلیون تن رسیده است. در این شرایط به نظر می‌رسد که غلات تولید شده پاسخگوی نیاز امسال و سال آینده باشد.
گذشته از غلات، پیش‌بینی می‌شود که میزان تولید گندم نیز 5/6 درصد افزایش یابد، اما در مقابل به نظر می‌رسد که تولید برنج و دانه‌های خشکبار از قبیل ذرت با کاهش روبه‌رو شود.
۲۳ کشور در خطر
در این شرایط سازمان‌های جهانی نسبت به افزایش تعرفه واردات کشورهای در حال توسعه و فقیر هشدار می‌دهند. بر اساس برآوردهای جهانی در حال حاضر تعرفه واردات این اقلام در کشورهای نیازمند با 3/4 درصد افزایش مواجه شده است که این خود عاملی برای افزایش گرسنگی در این کشورها به شمار می‌رود. آخرین برآوردهای فائو بیانگر آن است که 23 کشور در سرتاسر جهان به خاطر کاهش تولیدات خود، منازعات داخلی، بلایای طبیعی و افزایش داخلی قیمت مواد غذایی، نیازمند توجه ویژه سازمان‌های حمایتی هستند. به طور مثال سوریه و یمن از جمله کشورهایی هستند که از نظر سازمان جهانی خواربار به دنبال تحولات داخلی اخیر با کمبود مواد غذایی و افزایش بهای این محصولات مواجه شده‌اند. همچنین مالی، بورکینافاسو، چاد و نیجریه هم به خاطر کاهش شدید بارندگی‌ها با افت تولید محصولات اساسی غذایی دست و پنجه نرم می‌کنند.اوضاع تغدیه مردم سودان، سومالی، کنیا و دجیبوتی نیز نگران‌کننده و نیازمند رسیدگی فوری اعلام شده است.در میان 23 کشوری که افزایش شدید قیمت‌های مواد غذایی را از سال گذشته تاکنون تجربه کرده‌اند برخی کشور‌ها حتی تا 86 درصد گرانی نیز مواجه شده‌اند، این در حالی است برخی از کشورهای مرفه توانسته‌اند در این مدت تا 25 درصد قیمت‌ها را کاهش دهند. تحلیلگران که همچنان بر نامشخص بودن الگوی تغییرات قیمت مواد غذایی تاکید می‌کنند، معتقد هستند که هنوز مشخص نیست که چه عاملی موجب افزایش قیمت‌ها چه در جهان و چه در داخل کشورها است.
تحلیل بانک جهانی از بازار غذا
بانک جهانی نیز وضعیت بازار مواد غذایی را همچنان نامساعد ارزیابی کرده و نوشته است با وجودی که طی تابستان امسال میانگین شاخص قیمت مواد غذایی تغییر نکرد، اما به واقع نسبت به سال‌های گذشته بهای خوراک در اغلب کشورها کمرشکن است. بانک جهانی البته به فراز و فرودهای قیمت‌ها مواد خوراکی طی ماه‌های سپری شده از سال 2011 نیز اشاره کرده و با این اوصاف پیش‌بینی آینده را اندکی دشوار خوانده است. به گفته کارشناسان بانک جهانی طی این مدت نوسانات قیمت مواد غذایی از یک الگوی مشخص پیروی نکرده و به همین دلیل برآورد وضعیت ماه‌های آینده قدری مشکل است. با این وجود به نظر می‌رسد بی‌ثباتی قیمت‌ها در سطح جهانی بیش از نوسانات داخلی کشورها باشد. از سویی دیگر آنچنان که تحلیلگران ارزیابی می‌کنند نوسانات قیمت غذا در سطح ملی بیشتر به خاطر تغییرات شرایط است تا مسائل اقتصادی دیگر از جمله بورس؛ به نظر می‌رسد تغییرات بورسی بیشتر قیمت‌های جهانی را تحت تاثیر خود قرار داده است.در نگاهی دیگر، به نظر می‌رسد افزایش بهای مواد غذایی کشورهای کم درآمد را متاثر کرده است تا کشورهای متوسط یا آنهایی که دسترسی بیشتر به بنادر و مرزهای تجاری دارند.با تمام اینها شواهد و قرائن نشان می‌دهد که بی‌ثباتی در قیمت مواد غذایی در جهان دست کم تا نیمه نخست سال آینده ادامه داشته باشد؛ همچنان که سازمان جهانی خواربار که نقش ورود اقتصادهای نوظهور، افزایش جمعیت جهان و همچنین رابطه مستقیم بین بهای انرژی و قیمت جهان را موثر بر تحولات اخیر ارزیابی کرده، تخمین زده است که دوران گرانی همچنان پابرجا بماند. در این شرایط تحلیلگران احتمال می‌دهند که در داخل کشورها نیز میزان وابستگی به واردات و میزان تولید فصلی محصولات کشاورزی در قیمت‌های داخلی مواد غذایی، تاثیرگذار باشد.