تعدد مراکز نمایشگاهی تهدید یا فرصت؟

علیرضا آموخته

امروزه اهمیت برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی در رشد، پویایی و بالندگی اقتصادی بر همگان ثابت شده است. انجام مذاکرات سودمند، یافتن خریداران جدید، عقد قراردادهای متعدد، اخذ و اعطای نمایندگی فروش، تامین نیازهای صنعتی و تکنولوژیکی، افزایش ارتباطات و جست‌وجو و یافتن سرمایه‌گذاری و... از جمله نتایج برگزاری نمایشگاه‌ها است، اما نکته‌ای که نباید فراموش شود این است که نمایشگاه فرآیندی است دانش محور و حصول به نتایج فوق‌الذکر یا عدم‌حصول آن با برنامه‌ریزی، مطالعه، بینش و دانش مدیریت رابطه مستقیم دارد. طبیعتا نمایشگاه صرفا ایجاد و احداث سایت نمایشگاهی، سالن و غرفه نیست و مجموعه گسترده‌ای در شکل‌گیری و موفقیت یک نمایشگاه تاثیرگذارند. از مهرماه سال ۱۳۶۷ که وزارت بازرگانی با شکل‌گیری و برپایی قطب‌های نمایشگاهی در استان‌های کشور موافقت کرد تا اکنون بالغ بر ۳۰ مرکز نمایشگاهی در سراسر کشور با مدیریت‌های مستقل شکل گرفته که در طول سال عهده‌دار برگزاری نمایشگاه‌های متعدد هستند و حتی در برخی استان‌ها تعداد این مراکز نمایشگاهی بیش از یک مرکز است.

هر چند این امر، تبدیل ایران به کشوری نمایشگاهی را ممکن می‌سازد و طی این سال‌ها هر یک از این مراکز، متناسب با پتانسیل منطقه‌ای و مزیت‌های اقتصادی در رونق و ارتقای فعالیت‌های اقتصادی کشور سهیم بوده‌اند و سه مرکز نمایشگاهی مشهد، تبریز و شیراز پس از تهران به عضویت اتحادیه نمایشگاه‌های بین‌المللی (UFI) درآمده‌اند؛ با این حال تعداد این مراکز، عناوین تخصصی مشابه، همپوشانی تقویم‌های نمایشگاهی و عدم‌توجه به مزیت‌های منطقه‌ای باعث شده تا بعضا عناوین تعریف شده در اجرا با معیارها و استانداردهای مورد انتظار فاصله داشته باشد.

بر کسی پوشیده نیست که شکل‌گیری هریک از این مراکز با رعایت استانداردهای مناسب و ایجاد زیرساخت‌های اولیه و مورد نیاز متناسب با شأن غرفه‌داران و شرکت‌های مشارکت‌کننده نیازمند سرمایه‌گذاری کلان بوده و تامین و تزریق این حجم سرمایه‌گذاری باید با مطالعات و پیش‌بینی‌های اقتصادی، همراه با نرخ بازدهی و برگشت سرمایه محاسبه و لحاظ گردد.

طبیعی است رونق و استقبال شرکت‌های علاقه‌مند به حضور در این نمایشگاه‌ها یکی از مهم‌ترین فاکتورهای تامین مالی این مراکز محسوب می‌شود که عدم‌استقبال شرکت‌ها، آینده اقتصادی این مراکز را با خطر مواجه خواهد ساخت.

رقابت این مراکز نمایشگاهی جهت جذب شرکت‌ها با هدف تکمیل ظرفیت سالن‌های نمایشگاهی و ضرورت برگزاری نمایشگاهی با حداقل استانداردهای لازم باعث شده تا شرکت‌های صنعتی و اقتصادی شاهد دریافت فرم‌های ثبت‌نام از اکثر مراکز نمایشگاهی باشند؛ به نحوی که برخی از این شرکت‌ها اذعان می‌کنند تقاضاهای حداقل ۵ مرکز نمایشگاهی برای یک عنوان مشابه جهت بررسی روی میزکار آنان قرار دارد، این در حالی است که فاصله زمینی بین برخی از این مراکز نزدیک و توجیه حضور شرکت‌ها را برای عناوین نمایشگاهی مشابه غیرممکن می‌سازد. از طرفی بازدیدکننده تخصصی جزو لاینفک نمایشگاه‌ها بوده و کمبود و نبود این فاکتور به جز صرف هزینه برای مشارکت‌کنندگان نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. در خصوص برخی عناوین نمایشگاهی همانند صنعت ساختمان حتی در حالت خوش‌بینانه، اگر شرکتی با هدف حضور در بازارهای کشور قصد مشارکت و اخذ غرفه در نمایشگاه‌های استان‌ها را داشته باشد، باید هر ۱۲ روز یکبار در نمایشگاه حضور یافته و امکان‌ناپذیر بودن این امر باعث می‌شود بسیاری از این مراکز از حضور شرکت‌های شاخص برای ارتقای کمیت و کیفیت نمایشگاه بی‌بهره بمانند و در آینده تبدیل به نمایشگاه‌های محلی شوند که توجیه اقتصادی فعالیت آنان از بین می‌رود.

بنابراین به نظر می‌رسد منطقه‌ای شدن نمایشگاه‌های مختلف و همچنین سطح‌بندی نمایشگاه‌ها و نظارت بر تقویم‌های نمایشگاهی در کنار نقش راهبردی وزارت بازرگانی و انجمن شرکت‌های نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران برای جلوگیری از تکرار، تعدد و همپوشانی نمایشگاه‌های مشابه ضروری است تا بازگشت سرمایه‌گذاری صورت پذیرفته و ضمن بهره‌مندی متوازن تمام مناطق کشور از مزیت‌های نمایشگاهی از اتلاف منابع جلوگیری به عمل آید.