جنگ پسته‌ای ایران و آمریکا امسال نیز ادامه دارد؟
از افزایش هزینه‌ها تا کاهش قیمت‌ها
نفیسه آفرین‌زاد- با ادامه رقابت قیمتی پسته میان دو کشور برتر تولید‌کننده این محصول یعنی ایران و آمریکا، ایران برای دومین‌بار در سال جاری در تله دامپینگ قیمتی آمریکا افتاد تا رتبه اول تولید و عرضه پسته که سال‌های متمادی از آن کشورمان بود، به ینگه دنیا واگذار شود.
برداشت پسته از باغات کالیفرنیا
نفیسه آفرین‌زاد- با ادامه رقابت قیمتی پسته میان دو کشور برتر تولید‌کننده این محصول یعنی ایران و آمریکا، ایران برای دومین‌بار در سال جاری در تله دامپینگ قیمتی آمریکا افتاد تا رتبه اول تولید و عرضه پسته که سال‌های متمادی از آن کشورمان بود، به ینگه دنیا واگذار شود. با نزدیک شدن به دهه اول مرداد ماه و آغاز فصل برداشت پسته در ایران، زمزمه‌هایی از تشدید جنگ رقابتی ایران و آمریکا بر سر قیمت پسته به گوش می‌رسد.
این بی‌توجهی به اوضاع صادرات پسته و افول این محصول در بازارهای جهان در حالی است که پسته به عنوان اولین قلم صادراتی گروه خشکبار با حجم تولید سالانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تن، ۱۱ درصد از صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده و سالانه بیش از یک میلیارد دلار ارزآوری برای کشور به همراه دارد.
در این بین، سهم ایران در تولید پسته جهان در طول سالیان گذشته به گونه‌ای بوده که پسته ایران ۸۰ درصد بازارهای جهانی را به خود اختصاص می‌داده و شاید وجود کهن‌ترین درخت پسته جهان با قدمت هزار و ۵۰۰ ساله در روستای اردرج رفسنجان نشان از پیوند عمیق پسته با ایران دارد، اما این سهم بر اثر شرایطی چون تشدید رقابت قیمتی میان تولید‌کنندگان دچار افول شده است.
رقابتی که پیش از این نیز میان ایران به عنوان برترین تولید‌کننده سال‌های پیش پسته جهان و کشورهایی نظیر آمریکا و ترکیه وجود داشت، اما در سال‌های اخیر به دلیل افزایش حجم تولید و کیفیت پسته تولیدی رقبا در عین کاهش قیمت تمام شده، شدت گرفته و بازارهای پرطرفداری چون اروپا و کشورهای عربی را از دست ایران خارج ساخته است.
بر اثر این شرایط است که بازرگانان پسته ایران برای عرضه محصولات خود به بازارهای جدیدی چون کشورهای خاور دور به ویژه چین و ژاپن روی آورده‌اند.
اما آنچه کارشناسان اقتصادی از علل و عوامل آسیب‌پذیر شدن روند تولید و صادرات پسته ارزیابی کرده‌اند، این است که بالا رفتن هزینه‌های تولید در عین ثبات نرخ ارز در سال‌های گذشته، ایجاد موانع تحریمی در مبادلات ارزی بین بانکی و در نتیجه عدم وصول منابع درآمدی ناشی از صادرات پسته، افزایش رقابت تولیدی و قیمتی در بازار جهانی میان ایران، آمریکا و ترکیه از جمله عوامل افت تولید و صادرات پسته محسوب می‌شود.
نکته تامل برانگیز در این میان بالارفتن افت هزینه‌های تولید پسته در کشور است؛ به گونه‌ای که بر اساس آمار رسمی، هزینه تولید پسته در سال‌های اخیر به صورت صعودی در حال افزایش بوده و حتی این هزینه در مقایسه با سال‌های اولیه دهه ۸۰ یعنی زمان اوج‌گیری صادرات پسته به عنوان مهم‌ترین محصول خشکبار کشور، بیش از ۳۰ درصد رشد نشان می‌دهد. این در حالی است که در طول سال‌های اخیر، نرخ ارز کالاهای صادراتی ثابت بود و همین امر منجر به کاهش قدرت رقابت تجار و کشاورزان ایرانی با رقبای تازه نفس شد.
محمد سلطانی، دبیر انجمن پسته ایران می‌گوید: محصول پسته ایران در حالی بر اثر اعمال سیاست‌های غلط دچار افول صادراتی می‌شود که این محصول خود به تنهایی و حتی بدون در نظر گرفتن فرش ایران می‌تواند پرچم صادرات غیرنفتی کشور را بلند کند، البته اگر با حمایت بیشتر دولت و انگیزه بیشتر بخش خصوصی برای ورود به بخش تولید و صادرات همراه شود.
او با اعتقاد به اینکه پسته ایران با وجود تمامی مشکلاتی که امروز گریبان‌گیرش شده، همچنان جایگاه ویژه‌ای در بازار جهان و شمار بسیار زیادی طرفدار در کشورهای وارد‌کننده دارد، از هویت پسته ایرانی دفاع می‌کند و می‌گوید که با وجود سرمایه‌گذاری کشورهای آمریکا و ترکیه برای قبضه کردن بازار پسته ایران؛ هنوز طعم، کیفیت و رنگ پسته ایرانی توانسته بر مشکلات متعدد تولید‌کنندگان در این حوزه فائق آید و همچنان بازار پسته جهان را در دستان ایران نگه دارد.
البته این فعال اقتصادی به صراحت هشدار داده که آمریکا در حال تبدیل شدن به تولید‌کننده عمده پسته جهان است و درحالی که هم‌اکنون سالانه ۱۹۰ هزار تن یعنی حداقل ۱۰۰ هزار تن کمتر از ایران پسته تولید می‌کند، هدف اصلی را رساندن حجم تولید خود به بیش از ۳۰۰ هزار تن قرار داده و برای محقق کردن این هدف حتی ۴۰۰ هزار هکتار زمین تازه را زیر کشت پسته برده است. این در حالی است که دشت‌های پسته خیز ایران بر اثر غفلت از تبعات خشکسالی و فقدان حمایت‌های لازم از کشاورزان هر روز خشک‌تر و سفره‌های زیرزمینی خالی‌تر می‌شوند.
به گفته سلطانی، در این شرایط قطعا اگر ایران نجنبد، بازار پسته خود را در جهان از دست خواهد داد.
پسته آمریکا؛ بسته‌بندی مرغوب‌تر قیمت کمتر، فروش بیشتر!
در عین حال، رضا نظری، دیگر عضو انجمن پسته ایران نیز با هشدار نسبت به کند شدن روند صادرات پسته در ایران، گفته که عدم نظارت بر محموله‌های صادراتی به کشورهای مختلف نظیر آسیای غربی، جنوبی و همچنین عدم کنترل آفلاتوکسین باعث شد که کیفیت پسته‌های ایرانی در مقایسه با آمریکایی در سطح پایین‌تری قرار گیرد.
از سوی دیگر، آمریکا نیز با اتخاذ سیاست‌های مدبرانه در ثبات قیمت، ارتقای بسته‌بندی و کیفیت مناسب توانسته برای چندمین بار بازارهای صادراتی را از آن خود کند که این موضوع بسیار هشدار دهنده است.
نظری بر این باور است که در این شرایط، برخی صادرکنندگان نیز به طمع صادرات بیشتر محصول، پسته‌های با کیفیت پایین به کشور چین صادر کردند که در بلندمدت می‌تواند چین را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای هدف ایران از لیست بازارهای صادراتی حذف کند.
نظری این را نیز گفته که در حال حاضر هر تن پسته ایران بین هفت هزار و ۶۰۰ تا هشت هزار دلار در بازارهای بین‌المللی قیمت‌گذاری شده و این در حالی است که پسته آمریکا در بسته‌بندی مرغوب‌تر و آفلاتوکسین کمتر، با قیمت پایین‌تری به بازار عرضه می‌شود. به اعتقاد وی بهترین روشی که می‌تواند در حال حاضر به ثبات قیمت پسته در بازارهای بین‌المللی کمک کند، تدوین دوباره پیمان ارزی است؛ به طوری که با اجرای مجدد این قانون، ارزهای ناشی از صادرات با قیمت بیشتری ارزش‌گذاری می‌شود تا از این طریق بتوان پاسخگوی هزینه‌های تمام شده صادرکنندگان بود.
سیاست کاهش قیمت و باقی قضایا
در عین حال، محمدحسین کریمی‌پور، رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران نیز هشدار داده، در صورتی که آمریکا با سیاست کاهش قیمت، در اختیار گرفتن بازارهای هدف صادراتی را در دستور کار قرار دهد، کار برای بازرگانان پسته ایران بسیار دشوار خواهد شد و مشخص نیست که آمریکا با سلاح قیمت چه بر سر پسته ایران خواهد آورد.
کریمی‌پور با اشاره به اضافه هزینه ناشی از رشد قیمت انرژی برای چاه‌های آب در باغ پسته می‌گوید: در سال زراعی جدید با حدود ۳۳ درصد افزایش قیمت در تولید پسته روبه‌رو خواهیم شد و این یعنی پایین‌تر آمدن قدرت رقابت این محصول صادراتی با کشوری چون آمریکا.
و به یاد داشته باشیم که آمریکا از سال ۱۹۷۸ کشت پسته را با نگاه به آینده تولید و صادرات جهانی آغاز کرد و سه دهه بعد به دومین تولید‌کننده جهان و یکی از بازیگران اثرگذار بازار پسته تبدیل شده است.
ارسال نظر