احتمال تک‌نرخی شدن قیمت شیر از اول تیر ماه

رییس اتحادیه دامداران: یارانه را حذف نکنید

گروه بازرگانی - معاون وزیر بازرگانی از احتمال تک‌نرخی‌شدن شیر از اول تیرماه خبر داد و گفت: پیش‌بینی می‌شود قیمت جدید شیر کمتر از قیمت آزاد فعلی باشد. محمد‌علی ضیغمی در گفت‌وگو با «فارس» با یادآوری مصوبه ستاد هدفمندی یارانه‌ها و تاکید بر اینکه عرضه شیر یارانه‌ای تا پایان خرداد ماه ادامه پیدا خواهد کرد، گفت: پس از آن اعتبارات یارانه‌ای شیر در اختیار ستاد قرار می‌گیرد و از طریق تامین خوراک دام به تولید‌کننده و دامدار داده می‌شود.

روز شنبه همین هفته مدیرعامل اتحادیه دامداران از تعیین این اتحادیه به عنوان مباشر خرید شیر یارانه‌ای خبر داده بود؛ با این حال ضیغمی این خبر را تایید نکرد و گفت: این موضوع مربوط به وزارت جهاد کشاورزی است.

به گفته معاون وزیر بازرگانی از اول تیرماه فقط یک نوع یارانه، آن هم در قالب خوراک دام به دامدار داده می‌شود و هیچ نوع یارانه دیگری وجود نخواهد داشت.

وی در واکنش به این سوال که قیمت شیر از اول تیرماه چقدر خواهد بود، گفت: قیمت شیر خام بستگی به نوع تفاهم وزارت جهاد کشاورزی با اتحادیه دامداران یا هر تشکل دیگری دارد، اما پیش‌بینی می‌شود که از اول تیرماه و با تک‌نرخی‌ شدن، قیمت جدید شیر کمتر از قیمت آزاد فعلی باشد.

اگر چه گفته می‌شود که دولت طی روزهای آینده درباره نرخ شیر یارانه‌ای تصمیم خواهد گرفت، اما خبرهای غیر‌رسمی حاکی از این است که قیمت آزاد شیر حدود ۵۰۰ تومان خواهد بود.

به گزارش «مهر» دولت پیش از این سالانه ۵۰۰ میلیارد تومان یارانه به شیر اختصاص می‌داد تا بتواند ۲ میلیون تن شیر یارانه‌ای را با هدف حمایت از مصرف‌کننده، دامدار و کارخانجات تولیدی روانه بازار کند، اما عملا نه حمایتی از مصرف‌کننده صورت می‌گرفت و نه دامدار از شیوه خرید شیر تولیدی‌اش رضایت داشت و همه چیز در یک مدار تکراری و دور باطل می‌چرخید و حتی از نظر کیفیت هم میان شیر یارانه‌ای و آزاد تفاوت فاحش وجود داشت؛ به گونه‌ای که مکانیزم پرداخت یارانه شیر نتوانست صاحبان برندهای معروف لبنیاتی کشور را به پای میز مذاکره با دولت بکشاند و آنها صحنه تولید شیر یارانه‌ای را ترک کرده بودند.

جنبه دیگر موضوع یعنی حمایت از دامدار نیز به دلیل پراکنش ناهمگون واحدهای دامداری در سطح کشور، عملا به جایی نرسید و همواره انتقاد دامداران پابرجا بود تا اینکه بالاخره پس از کش و قوس‌های فراوان، دولت تصمیم گرفت که یارانه شیر را به دامداران پرداخت کند که پیشنهادهای زیادی در مورد چگونگی پرداخت آن وجود داشت، از پرداخت یارانه نقدی شیر به حساب سرپرستان خانوار گرفته تا پرداخت مستقیم به تولیدکنندگان که عملا به معنای حذف یارانه بود. این در حالی است که دولت این تجربه را در فاز اول اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها در مورد گندم، آرد و نان نیز به کار گرفت و شاید توفیق نسبی این سیاست اکنون دلیل تک نرخی شدن قیمت شیر باشد.

در این میان سناریوی دیگری نیز ممکن است در دستور کار قرار گیرد و آن اینکه دولت قیمت شیر را نیز همچون نان به صورت استانی و منطقه‌ای تعیین کند که البته هنوز تصمیم قطعی در مورد این موضوع در ستاد هدفمندی یارانه‌ها اتخاذ نشده، این در حالی است که دولت بابت پرداخت یارانه شیر در سال گذشته ۱۷۰ میلیارد تومان به تولید‌کنندگان بدهکار است.

هم‌اکنون وزارت جهاد کشاورزی مدعی است که سالانه ۹ میلیون تن شیر خام در کشور تولید می‌شود، در مقابل صنایع شیر بر این موضوع تاکید می‌کنند که سالانه فقط قدرت جذب ۵/۵ میلیون تن شیر خام را دارند؛ بنابراین شرایط نامتعادل اقتصادی در صنعت لبنیات به وجود آمده است، به این معنا که یا باید یارانه شیر خام را به کارخانجات داد و تولیدات آنها را جذب کرد یا یارانه را قطع و اجازه داد مکانیزم عرضه و تقاضا، بازار را هدایت کند که البته ممکن است انتخاب شیوه دوم، دامداران و تولید‌کنندگان را به دردسر بیندازد؛ همان طور که برخی برندهای مطرح تولیدکننده لبنیات در ماه گذشته به دلیل مشکلات مالی، بدون مجوز اقدام به افزایش قیمت‌ها کردند.

این درحالی است که طی سال‌های گذشته، وزارت جهاد کشاورزی زیرساخت‌های تولید شیر را اصلاح نکرده است و به نظر می‌رسد تا این زیرساخت‌ها اصلاح نشود، همواره مشکل وجود خواهد داشت، حتی اگر یارانه به بخش تولید اختصاص یابد. البته اصلاح این زیرساخت‌ها نیز پیش‌شرط‌هایی دارد، از جمله اینکه میزان تولید شیر خام باید متناسب با بازار مصرف باشد یا زمینه‌های صادرات شیر تولیدی مازاد فراهم شود.

در این میان، به اعتقاد کارشناسان همزمان با تولید شیر خام یا باید مصرف را بالا برد یا تولید را متعادل کرد؛ چراکه همواره نمی‌توان میزان مصرف را با تزریق یارانه افزایش داد.

البته تولیدکننده‌های عمده نیز یا به بازار داخلی نگاه می‌کنند یا گوشه چشمی به بازارهای صادراتی دارند؛ اما سوالی که کارشناسان صنعت تولید شیر مطرح می‌کنند این است که اگر بپذیریم ۹ میلیون تن شیر خام در کشور تولید می‌شود، باید مشخص کرد که با کدام نگاه به این افزایش ظرفیت رسیده‌ایم، با نگاه تولید داخل یا با نگاه تولید صادراتی؟ به هر حال هم‌اکنون باید منتظر تصمیمات بعدی ستاد هدفمند کردن یارانه‌ها در مورد شیر یارانه‌ای، نیمه‌یارانه‌ای و آزاد باشیم؛ اگر چه گمانه‌زنی‌ها حاکی از تکرار تجربه آزاد‌سازی تدریجی قیمت نان در بخش شیر است.

شیر چند نرخی یا تک‌نرخی؟!

و اما رییس اتحادیه دامداران ایران در گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «با این وضعیتی که برای یارانه شیر درست کرده‌اند، دامداران به بازی گرفته شده‌اند. این یک بازی است که تا حد زمین‌گیر کردن دامداران آن را پیش می‌برند و کار را به جایی می‌رسانند که همان طور که شیرهای مرغوب تولید داخل را دور می‌ریزیم، برویم دست گدایی به سمت بیگانگان دراز کنیم تا به ما شیر بدهند!» سعید سلطانی در واکنش به اظهارات معاون وزیر بازرگانی مبنی‌بر تک‌نرخی شدن یارانه شیر، از اعلام چنین مواضعی از سوی وزارت بازرگانی به شدت انتقاد کرد.

او گفت: متاسفانه به رغم تمام نامه‌های مکتوبی که ما به ارگان‌های ذی‌ربط در مورد تعیین تکلیف دقیق یارانه شیر دامداران ارسال کردیم، هیچ جوابی به ما نمی‌دهند و این در حالی است که دامداران کشور، «فلک زده‌تر از همیشه»، چشمشان به دهان مسوولان مانده است که بالاخره تکلیفشان چه می‌شود.

رییس اتحادیه دامداران سپس به قول خودش «از رنج‌هایی که دامداران می‌برند» بیشتر گفت و ادامه داد: تا دیروز به ما می‌گفتند، طرح بیاورید، برنامه بیاورید، تا ببینیم تکلیف یارانه شیرتان چه می‌شود، بعد که طرح و برنامه تحویل دادیم، گفتند؛ معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور جوابی به ما نداده که جواب شما را بدهیم. ما از متولیان شیر کشور می‌پرسیم؛ «خیلی سخت است که تکلیف دامداران را در مورد شیری که از دام‌هایشان و به عبارت بهتر «از شیره جان خودشان» تولید می‌کنند، مشخص کنید؟!»

شیرهایی از آب ارزان‌تر!

سلطانی در ادامه اذعان کرد: با کمال تاسف، بخش «تولید» شیر فراموش شده و از این رو، شیر را هم‌اکنون به قیمت آب هم از دامداران نمی‌خرند! از یک طرف، وعده خرید تضمینی شیر را هم به دامداران می‌دهند، اما آن هم انجام نمی‌گیرد و هزاران تن شیر فاسد می‌شود. او قیمت کنونی خرید شیر از دامداران را ۲۰۰ تا ۴۲۰ تومان در استان‌های مختلف کشور ذکر و یادآوری کرد: شیر در حالی با این قیمت از دامداران خریده می‌شود که بر اساس قیمت کارشناسی شده، باید بدون احتساب سود، ۵۵۱ تومان و با احتساب ۱۰ درصد سود، ۶۰۷ تومان خریداری شود.

بدهی ۶۰۰ میلیارد تومانی دولت به دامداران

رییس اتحادیه دامداران سپس به رقم یارانه شیر اشاره و اعلام کرد: برای سال‌جاری، دولت پیشنهاد داده بود که ۵۰۰ میلیارد تومان یارانه به بخش شیر تعلق گیرد. البته این در حالی بود که کمیسیون‌های بهداشت و کشاورزی مجلس بر اساس کارشناسی‌های انجام شده، اعلام کرده بودند که این رقم باید ۷۰۰ میلیارد تومان باشد. در هر حال این ۵۰۰ میلیارد تومان در حالی تا کنون تامین نشده که هنوز بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان از ۴۴۸ میلیارد تومان یارانه شیر سال گذشته تامین نشده و به کارخانه‌ها تحویل داده نشده است. کارخانه‌ها هم این موضوع را بهانه‌ای کرده‌اند برای به چالش کشیدن دامداران و این گونه شده که اکنون ۶۰۰ میلیارد تومان بدهی برای دامداران از جانب دولت به بار آمده است. سلطانی در ادامه به اعلام تک‌نرخی شدن قیمت شیر هم اشاره و درباره وضعیتی که از این بابت، متوجه دامداران می‌شود، گفت: دولت اگر در مورد قطع کردن یارانه شیر جدی باشد، آن وقت کارخانه‌ها به هر میزان که بخواهند، بر دامداران فشار وارد می‌کنند و هر رقمی که بخواهند برای شیر تعیین می‌کنند؛ چرا که اساسا هیچ نظارتی از سوی دولت روی کارخانه‌های تولید شیر صورت نمی‌گیرد و دامدارها به حال خودشان رها شده‌اند؛ از این رو، بهتر است بگوییم؛ «شیر چند نرخی می‌شود نه تک‌نرخی! مساله اصلی هم همین است.»

چالش‌های یارانه‌ای تولید و مصرف شیر

گروه بازرگانی - دولت در حالی تصمیم به تک نرخی شدن قیمت شیر یارانه‌ای گرفته است که کارشناسان می‌گویند، سرانه مصرف شیر در ایران با استانداردهای جهانی فاصله چشمگیری دارد و تقریبا نصف سرانه مصرف جهانی و یک سوم سرانه کشورهای اروپایی است.

بنا به آماری که پایگاه رسمی پزشکان بدون مرز اعلام کرده است، متوسط مصرف سرانه شیر در جهان ۱۹۰ کیلوگرم و در کشورهای اروپایی ۳۰۰ تا ۴۵۰ کیلوگرم برآورد شده است حال آنکه سرانه مصرف شیر در ایران سالانه حدود ۹۰ کیلوگرم است.

با این وصف، چندی پیش معاون دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ نظر صریح این دفتر را درباره حذف یارانه شیر این‌چنین بیان کرد: «به هیچ عنوان با حذف یارانه شیر موافق نیستیم و یارانه شیر باید ادامه یابد.» معاون دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت بر این نکته هم تاکید کرده بود که براساس مطالعات صورت گرفته، ۹۰ درصد خانواده‌های ایرانی از کمبود کلسیم رنج می‌برند و کلسیم موردنیاز خود را از رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند؛ بنابراین از آنجا که شیر اصلی‌ترین منبع تامین کلسیم موردنیاز بدن انسان به شمار می‌رود با حذف یارانه آن، اقشار آسیب‌پذیر و کم درآمد جامعه با مشکلات مضاعف رو به رو خواهند شد. دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در گزارشی ضمن ارزیابی ضرر و زیان‌های ناشی از پایین بودن سرانه مصرف شیر در کشور، سهم سالانه هر ایرانی از یارانه شیر را حدود سه هزار و ۳۰۰ تومان و سرانه مصرف شیر یارانه‌ای را نیز حدود ۱۹ کیلوگرم برآورد کرده است. این مرکز سپس چنین نتیجه‌گیری کرده که هزینه‌های اقتصادی کمبود مصرف شیر به مراتب از میزان یارانه اختصاصی به آن بیشتر است. در گزارش مرکز پژوهش‌ها همچنین آمده است که اهالی ۷ استان کشور تاکنون اساسا شیر یارانه‌ای دریافت نکرده‌اند؛ ضمن اینکه به روستاها نیز یارانه شیر داده نمی‌شود. بنا به این گزارش، ایران از جمله کشورهایی محسوب می‌شود که کمترین یارانه را در بخش صنعت شیر پرداخت می‌کند. در کشورهای صنعتی سابقه پرداخت یارانه شیر و همچنین برنامه توزیع شیر در مدارس به حدود یک قرن می‌رسد و در همین حال در تمام کشورهای اروپایی و آمریکا به تولیدکنندگان شیر یارانه پرداخت می‌شود. بنابراین در ایران نیز به نظر می‌رسد که آزاد سازی قیمت شیر باید به گونه‌ای انجام شود که ضمن تامین منافع تولید‌کنندگان و ایجاد فضای رقابتی در بخش‌های تولید و عرضه، سرانه مصرف نیز رو به بهبود بگذارد.