داوود نظیری‌زاده

یکی از سیاست‌های اقتصادی «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری جدید آمریکا، گسست تعاملات اقتصادی با اروپا است. وی به شدت مخالف پیمان تجاری و سرمایه‌گذاری فراآتلانتیک (TTIP) است و آن را ضربه به اقتصاد ملی ایالات‌متحده می‌بیند. ترامپ، به صراحت، اقتصاد اروپا را در حال سواری مفت گرفتن از آمریکا (free-rider) خوانده و با تصمیمات شتابزده، اروپا را نگران کرده است. اتحادیه اروپا، آرمان‌های ترامپ را تضعیف‌کننده ارزش‌های لیبرالیستی که مبنای وحدت اروپا و آمریکا است، می‌بیند و در آمریکای ترامپ، تنها به غلبه ساختار بر حزب چشم امید دوخته است. آیا ترامپ که در گفتار، مفاد اشتراکات لیبرالیستی فرا آتلانتیکی را زیرسوال برده، در کردار نیز آن را زیرپا خواهد نهاد یا ناگزیر به تعدیل سیاست‌های مالی انحصارطلبانه‌اش در قبال اتحادیه خواهد شد؟ اتحادیه چه برنامه‌هایی برای نفوذ به تیم ترامپ دارد و در این مسیر تا چه اندازه موفق خواهد بود؟ پاسخ دادن به این ابهامات، هنوز زود است، اما روشن است که آلمان به‌عنوان قلب تپنده اقتصاد اروپا و یکی از سه غول پولی دنیا، شریکی نیست که ترامپ تاکنون از وی به نیکی یاد کرده باشد.

رسانه‌های آلمانی پیش‌بینی می‌کنند در صورت کاهش بودجه آمریکا در ناتو، این آلمان است که مجبور به پرداخت سهم آمریکا است. «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان ضمن تبریک به ترامپ، منافع اصولی مشترک را به وی یادآور می‌شود تا سایر سران کشورهای اروپایی را از وحشت مشکلات ریشه‌ای با آمریکای ترامپ خارج کند. از سوی دیگر سیاست‌های بین‌المللی ترامپ هم کمتر از سیاست‌های اقتصادی‌اش برای آلمانی‌ها حیرت‌آور نیست. ترامپ خواستار بازمذاکره درباره برجام شده و به نظر می‌رسد برای این پوپولیست زرد، ابتدا شکستن سد تبلیغاتی علیه کشورمان و تا حدی فروکش کردن عملیات روانی اولویت دارد و سپس ۱۵۰ میلیارد دلاری که به اعتقاد وی «نجات‌بخش ایران از فروپاشی» است و نه اجرای تعهدات ایران در پروتکل الحاقی، محدودیت غنی‌سازی، خروج تجهیزات سانتریفیوژی و ... .

بنابراین آمریکا قدم به قدم به سمت تشدید و توسعه تحریم‌های اقتصادی علیه ایران با هدف ابطال برجام و در نهایت به پیروی از جمهوری‌خواه قبلی، «جورج دبلیو بوش» تا بلوف گزینه نظامی پیش خواهد رفت. همین امر مواضع آلمان و آمریکا را در موضوع ایران از هم دور خواهد کرد. سیاست‌های اقتصادی رئیس‌جمهور جدید آمریکا و دشمنی‌اش با ایران، خشم اروپایی‌ها را برانگیخته است. چون همه برای برجام زحمت زیادی کشیده‌اند. به همین خاطر است که طی هفته‌های گذشته، هیات‌های اروپایی متعددی با مشاور امنیتی ترامپ دیدار کرده و از وی خواستند به برجام خدشه وارد نکند.

فراز و فرود تعاملات تجاری پسابرجامی میان ایران و آلمان، به‌عنوان مهم‌ترین دوست اقتصادی ایران در اروپا، نشان می‌دهد یخ این روابط در سطح کلان دولتی همچنان در دو سال گذشته ضخیم و سخت باقی مانده و در عوض نقش خرد هر یک از ایالات و شرکت‌های خصوصی در راستای تقویت اقتصاد دو کشور پررنگ‌تر شده است. اواسط بهمن ماه امسال سفر پنج روزه یک هیات اقتصادی از ایالت راینلندفالز آلمان به ایران انجام شد. این ایالت یکی از ایالت‌های پرصادرات آلمان و دارای پشتوانه صنعتی قوی است. این ایالت در مرکز بازارهای مصرفی بزرگ جهان قرار دارد و همین امر بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کرده است. این هیات آلمانی، متشکل از مدیران شرکت‌ها، مشاوران و کارشناسان اقتصادی از آلمان، در تهران و تبریز ملاقات‌هایی با همتایان ایرانی خود داشتند. در این میان، چالش‌های روابط بانکی و مالی، زمان‌بر بودن بوروکراسی برای شروع همکاری بین شرکت‌های آلمانی- ایرانی و همچنین روند طولانی اخذ ویزا هنوز دست اندازهای موجود بر سر تعاملات دو کشور است. با توجه به فناوری‌های پیشرفته و توسعه‌محور آلمان در تمامی حوزه‌ها اعم از محصولات پتروشیمی، ماشین‌آلات، قطعات خودرو، راه و ساختمان، کارخانه‌های تولید ریل راه‌آهن، تجهیزات پزشکی، داروسازی، همچنین پیوند مستحکم صنعت و دانشگاه در آلمان و مناسبات تجاری مطلوب با ایران، همکاری با این صنعتی‌ترین کشور اروپا از جایگاه ویژه‌ای در ایران برخوردار است و سبب شده ایرانیان در رقابت با کشورهای دیگر منطقه خلیج‌فارس، مشتریانی خوش‌سابقه و نتیجه‌گرا برای آلمانی‌ها محسوب شوند. از این‌رو، در شرایط کنونی که نگرانی اروپا از یک‌جانبه‌گرایی آمریکا، کاملا بر اقتصاد آلمان سایه انداخته، این امید وجود دارد که شرکت‌های خصوصی بتوانند همانند پلی میان اقتصاد ایران و آلمان، روابط میان این شرکای تجاری پرسود برای یکدیگر را حداقل در چشم‌انداز چهار ساله پیش‌رو تسهیل کنند. در نتیجه این تعامل، اقتصاد ایران و آلمان بیش از گذشته به هم نزدیک خواهد شد، زیرا آلمان، تصمیم دارد اقتصاد خاورمیانه‌ای خود را به جای عربستان روی ایران متمرکز کند.