مریم عسگری طی سال‌های اخیر با وجود رشد قیمت‌ها و کندشدن روند ورود کالاهای جدید در بازار کالاهای کامپیوتری و دیجیتال، شاهد عرضه سریع برخی از محصولات تکنولوژیکی جدید، به‌ویژه محصولات برند‌های گران‌قیمت و محبوب در بازار داخلی هستیم.
ورود این محصولات به بازار داخلی گاه آنقدر سریع است که موجب تعجب خریداران می‌شود. به طوری‌که گاه شاهد عرضه کالاهای جدید به بازار ایران هستیم که تنها یک هفته از زمان عرضه آنها در بازار جهانی گذشته است. این محصولات که معمولا در هفته‌های نخستین ورود به بازار با قیمت بسیار گران‌تر از آنچه باید باشد به فروش می‌رسند، سود بسیار زیادی عاید فروشنده کرده و همین سود بالا انگیزه‌ای قوی برای واردات این کالا به شیوه مسافری است.
در هر حال با وجودی که کالاهای مسافری در ابتدای ورودشان به بازار مورد توجه علاقه‌مندان تکنولوژی که به قیمت کالا اهمیت نمی‌دهند قرار می‌گیرند و سود زیادی عاید برخی از فروشندگان می‌کنند، اما موجب نگرانی گروه‌های شرکتی و واردکنندگان عمده شده‌اند.
چرا‌که به گفته این دسته از فعالان بازار ورود کالا با چنین شیوه‌ای قطعا موجب به هم خوردن تعادل بازار، زیر سوال رفتن فعالیت واردکنندگان قانونی و بروز مشکلاتی می‌شود که در این گزارش ما به آنها پرداخته‌ایم.
بازار هیجان‌انگیز کالاهای مسافری
همیشه تازه‌واردها برای کاربران و علاقه‌مندان به محصولات دیجیتالی جذاب و هیجان‌انگیز هستند. به همین دلیل اکثر علاقه‌مندان به محصولات تکنولوژیکی تمایل دارند پس از معرفی محصولی جدید در بازار جهانی به سرعت آن را در اختیار داشته باشند. به عقیده این‌دسته از کاربران این حق کاربران ایرانی است که مانند کاربران در سایر کشورها به سرعت کالاهای جدید را در اختیار داشته باشند و مورد استفاده قرار دهند. در چنین شرایطی آغوش بازار به سوی کالاهای مسافری باز می‌شود و نوبرانه‌های بازار جهانی با قیمتی به مراتب بالاتر از آنچه باید به بازار عرضه می‌شود.
به غیر از این مورد برخی از کالاها که در ایران به‌دلیل قیمت گران کمیاب شده‌اند یا مخاطبان زیادی دارند نیز به شیوه مسافری وارد بازار می‌شوند که بنا بر اعلام فعالان بازار اکثرا این محصولات نمونه‌های ایرادداری هستند که نمی‌توان به سلامت آنها اعتماد کرد.
دوربین، تجهیزات عکاسی، گوشی موبایل، تبلت و در کل کالاهایی که حجم و وزن کمی دارند و قابلیت تبدیل به قطعه و مونتاژ دوباره را دارند از دسته کالاهایی هستند که نمونه‌های مسافری آن به وفور در بازار موجودند. این کالاها که معمولا توسط چند واردکننده به ظاهر مسافر به صورت قطعات منفصله یا کالای کامل وارد کشور می‌شوند معمولا به‌دلیل شیوه حمل نامناسب و... معمولا با ایراداتی مواجه هستند.
فعالان بازار می‌گویند با توجه به مشکلات بازار سهم کالاهای مسافری در بازار نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته است. اما گروهی می‌گویند، به‌دلیل تعرفه‌های پایین گمرکی مسافری‌ها سهم چندانی در بازار ندارند. به گفته معصومی یکی از فعالان بازار گوشی موبایل؛ بیشترین حجم کالاهای مسافری را گوشی‌های موبایل و اسمارت فون‌ها شامل می‌شوند. زیرا وزن و حجم کمی دارند و به راحتی وارد کشور می‌شوند. این فعال بازار به «دنیای اقتصاد» گفت: چنین موردی منع قانونی ندارد و کمک به پویایی بازاری است که مدت‌ها است در عقب‌ماندگی تکنولوژیکی مانده است.
یکی از فعالان بازار دوربین‌های دیجیتال هم با بیان این مطلب که ورود دوربین و تجهیزات بدون کارت بازرگانی و از راه‌هایی نظیر قاچاق و واردات مسافری شیوه‌ای مرسوم در بازار دوربین دیجیتال است به «دنیای اقتصاد» گفت: مسافران عادی می‌توانند یک دستگاه دوربین چه با جعبه و چه بدون جعبه همراه بیاورند.ولی گاه پیش می‌آید که برخی از افراد موفق به وارد کردن چهار تا پنج دوربین گران‌قیمت به کشور می‌شوند. به گفته این فعال بازار اکثرا این دوربین‌ها یا شامل نمونه‌های مرجوعی بوده یا خریداران از تخفیف‌های شرکتی که هر سال برخی از شرکت‌های عرضه‌کننده به خریداران ارائه می‌کنند استفاده کرده و کالاها را با قیمت گران به خریدار ایرانی می‌فروشند. این در حالی است که علی عمادی مدیر فروش شرکت نورنگار به «دنیای اقتصاد» اعلام کرد؛ به‌دلیل تعرفه پایین گمرکی معمولا دوربین‌های دیجیتال به‌طور مسافری وارد بازار نمی‌شوند. مگر اینکه مورد خاصی باشد. مثلا محصول جدید باشد یا اینکه در رده محصولات گران‌قیمت قرار داشته باشد.
آرش فکوری کارشناس بازار کامپیوتر هم با بیان این مطلب که بیشترین حجم واردات کالای مسافری مربوط به گوشی موبایل است به «دنیای اقتصاد» گفت: با توجه به این موضوع که تعرفه واردات تبلت و لپ تاپ در حد کمی است و در ضمن این کالاها از لحاظ حجم بزرگ هستند کمتر شاهد عرضه مسافری این کالاها به بازار هستیم.اما با این حال واردات کالای مسافری به ضرر اقتصاد کشور است. به گفته کارشناسان و فعالان بازار ورود این کالاها، آن هم به چنین شیوه‌ای به نوعی زیر سوال بردن فعالیت واردکنندگان رسمی و حتی غیررسمی کالا به بازار است.
مسافری‌ها چگونه به ایران می‌آیند؟
ورود مسافری کالا که کارشناسان آن را تجارت چمدانی می‌نامند، به شیوه‌های گوناگونی صورت می‌گیرد.
براساس اعلام کارشناسان گاه پیش می‌آید که یک مسافرنما یا واردکننده تعدادی لنز و دوربین و... را فاقد جعبه همراه خود به کشور وارد می‌کند و به مامورین اعلام می‌کند دوربین‌ها شخصی هستند. برخی نیز این کالاها را بدون هراس از لو رفتن در چمدان جاسازی می‌کنند و از آنجا که گمرک اقدام به بازرسی لوازم تمام مسافران نمی‌کند ممکن است بدون هیچ مشکلی این کالاها وارد بازار شوند. حقیقت این است که اکثرا تجار چمدان به دست، کالاها را در چمدان‌هایی با وزن کمتر از سی کیلو مخفی کرده و بین چند نفر از اعضای گروه یا بستگان پخش کرده و به این ترتیب وارد کشور می‌کنند. به گفته یکی از فعالان بازار، بارها پیش آمده است که شخصی ۱۰ تا ۱۵ گوشی جدید را برای فروش به بازار آورده و اعلام می‌کند به‌طور مسافری وارد بازار، کرده است. به گفته این کارشناس بازار شیوه ورود هم این‌طور است که برخی از آژانس‌های مسافرتی در ازای حمل این کالاها در چمدان مسافران به آنها تخفیف‌هایی ارائه می‌دهند و در عوض سود بالایی بابت فروش کالای مسافری می‌برند.
قوانین گمرکی چه می‌گویند؟
براساس اعلام گمرک جمهوری اسلامی ایران، مسافران ایرانی یا غیرایرانی که از خارج از کشور یا از مناطق آزاد تجاری، صنعتی به کشور وارد می‌شوند، علاوه‌بر اسباب سفر و اشیای شخصی مستعمل همراه خود که به شرط غیرتجاری بودن (ورود با تعداد بیشتر از دو تا سه عدد) از پرداخت پایه حقوق ورودی معاف هستند و می‌توانند در سال یک بار کالا به ارزش حداکثر ۸۰ دلار با معافیت از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی وارد و ترخیص کنند. البته در این مورد استثنا‌هایی نیز وجود دارد. به‌عنوان مثال ممکن است مسافر یک عدد گوشی تلفن همراه، به عنوان هدیه همراه خود وارد کشور کند که ارزش بالاتر از ۸۰دلار داشته باشد. در این صورت گمرک ایرادی نمی‌گیرد.
ایرانیان مقیم خارج از کشور هم می‌توانند لوازم خانه و اشیای شخصی و دیجیتالی یا غیردیجیتالی مستعمل را وارد کشور کنند، البته به شرطی که لوازم و اشیای مزبور از کشور و محل اقامت مسافر حمل و یک ماه قبل تا ۹ ماه بعد از ورود مسافر به گمرک برسد. براساس قوانین مندرج در وب سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران، مسافران خروجی هم می‌توانند علاوه‌بر وسایل سفر و لوازم شخصی، کالاهای ایرانی به هر میزان و کالاهای غیرایرانی تا سقف مقرر در آیین‌نامه مسافران ورودی را همراه خود ببرند، مشروط به آنکه کالاها جنبه تجاری پیدا نکنند و در گروه اسناد و آثار تاریخی نباشد. گمرک برای خبرنگاران و عکاسان هم قوانین ویژه‌ای دارد. براساس اعلام گمرک جمهوری اسلامی ایران، خبرنگاران رسانه‌های خارجی هنگام ورود به کشور با ارائه کارت خبرنگاری معتبر می‌توانند کلیه وسایل و تجهیزات خبری از جمله رایانه دستی، دوربین عکاسی، فیلمبرداری، ضبط و دیگر امکانات مورد نیاز برای تهیه خبر، پس از ثبت در برگه اعلام ورود توسط گمرک را وارد کشور کرده و هنگام خروج نیز این وسایل را خارج کنند.