سونیتا سراب‌پور

امروزه در اکثر کشورهای بزرگ دنیا دسترسی افراد به رایانه و اینترنت روز به روز در حال رشد است تا آنجا که در بیشتر خانه‌ها حداقل یک رایانه وجود دارد.

در‌حال‌حاضر، کمتر کسی را می‌توان یافت که با کامپیوتر و امکانات آن ناآشنا باشد و هر لحظه شمار این کاربران در جهان در حال افزایش است.

در این بین، براساس اطلاعاتی که از آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آمده تنها ۲۲درصد از خانوارهای کل کشور رایانه دارند و تنها نیمی از این تعداد از اینترنت استفاده می‌کنند.

این آمار شاید از نظر بسیاری از فعالان عرصه ارتباطات ناامید کننده به نظر برسد اما مسوولان سازمان آمار را ظاهرا خوشحال‌ کرده است.

چنانچه پیش‌بینی می‌کنند در آینده، ایران از نظر دسترسی به رایانه و اینترنت حرف نخست را در منطقه بزند.

با این حال آنچه در اعلام این آمار ما را بر این گفت‌وگو ترغیب کرد فقدان آمارهای دقیق در زمینه دسترسی به اینترنت و رایانه در کشور بوده است.

برای بررسی بیشتر اطلاعات این سرشماری با علیرضا زاهدیان، معاون طرح‌های آماری سازمان آمار گفت‌وگویی را انجام داده‌ایم که می‌خوانید: اگر آمارهای مخابرات را در نظر بگیریم، آمار اعلام‌شده توسط شما نخستین آمار در زمینه میزان نفوذ کامپیوتر و اینترنت در خانواده‌های ایرانی است؟ آیا می‌توان میزان رشد شهرهای مختلف را نسبت به سال‌های قبل بررسی کرد؟

اولین بار نیست؛ ولی نخستین باری است که در سطح سرشماری سوال مربوط به دسترسی خانواده‌ها به کامپیوتر و اینترنت را مطرح کرده‌ایم. در واقع قبل از این سرشماری آمارگیری دیگری هم در سازمان آمار کشور صورت می‌گرفت به نام آمارگیری هزینه بر درآمد خانوارهای ایرانی که بیش از ۴۰سال هم سابقه داشته است.

ولی اطلاعات به دست‌آمده از این آمارگیری چون در سطح استانی بوده و زیرمجموعه‌های آن را دربرنمی‌گرفته، بنابراین از دقت بالایی برخوردار نبود و امکان مقایسه رشد شهرهای مختلف نسبت به سال‌های قبل وجود نداشته و تنها اطلاعات به دست‌آمده را می‌توانستیم در سطح کل کشور مقایسه کنیم.

آمارهای اخیر بر اساس چه نوع آمارگیری صورت گرفته و تا چه‌اندازه‌ دقیق است؟

این آمارگیری بر اساس سرشماری نفوس مسکن انجام شده و در واقع به تمام خانوارها در کل کشور مراجعه شده است در سرشماری نفوس مسکن دو نوع روش آماری وجود دارد. در روش اول از کل ۱۷میلیون و ۵۰۰هزار خانوار در کشور سوالاتی پرسیده شده و اطلاعات تک‌تک افراد ثبت می‌شود. در واقع این روش فرم اصلی سرشماری است. روش دوم که یک فرم کاملا ابداعی دارد. تنها ۱۰درصد از کل خانوارهای ایرانی به طور تصادفی انتخاب و در کنار سوالات عمومی سوالات دیگری هم از آنان پرسیده می‌شود و اطلاعات به دست‌آمده از این پرسش به کل کشور تعمیم داده می‌شود.

در واقع ما برای به دست آوردن آمار استفاده‌کنندگان از رایانه و اینترنت از روش دوم سرشماری استفاده کردیم و چون در سطح شهرستان‌ها این آمارگیری انجام شده است بنابراین مناطق شهری، روستایی و حتی کلان‌شهرها را هم دربرمی‌گیرد. این طرح از دقت بالایی برخوردار بوده و استانداردهای بین‌المللی هم به طور کامل در آن رعایت شده است.

در جهان یک اصطلاحی وجود دارد به نام شکاف دیجیتالی با توجه به آمارهای به دست آمده و اختلاف میان شهرهای بزرگ و استان‌های محروم در زمینه بهره‌گیری از اینترنت، آیا می‌توان گفت‌ شکاف دیجیتالی عمیقی بین بخش‌های مختلف کشور وجود دارد؟

در آمار به دست آمده نسبت خانوارهای کل کشور که دارای رایانه هستند، حدود ۳۰/۲۲درصد عنوان شده که این عدد در مناطق شهری حدود ۳/۲۹درصد و در مناطق روستایی ۶درصد بوده قابل ذکر است تنها نیمی از آنها از اینترنت استفاده می‌کنند. در این بین بیشترین استفاده‌کنندگان از رایانه و اینترنت در کل کشور به ترتیب استان تهران با ۳۶/۳۷درصد، اصفهان ۱۴/۲۷درصد و یزد با ۲۵/۲۵درصد بوده و سه استانی که کمترین دسترسی به رایانه و اینترنت را دارند، عبارتند از خراسان جنوبی با ۵۷/۱۲درصد، خراسان شمالی ۹/۱۲درصد و

سیستان و بلوچستان با ۷۱/۹درصد که این درصدها نشان‌دهنده تفاوت استفاده از رایانه‌ها و اینترنت در بین استان‌های کشور است. اگر از دیدگاه مقایسه‌ای بخواهیم بررسی کنیم در طرح هزینه بردرآمد سال ۸۳ تنها ۱۵درصد از خانوار‌های ایرانی دارای رایانه بودند که این آمار در سال ۸۴ به ۲۱درصد رشد در آمارگیری جدید که براساس سرشماری نفوس و مسکن به دست آمده این رقم به ۳۱/۲۲درصد رسیده است به نظر می‌رسد در مقایسه با سال‌های اولیه از رشد خوبی برخوردار بوده است و اگر با همین روش پیش برویم در سطح منطقه وضعیت خوبی خواهیم داشت. همچنین به دلیل اینکه اطلاعات کاملا استخراج نشد قضاوت درستی در این زمینه نمی‌توان انجام داد.

در آمارهای اعلام شده تهران به عنوان شهری که بیشترین تعداد کامپیوتر خانگی و اتصال اینترنتی را دارد معرفی شده است. آیا در زمینه دسترسی به اینترنت و داشتن کامپیوتر بین محلات مختلف مثلا شمال تا جنوب تهران نیز آمار تفکیکی وجود دارد؟

در‌حال‌حاضر ما در حال استخراج اطلاعات در سطح شهرستان‌ها هستیم و هنوز به مرحله بررسی اطلاعات از مناطق ۲۲ گانه تهران نرسیده‌ایم و استخراج این اطلاعات بسیار زمان‌بر است.

منظور از اتصال به اینترنت، اینترنت دایال آپ است یا پرسرعت؟

در این زمینه سوال از خانواده‌ها پرسیده نشد، ولی در زمینه دسترسی استان‌ها به اینترنت تهران با ۴۶/۲۱درصد، اصفهان ۹۱/۱۴درصد و قم ۵۸/۱۴درصد برخوردارترین استان‌ها در زمینه استفاده از اینترنت بوده‌اند. در کل باید بگویم از نظر آماری توزیع استانی از نظر استفاده از رایانه و اینترنت همگن نیست ودولت و مخابرات باید راهکارها و برنامه‌ریزی‌های خاصی برای متوازن شدن این آمار انجام دهند.