مریم عسگری

صدای بلندگوی دستی خریداران دوره گرد که مردم را به فروش لوازم اضافی یا از کارافتاده دعوت می‌کنند برای همه ما آشنا است. این خریداران دوره گرد همه چیز می‌خرند. از شیر مرغ تا جان آدمیزاد.

از آهن قراضه تا آبگرمکن‌های نفتی قدیمی‌و فرش و گلیم و تلویزیون و حتی سیستم‌های صوتی و تصویری.

هیچ فکر کرده‌اید این خریداران دوره‌گرد با این کالاها که اکثرا غیر قابل مصرف هستند، چه می‌کنند؟ شاید آنها را تعمیر و مجددا به فروش برسانند. شاید قطعات به درد بخور این لوازم را برای تعمیر کالاهای دیگر مورد استفاده قرار دهند و مابقی این کالاها حکم زباله را پیدا کنند. هزار و یک کار دیگر می‌شود با این کالاهای مستعمل کرد.اما این چیزها زیاد برای من و شمایی که تنها هدفمان این است که از شر این کالاهای فرسوده خلاص شویم، اهمیت ندارد. اکثر ما به این موضوع فکر می‌کنیم که کالایی مدرن تر، با میزان مصرف انرژی کمتر جایگزین این لوازم فرسوده کنیم.لوازمی‌که علاوه براینکه مدرن و شیک و کم‌مصرف هستند، قیمت مناسبی دارند و ما را زیاد در خرج نیندازند.شاید با درک این موضوع از جانب مسوولان یا افزایش حجم تولید زباله به ویژه زباله‌های الکترونیکی است که مسوولان دولتی در پی یافتن راهکاری برای کاهش این ضایعات و همچنین کاهش مصرف انرژی هستند.

از طرح جایگزینی لوازم فرسوده تا طرح تامین

از حدود نه ماه پیش ارگان‌های دولتی از جمله وزارت صنایع خبرهایی در مورد اجرای طرح جایگزینی لوازم خانگی فرسوده که تلویزیون هم جزو آنها بوده است، منتشر کردند که البته به نظر می‌رسد در اجرای این طرح با مشکلات زیادی مواجه بوده‌اند.

هدف از اجرای این طرح، کاهش مصرف انرژی لوازم خانگی مورد استفاده خانوارهای ایرانی همزمان با اجرای قانون هدفمند کردن ‏یارانه‌ها بود.

‏‌در آن زمان اعلام شد که برای اجرای این طرح پنج قلم از لوازم خانگی پرمصرف شامل تلویزیون، یخچال، وسایل سرمایشی و ‏گرمایشی، ماشین لباس‌شویی و جارو برقی در نظر گرفته شده است و قرار بر این بود این کالاها از دارندگان این لوازم دریافت و با ارائه تسهیلاتی لوازم ایرانی جدید که مصرف انرژی کمتری دارند به آنها ارائه شود.

اما این طرح که به نوعی الگوبرداری از کشورهای اروپایی و آمریکایی بوده است همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و حتی زمزمه‌هایی در مورد عدم اجرای این طرح و جایگزینی آن با طرح «تامین» به گوش می‌رسد.

کارشناسان معتقدند، اجرای این طرح در کشور ما نمی‌تواند موفق باشد و آینده‌ای مانند طرح تعویض لامپ‌های کم‌مصرف یا خودروهای فرسوده پیدا خواهد کرد. آنها معتقدند با وجودی که دفتر برق و الکترونیک وزارت صنایع اعلام کرده است در این مورد به شرکت‌های تولید و عرضه‌کننده در زمینه اجرای طرح ((جایگزینی لوازم فرسوده با لوازم کم‌مصرف)) اطلاع‌رسانی شده است، اطلاع‌رسانی چندانی صورت نگرفته است.

با بررسی‌های انجام شده توسط روزنامه دنیای اقتصاد هم مشخص شد اکثر شرکت‌های فعال در حوزه لوازم صوتی و تصویری اطلاعی از اجرای این طرح ندارند و اندک اطلاعات آنها به اخبار رسانه‌ها محدود می‌شود.

اما محمود لیایی، مدیر کل دفتر برق و الکترونیک وزارت صنایع معتقد بود، این طرح بدون مشکل اجرا می‌شود و محال است به فراموشی سپرده شود.

این در حالی است که دفتر ستاد تحول وزارت صنایع و معادن اعلام کرده است، طرح «تامین» جایگزین طرح جایگزینی لوازم فرسوده با کالاهای کم‌مصرف شده است و اجرای طرح جایگزینی لوازم فرسوده با لوازم کم‌مصرف منتفی شده است. چرا که این طرح حدود سه ماه است به ستاد تحول وزارت صنایع و معادن سپرده شده است و با بررسی‌های انجام شده مشخص شد که بهتر است طرح «تامین»جایگزین طرح جایگزینی شود.

جزئیات طرح تامین

ستاد تحول وزارت صنایع و معادن با بیان این مطلب که طرح «تامین» پس از گذشت مدتی طولانی جایگزین طرح جایگزینی لوازم فرسوده با لوازم کم‌مصرف شده است، اعلام کرد: همزمان با اجرای طرح هدفمندکردن یارانه‌ها از یکشنبه آینده ۱۰ قلم از لوازم خانگی با ۷ تا ۱۰درصد تخفیف در قالب طرح «تامین» به بازار عرضه می‌شود.

سیدرضا فاطمی امین ،رییس ستاد تحول وزارت صنایع و معادن گفت: در اجرای طرح تامین، ۱۰ قلم کالای مهم با تنوع ۱۲۰ مدل از شش شرکت معتبر داخلی به صورت نقد یا اقساط در اختیار متقاضیان قرار خواهد گرفت که از گروه لوازم صوتی و تصویری تلویزیون جزو این کالاها است. به گفته وی، در مرحله اول اجرای این طرح بانک ملی به عنوان بانک عامل انتخاب شده است و سرپرستان خانوار برای شرکت در این طرح باید به شعب این بانک مراجعه کنند و کالای موردنظر را در سایت www.behinyab.ir مشاهده و نسبت به خرید آن به دو صورت نقدی و اقساطی انتخاب و سفارش خرید آن را بدهند. وی اعلام کرد، متقاضیانی که خرید خود را به صورت نقدی انجام دهند از ۷ تا ۱۰ درصد تخفیف برخوردار خواهند شد و در شیوه اقساطی نیز ۲ درصد به صورت پیش‌قسط و مابقی به صورت کاملا قرض‌الحسنه و بدون کارمزد در اقساط یک ساله به صورت هر دو ماه یک‌بار، کالا به مشتریان عرضه خواهد شد. همچنین تضمین بازپرداخت این اقساط با ارائه فرم تضمین شده از بانک صاحب حساب خانوار به بنگاه‌های فروش این کالاها خواهد بود.

به گفته رییس ستاد تحول صنایع و معادن، در ابتدای کار با بیش از ۱۵ تولیدکننده معتبر کشور مذاکره شد و در نهایت با شش تولیدکننده بزرگ لوازم خانگی به توافق رسیده‌ایم.

وی با اشاره به استقبال تولیدکنندگان از این طرح گفت: اجرای این طرح زمینه استفاده بیش از ۳ هزار میلیارد تومان نقدینگی را برای تولیدکنندگان و بنگاه‌های اقتصادی کشور مهیا خواهد کرد.به گفته وی، این اقدام در راستای حمایت همه جانبه از صنایع مختلف و جلوگیری از مشکلات احتمالی

در نظر گرفته شده است.

مدیرکل صنایع برق، فناوری اطلاعات و فلزی وزارت صنایع و معادن نیز با بیان اینکه این وزارتخانه برای اجرای این طرح، حمایت‌ها و سیاست‌گذاری‌های مناسبی برای صنایع مختلف در نظر گرفته است، گفت: با سیاست‌گذاری‌هایی که تدوین شده، طرح‌های زیادی برای رونق صنعت لوازم خانگی مشخص شده که طرح «تامین» از جمله این طرح‌ها است. وی با اشاره به برگزاری جلسه‌ای با حضور جمعی از تولیدکنندگان لوازم خانگی، خاطرنشان کرد: در این جلسه موضوع فروش لوازم خانگی در طرح تامین مورد نقد و بررسی قرار گرفت و نقاط ضعف و قوت این طرح مطرح شد.

نظر کارشناسان

کارشناسان معتقدند اجرای طرح «تامین» منطقی تر از طرح جایگزینی لوازم فرسوده با لوازم کم‌مصرف است؛ چرا که اجرای طرح جایگزینی لوازم فرسوده با لوازم کم‌مصرف نیاز به استخراج آمار دقیق و صحیح از نیاز مصرف‌کنندگان و کشف میزان کالاهای فرسوده دارد. برخی نیز می‌گویند، باید مشخص شود که چه کالایی فرسوده است و اصلا ملاک گزینش کالاهای فرسوده مشخص شود.

گروهی نیز معتقدند، این طرح در راستای حمایت از تولیدکنندگان داخلی مطرح شده است و از آنجا که محصولات ایرانی از درجه کیفی C برخوردارند، نمی‌توان انتظار داشت کمک چندانی به کاهش مصرف انرژی شود. همچنین به عقیده آنها در زمینه تولید تلویزیون تنها یکی دو تولیدکننده یا بهتر بگوییم مونتاژکننده حضور دارند و به نظر می‌رسد با اجرای این طرح بازار تلویزیون نیز مانند مانیتور در انحصار یکی دو برند درآید. نعیمی، یکی از مدیران شرکت بازرگانی ایران گفت: در زمینه اجرای طرح مذکور از طریق اتحادیه اطلاع رسانی شده است، اما ابلاغ رسمی‌به ما نشده است. به گفته وی، برای اجرای موفق این طرح باید ریشه یابی شود که چه کالایی کم‌مصرف است. به گفته وی در حال حاضر تلویزیون‌های LCD و LED با رده کیفی B در کشور ما عرضه شده‌اند و اکثر مردم از این تلویزیون‌ها استفاده می‌کنند. همچنین با توجه به این موضوع که عمر مفید یک تلویزیون LED و LCD در حدود ۱۵۰ هزار ساعت است. نمی‌توان گفت، تلویزیون‌هایی که حدود دو تا سه سال است خریداری شده اند فرسوده هستند و نیاز به تعویض دارند.

علی خانی، مدیر استراتژیک شرکت گلدیران نیز گفت: در صورتی که همکاری و تعامل مناسب و درست بین ارگان‌های مربوطه و شرکت‌ها صورت گیرد ممکن است طرح تامین موفق عمل کند. وی معتقد است ،شاید بهتر باشد ارگان‌های مربوطه روی عرضه کالاهایی که از نظر تکنولوژیکی جدیدتر هستند، کار کنند. به عبارتی بهتر است تغییرات تکنولوژی کالا مدنظر قرار گیرد .به عقیده وی هرچه جامعه با تکنولوژی‌های جدیدتر روبه‌رو شوند هم برای کاهش مصرف انرژی و هم برای وضعیت بازار مفیدتر است.

تاثیر اجرای طرح تامین بر بازار

فعالان بازار معتقدند اجرای این طرح تنها باعث می‌شود برخی از عرضه و تولیدکنندگان داخلی منتفع شوند و شرایط برای سایر فعالان بازار نامساعد می‌شود.

به گفته فعالان بازار در حوزه صوتی و تصویر و به ویژه تلویزیون، طی سال گذشته به دلیل شرایط بازار و فشار اتحادیه ناچار شده‌اند بارها و بارها قیمت‌ها را کاهش دهند .این بار نیز با اجرای این طرح این فروشندگان هستند که متضرر می‌شوند و ناچارند برای ادامه حیات در بازار قیمت‌ها را مجددا کاهش دهند.

به گفته احدی، یکی از فعالان بازار، عرضه‌کنندگانی که در این طرح مشارکت دارند، می‌توانند از تسهیلات دولت استفاده کنند و بابت کاهش قیمت‌ها متضرر نشوند. از سویی کالاهای آنها به راحتی فروش می‌رود. ولی فروشندگان و عرضه کنندگانی که در این طرح مشارکت ندارند نه تنها با کاهش تقاضا مواجه می‌شوند بلکه به شدت متضرر می‌شوند.