راهبرد بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات در برنامه پنجم
بازار دیجیتال- ایران کشوری است که با توجه به گستردگی جغرافیایی و اقلیمی، استان‌های آن دارای توسعه‌یافتگی متوازن نیستند و به نوعی شاهد وجود شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی بین آنها هستیم. دسترسی به اطلاعات و کاهش شکاف دیجیتالی می‌تواند سایر شکاف‌ها را ترمیم و موجبات رشد و توسعه را در استان‌های محروم فراهم کند.
بررسی تحولات منتهی به سال ۱۳۸۶
مطابق با سند ملی توسعه بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات در برنامه چهارم توسعه کشور، شاخص‌هایی برای اندازه‌گیری میزان پیشرفت برنامه‌های بخش به تفکیک زیربخش‌های مخابرات، پست و فناوری اطلاعات تعیین شده که در زیر به آخرین وضعیت اجرای برنامه در سال ۱۳۸۶ می‌پردازیم.
فرصت‌ها
حاکمیتی بودن شبکه مادر مخابراتی زیرساخت کشور، موقعیت جغرافیایی مناسب برای ارائه سرویس به کشورهای هم‌جوار، افزایش اپراتورها و تشدید نیازها و تقاضای ارتباط زیرساختی، وجود جمعیت جوان و تحصیلکرده در حوزه ICT، ظهور فناوری شبکه‌های نسل آتی (NGN)، ابلاغ سیاست‌های کلی اصل ۴۴ و تغییر نگرش مدیریت کلان کشور به فعالیت‌های بخش غیردولتی، روند کاهشی قیمت فناوری طی زمان، تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان جوان رشته‌های مرتبط در داخل کشور، امکان صدور خدمات فنی و مهندسی و حضور در بازارهای مخابراتی و فناوری اطلاعات برخی کشورهای همسایه و کمتر توسعه یافته، نیاز وسیع کشور به خدمات تلفن همراه و سرویس‌های ارزش افزوده ثابت و همراه و فناوری اطلاعات، مهیا بودن شرایط ارتقای جایگاه و ساختار تخصصی بخش با امکان جذب نیروی متخصص داخلی و خارجی در روند شتابان توسعه، وجود شرکت‌های متعدد داخلی و توانمند تولیدکننده بخش عمده تجهیزات تلفن ثابت، گرایش افراد جامعه به سوی استفاده از خدمات ارتباطی نوین، موقعیت ژئوپولتیک ایران در منطقه و امکان حمل و ترانزیت مرسولات پستی از مهم‌ترین فرصت‌های این بخش به شمار می‌رود.
قوت‌ها
برخورداری از منابع انسانی با تجربه و متخصص در حوزه فنی زیرساخت، برخورداری از امکان جذب منابع مالی برای توسعه، برخورداری از شبکه ارتباطات زیرساخت یکپارچه، امن و توسعه‌پذیر با مدیریت متمرکز در سطح کشور، وجود روحیه کار گروهی در سطح شرکت، وجود تجربه توسعه، منابع مالی مناسب و پیمانکاران با تجربه، برخورداری از زیرساخت‌های مخابراتی قوی و گسترده تلفن ثابت و ضریب نفوذ رضایت‌بخش، پوشش مناسب اپراتور اول تلفن همراه در جاده‌های اصلی و ۸۰درصد جمعیت کشور، رفع انحصار و وجود فضای رقابتی در حوزه تلفن همراه، وجود سرمایه انسانی توانمند در حوزه پست، وجود شبکه پستی گسترده در سطح کشور، متنوع بودن خدمات پستی قابل‌ارائه و توسعه خدمات پستی جدید با ارزش افزوده مبتنی‌بر فناوری‌های نوین، برخورداری از پایگاه اطلاعاتی کدپستی ۱۰ رقمی و در اختیار داشتن بانک اطلاعاتی اماکن تجاری، اداری و مسکونی در سطح کشور، امکان استفاده از خدمات اتحادیه‌های جهانی و منطقه‌ای پست به دلیل عضویت در آنها، وجود فرودگاه بین‌المللی پیام که فرودگاهی مستقل و اختصاصی است از جمله نکات قوت بخش محسوب می‌شود.
چشم‌انداز ملی و جهانی آینده
تلفن ثابت: ضریب نفوذ تلفن ثابت در سال ۲۰۰۷ در جهان برابر ۲۷/۱۹درصد بوده است. شایان ذکر است، این ضریب در سال ۲۰۰۲ برابر ۳۳/۱۷درصد بوده است. همچنین ضریب نفوذ تلفن ثابت در قاره‌ها به این شرح است:
قاره آفریقا: طی سال ۲۰۰۷ در قاره آفریقا بیشترین ضریب نفوذ تلفن ثابت مربوط به کشور موریس با ۴۵/۲۸درصد و جزایر سیشل با ۲۴/۲۶درصد است و همچنین مصر با ۸۷/۱۴درصد و موریتانی با ۵۶/۱۴درصد در رتبه‌های بعدی هستند.
میانگین ضریب نفوذ تلفن ثابت در آفریقا ۲۴/۳درصد بوده که بسیار پایین است و کشورهای این قاره روند روبه رشد دایری تلفن ثابت را در سال‌های اخیر داشته‌اند.
قاره آمریکا: طی سال ۲۰۰۷ در قاره آمریکا بیشترین ضریب نفوذ مربوط به برمودا با ۵۲/۸۹درصد، جزیره ویرجین با ۱۲/۶۴درصد، کانادا با ۴۸/۵۵درصد، آمریکا با ۳۵/۵۳درصد و باراباس با ۰۴/۵۰درصد است. در ضمن روند رو به کاهش ضریب نفوذ تلفن ثابت در کشورهای کانادا و آمریکا مشهود است.
قاره آسیا: طی سال ۲۰۰۷ در قاره آسیا، بیشترین ضریب نفوذ مربوط به کشور کره جنوبی با ۵/۶۵درصد، تایوان با ۵/۶۲درصد، هنگ‌کنگ با ۷۷/۵۳درصد، سنگاپور با ۹۱/۴۱درصد، ژاپن با ۰۴/۴۰درصد، ماکائو با ۳۷درصد و سپس ایران با ۴۷/۳۳درصد در مقام هفتم آسیا قرار دارد و بعد از کشورمان کشورهای ویتنام، امارات، چین، بحرین و ... قرار دارند.
قاره اقیانوسیه: طی سال ۲۰۰۷ در اقیانوسیه بیشترین ضریب نفوذ تلفن ثابت مربوط به کشور استرالیا با ۵۵ /۴۷درصد، نیوزیلند با ۸۱/۴۱درصد و گوام با ۰۱/۴۱درصد است که همگی با کاهش قابل‌توجه ضریب نفوذ تلفن ثابت نسبت به چند سال قبل مواجه شده‌اند و روند منفی رشد شاخص یادشده در این کشورها مشهود است.
قاره اروپا: طی سال ۲۰۰۷ در اروپا کشورهایی که بیشترین ضریب نفوذ تلفن ثابت را داشتند به ترتیب عبارتند از: سوئیس با ۹۱/۶۵درصد، آلمان با ۰۷/۶۵درصد، گروئنلند با ۸/۶۲درصد، ایسلند با ۰۱/۶۲درصد، سوئد با ۳۸/۶۰درصد، مونته‌نگرو با ۸۸/۵۸درصد، مالت با ۵۹/۵۶درصد، فرانسه با ۴۵/۵۶درصد، انگلستان با ۴۳/۵۵درصد و یونان با ۹۲/۵۳درصد.
شایان ذکر است، با بررسی روند دایری تلفن ثابت در اکثر کشورهای یادشده روند نزولی یا عدم افزایش ضریب نفوذ تلفن به‌خصوص در چند سال اخیر قابل‌مشاهده است. این عدم رشد و کاهش ضریب نفوذ تلفن در کشورهای پیشرفته جهان نشان‌دهنده جایگزینی فناوری‌های جدید به خصوص ارتباطات سیار به همراه سرویس‌های بسیار متنوع با سیستم‌های قبلی است.
در سال ۲۰۰۵ ایران به ضریب نفوذ ۳۱/۲۷درصد رسید و پس از امارات متحده عربی با ۵۱/۲۷درصد ضریب نفوذ تلفن در مکان دوم منطقه قرار گرفت. در سال ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ ایران با ضریب نفوذ به ترتیب ۱۹/۳۱ و ۴۷/۳۳درصد در بین کشورهای منطقه اول بوده است. در ضمن به نظر می‌رسد رشد کشورهای ترکیه، امارات متحده عربی، کویت و بحرین در این شاخص متوقف شده است.
همچنین پیش‌بینی می‌شود در صورت تحقق برنامه‌های تدوین شده برای سال‌های پایانی برنامه چهارم و برآورد برنامه پنج‌ساله پنجم ضریب نفوذ تلفن ثابت کشور از مرز ۴۰درصد بگذرد.
ارتباطات سیار: بخش ارتباطات سیار در جهان و کشور ایران در سال‌های اخیر رشد فزاینده‌ای داشته است. در پایان فصل اول سال ۲۰۰۸ تعداد مشترکان این خدمات در جهان از مرز ۵/۳میلیارد مشترک فراتر رفته است. در پایان فصل سوم سال ۲۰۰۶ این تعداد در حدود ۵/۲میلیارد مشترک بوده است؛ یعنی درکل جهان در مدت حدود یک سال و نیم، تعداد مشترکان حدود یک میلیارد مشترک افزایش یافته است. از این تعداد ۱۴۶۰ میلیون مشترک در منطقه آسیا- اقیانوسیه، ۴۸۳میلیون مشترک درمنطقه اروپای غربی، ۴۰۳میلیون مشترک در منطقه اروپای شرقی و ۱۸۹میلیون مشترک در منطقه خاورمیانه بوده‌اند همچنین پیش‌بینی می‌شود در پایان سال ۲۰۱۲ این تعداد به حدود ۸/۵میلیارد نفر برسد.
در پایان فصل اول از سال ۲۰۰۸ بالاترین ضریب نفوذ مربوط به اروپای غربی با ۲/۱۲۱درصد است و در مرحله بعد اروپای شرقی با حدود ۹/۹۹درصد و پس از آن آمریکای شمالی با ۸/۸۴درصد قرار دارد. ضریب نفوذ کل جهان ۹۴/۵۲ و ضریب نفوذ خاورمیانه ۴۴/۶۲درصد است. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۱۲ ضریب نفوذ در آمریکای شمالی و جنوبی و در خاورمیانه به بیش از صددرصد برسد و ضریب نفوذ جهان بیش از ۸۰ و ضریب نفوذ اروپای غربی بیش از ۱۴۰درصد باشد.
فناوری اطلاعات: براساس آمار اعلامی اتحادیه بین‌المللی ارتباطات، ضریب نفوذ اینترنت در ایران ۴۰درصد کمتر از کشورهای پیشرفته است. ضریب نفوذ اینترنت در ماه دسامبر ۲۰۰۷ به ۶/۲۵درصد و تعداد کاربران اینترنت در ایران به ۱۸میلیون نفر رسید. این در حالی است که براساس همین آمار، ایران در سال ۲۰۰۲ (۱۳۸۱ شمسی) با ضریب نفوذ ۵/۷درصد، حدود ۵/۵میلیون نفر کاربر اینترنت داشته و این رقم در سال ۲۰۰۵ (۱۳۸۴ شمسی) معادل ۸/۱۰درصد و ۵/۷میلیون نفر بوده است (محاسبه اهداف کمی برنامه بخش مخابرات براساس ضریب نفوذ ۵/۲۷ در سال ۱۳۸۷ تهیه شده است).
آمار کاربران اینترنت در جهان در ماه دسامبر ۲۰۰۷ به عدد ۱.۲۴۸.۳۵۷.۴۲۶نفر و ضریب نفوذ اینترنت در جهان به طور متوسط به ۱۹درصد رسیده است. این در حالی است که متوسط ضریب نفوذ اینترنت در ۳۵ کشور آسیایی ۴/۱۲درصد و تعداد کاربران اینترنت در این منطقه ۴۹۵میلیون نفر بوده است. متوسط ضریب نفوذ اینترنت در منطقه خاورمیانه نیز ۳/۱۷درصد و تعداد کاربران اینترنت معادل ۵/۳۳میلیون نفر است. به این ترتیب با تجزیه و تحلیل این آمار می‌توان اذعان داشت که ضریب نفوذ اینترنت در ایران در ماه پایانی سال ۲۰۰۷ از میانگین آسیا و متوسط جهانی بالاتر بوده است.
راهبردها
۱ - تقویت و تکمیل زیرساخت‌های ارتباطی موجود کشور با مراکز غیرمتمرکز شبکه زیرساخت، ارتقای کیفیت، ضریب امنیتی، پایداری و ایمنی سیستم‌های موجود و در حال توسعه با تاکید بر مدیریت بحران.
۲ - ایجاد ساختار مناسب به منظور ایفای وظایف حاکمیتی اعم از سیاستگذاری، هدایت و نظارت بر شبکه‌های مخابراتی.
۳ - تعیین تعرفه‌های ارتباطی به‌صورت واقعی و قابل انعطاف و به‌کارگیری روش‌های نوین بازاریابی و ...
۴ - استفاده از سیستم‌های مبتنی‌بر IP، شبکه‌های نسل جدید (NGN) و سرویس‌های جدید مانند VPN.
۵ - ایجاد هاب منطقه‌ای اینترنت با استفاده بهینه از ظرفیت‌های اتصالات بین‌الملل و تامین مسیرهای پشتیبان.
۶ - ارائه خدمات پستی غیرپایه در فضای رقابتی و بسترسازی لازم برای ورود شرکت پست به بازار سهام.
۷ - تاکید بر بهبود مستمر فرآیندها و سیستم‌ها و کیفیت خدمات پستی و استفاده از فناوری‌های نوین و مناسب.
۸ - توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز هاب پستی و تعامل با سایر هاب‌های پست دنیا.
۹ - توسعه، بهبود و ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز فرودگاه بین‌المللی پیام و توسعه پذیرش پروازهای بین‌المللی.
۱۰ - بسترسازی برای مشارکت بخش غیردولتی داخلی و خارجی در بخش.
۱۱ - افزایش سهم بهره‌وری در تولید ارزش افزوده بخش.
۱۲ - افزایش همکاری‌های منطقه‌ای و حضور موثر در اتحادیه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی.
منبع: نشریه برنامه معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری
ارسال نظر