سنت زیر سایه تکنولوژی

مریم عسگری

نمایشگاه کتاب تهران که امسال نیز مانند دو سال قبل در مصلای تهران برگزار شده است، در حالی به کار خود ادامه می‌دهد که بسیاری از بازدیدکنندگان این نمایشگاه که اکثرا دانشجویان به ویژه دانشجویان شهرهای مختلف کشور هستند از مسائل و مشکلات بسیاری گله‌مند هستند.

غرفه‌بندی نامناسب گروه‌های مختلف کتب، بروز مشکلاتی در زمینه کاربرد بن‌های الکترونیکی کتاب، عدم عرضه بن الکترونیکی در طول مدت برگزاری نمایشگاه به بازدیدکنندگان، اطلاع‌رسانی ضعیف توسط مسوولان نمایشگاه برای راهنمایی مراجعین، استفاده اسمی از واژه‌هایی چون الکترونیک، اینترنت و... برای ارائه خدمات یا آموزش‌هایی که در حقیقت به هیچ عنوان اینترنتی یا حتی الکترونیکی نیستند و... از نقاط ضعف این نمایشگاه است.

البته بیست‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نسبت به سال گذشته در برخی جهات برتری‌هایی داشت و به قول مسوولان برگزاری نمایشگاه طی سال‌های آینده به شکل بهتری خواهد بود، ولی این وعده‌ای است که هر سال به بازدیدکنندگان داده می‌شود و متاسفانه آن طور که باید محقق نمی‌شود.

پله اول، از من نپرس

اگر به نمایشگاه کتاب مراجعه کردید و از قضا به دلیل عدم نصب تابلوهای راهنما سردرگم شدید، مبادا فکر کنید غرفه‌های کوچکی که در گوشه و کنار سالن‌ها با متن از من بپرس تزئین شده‌اند برای راهنمایی من و شما مستقر شده اند.

خیر. چراکه آگاهی مسوولان غرفه‌های از من بپرس، از حتی مکان تقریبی غرفه‌ها در حد من و شما است. اگر زیاد سوال کنی ممکن است نگاهی به لیست مکتوب ناشرانی که مقابلشان است بیندازند و پس از مرور اسامی بر حسب حروف الفبا پاسخت را بدهند. البته این شانس در صورت دانستن نام ناشر نصیبتان می‌شود. در صورتی که نام ناشر را ندانید باید به قول یکی از همین مسوولان غرفه‌های از من بپرس تا پایان روز در بازار شامی که نمایشگاه کتاب نام گرفته وقت تلف کنی. حق اعتراض هم نداری.

اگر هم بخواهی به باجه راهنمایی الکترونیکی که در حیاط مصلی قرار گرفته مراجعه کنی باید باز هم نام ناشر را بدانی. چرا که غرفه‌بندی‌ها بر اساس حروف الفبا صورت گرفته. جای تعجب است که چرا کتبی مانند کتاب‌های کامپیوتری دچار چنین مشکلی بودند و در بین گروه کتب دانشگاهی و کتب عمومی پخش شده بودند. این در حالی بود که کتب دینی، اسلامی، داستانی و حتی کتب مخصوص کودکان بخش‌های خاصی داشنتد و تنها کتب کامپیوتری و برخی از کتب تخصصی مورد بی‌مهری قرار گرفته بودند.مدیرکل ناشران دانشگاهی بیست‌ودومین نمایشگاه کتاب نیز با انتقاد از چینش غرفه‌ها بر اساس حروف الفبا گفت: چینش غرفه‌های ناشران دانشگاهی با توجه به تخصصی بودن‌شان براساس حروف الفبایی، دسترسی دانشجویان را به کتاب‌های مورد نظر دشوار خواهد کرد.به گفته محمدحسین زارع، عدم دسترسی آسان دانشجویان به کتب موردنظر از معایب چینش الفبایی است، اما در مقابل تخصصی کردن چینش غرفه‌ها هم معایبی چون سختی امور اجرایی و تفکیک ناشران و تشدید روحیه مجزا‌طلبی در آنان را به دنبال خواهد داشت.

این طور که پیدا است مسوولان نمایشگاه بیشتر به فکر برگزاری بدون دردسر نمایشگاه هستند تا آسایش و رفاه بازدیدکنندگان.

سرابی به نام کتاب الکترونیکی

کتاب‌های الکترونیکی که وعده حضور آنها در نمایشگاه کتاب امسال داده شده بود، انگیزه‌ای قوی بود برای مراجعه بسیاری از بازدیدکنندگان به این نمایشگاه، اما متاسفانه آنها نیز مانند ما هرچه گشتند نیافتند.

منظورمان از کتاب الکترونیک کتاب‌های دیجیتالی یا همان EBOOK‌های معروفی هستند که به شکل یک کتاب کوچک دیجیتالی امکان خواندن یک کتاب توسط دستگاه‌های کتابخوان الکترونیکی را دارند.

اما متاسفانه در این نمایشگاه نسخه‌های PDF، سی‌دی‌های آموزشی و حتی سی‌دی‌های داستان و .... تحت عنوان کتاب الکترونیک به فروش می‌رسیدند و خبری از کتاب الکترونیک به معنی واقعی نبود.این موضوع به نوعی باعث گمراهی بازدیدکنندگان در شناخت کالاهایی از این دست می‌شد. در همین حال بعضی از ناشران در این زمینه از PDF فراتر رفته بودند. انتشارات امیرکبیر نرم‌افزار رونوشت با امکان دسترسی کتب این انتشارات به صورت الکترونیکی و با حفظ حقوق مولف و ناشر عرضه کرده بود.

این نرم‌افزار که در دو نسخه محلی روی بستری نظیر کیوسک‌های اطلاع‌رسانی یا تحت‌وب عرضه می‌شود، ضعف‌های سنتی کتاب مانند نداشتن سهمیه کاغذ، در نوبت چاپ ماندن و ... را می‌پوشانند.

در همین حال مهم‌ترین مشکلی که ناشران را از انتشار الکترونیکی کتب خود برحذر می‌دارد در این میان اما نرم‌افزاری که انتشارات امیرکبیر به کار گرفته با کدگذاری امنیت مولف و ناشر را حفظ می‌کند.

به گفته مهدی صاحب نسق هم‌اکنون امکان چاپ بخش‌هایی از کتب که معمولا مورد استفاده پژوهشگران است از طریق وب کیوسک فراهم است و در آینده پرداخت هزینه آن با کارت‌های عضو شبکه شتاب امکان‌پذیر خواهد شد. به این ترتیب مخاطبی که نیاز به همه مطالب کتاب ندارد می‌تواند فقط بخش‌هایی از آن را خریداری کند.

و اما کتب کامپیوتری جدید

همان‌طور که گفتیم در نمایشگاه کتاب امسال ناشران کتب کامپیوتری مظلوم واقع شده و در بین ناشران دیگر به طور پراکنده در غرفه‌های کوچک به ارائه کتاب به بازدیدکنندگان می‌پرداختند.

تعداد ناشران این کتب نیز نسبت به سال گذشته کمتر شده بود و البته کتب ارائه شده بیشتر چاپ جدید همان کتاب‌های سابق بودند. اما به هر حال با پرس‌وجو توانستیم چند کتاب جدید بیابیم که کتاب مرجع WINDOWS SERVER ۲۰۰۸، راهنمای جامع WINDOWS ۲۰۰۸، حملات هکری و روش‌های مقابله، صوت بر روی IP، شبکه‌های کامپیوتری، گام اول، سوئیچینگ و ... برخی از کتب جدید در زمینه کامپیوتر هستند.

وعده نامحقق

به هر حال نمایشگاه کتاب امسال با کاستی‌های فراوان امسال هم برگزار شد و تا ۲۶ اردیبهشت‌ماه به کار خود ادامه می‌دهد. مسوولان برگزاری این نمایشگاه با قبول نقاط ضعف برگزاری این نمایشگاه نیز مانند سال‌های قبل وعده داده‌اند سال آینده با شناخت نقاط ضعف نمایشگاه کتاب در صدد هر چه بهتر برگزار کردن این نمایشگاه بر آیند که تحقق این وعده را باید به آینده موکول کرد.