گفت‌وگو با رییس مرکز محاسبات دانشگاه صنعتی شریف
سود شرکت‌های آی‌تی نزدیک شدن به دانشگاه است
عکس: حمید جانی‌پور
با ورود کامپیوتر به زندگی انسان و به موازات آن گسترش شبکه اینترنتی بسیاری از تعاریف و خدمات اجتماعی تغییر یافته است. امروزه پیشرفت چشمگیر فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث به زوال رفتن شیوه‌های سنتی و روی کارآمدن شیوه‌های مدرن و پیشرفته شده است.
سونیتا سراب‌پور
عکس: حمید جانی‌پور
با ورود کامپیوتر به زندگی انسان و به موازات آن گسترش شبکه اینترنتی بسیاری از تعاریف و خدمات اجتماعی تغییر یافته است. امروزه پیشرفت چشمگیر فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث به زوال رفتن شیوه‌های سنتی و روی کارآمدن شیوه‌های مدرن و پیشرفته شده است. در حال حاضر در کشورهای پیشرفته دنیا برای این که مردم از خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات به نحو مطلوب استفاده کنند، آشنایی با سیستم‌ها و خدمات صنعت IT از دوران ابتدایی شروع می‌شود. یعنی این کشورها با برنامه‌ریزی خاص سعی می‌کنند کودکان را در همان مراحل اولیه رشد با نحوه کار خدمات دنیای IT آشنا کنند. اما وقتی این روند را با روند آموزشی کشور ایران مقایسه می‌کنیم شاهد این موضوع می‌شویم که کشورمان فاصله چندانی با کشورهای پیشرفته در زمینه توسعه صنعت IT دارد. حتی دانشگاه‌های کشور به عنوان بالاترین مرکز آموزشی از ابتدایی‌‌ترین خدمات کامپیوتری محروم هستند.
برای روشن شدن مساله و آگاهی بیشتر در خصوص استفاده مراکز دانشگاهی کشور از خدمات IT گفت‌وگویی با یحیی تابش، مسوول مرکز محاسبات دانشگاه شریف داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
در خصوص مرکز محاسبات دانشگاه شریف توضیح دهید و این که در این مرکز چه فعالیت‌هایی انجام می‌شود؟
زمانی که ما در این دانشگاه دانشجو و مشغول تحصیل بودیم در این مرکز امکانات چشمگیری وجود نداشت. آن زمان در مرکز کامپیوترهای مین فریمی وجود داشت که از طریق آنها کارهای برنامه‌نویسی و نرم‌‌افزاری صورت می‌گرفت، اما در حال حاضر ماموریت این مرکز تغییر پیدا کرده و وظیفه اصلی آن توسعه، نگهداری و تامین پهنای باند شبکه داخلی دانشگاه است که در این سال‌ها هم برای تامین این پهنای باند فراز و فرودهای فراوانی را طی کرده‌ایم.
منظورتان از این فراز و فرودها، مشکلات در زمینه ارائه اینترنت پرسرعت است؟
تا حدودی، دانشگاه ما برای تامین پهنای باند مورد نیاز راه‌های گوناگونی را استفاده کرده است. حدود هفت، هشت سال پیش که ما ایده راه‌اندازی چنین شبکه‌ای را دادیم امکانات بسیار کم بود و ما به کمک شرکت تعاونی چندمنظوره دانشگاه (که یک شرکت وابسته به دانشگاه است) توانستیم از دیش استفاده و به طور مستقیم اینترنت مورد نیاز دانشگاه را تامین کنیم. در مراحل بعد که امکانات فراهم و زیر ساخت توسعه پیدا کرد، تصمیم گرفتیم که پهنای باند مورد نیاز خود را از مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات تامین کنیم، که در این مرحله ما به شکل غیرمستقیم به فیبر نوری متصل بودیم.
در حال حاضر و به مدت ۲ سال هم هست که ما از شرکت مخابرات پهنای باند مورد نیاز را خریداری می‌کنیم.
سرعت اینترنتی که مورد استفاده قرار می‌گیرد به چه میزانی است. آیا محدودیتی که برای کاربران خانگی وجود دارد شامل دانشگاه‌ها هم می‌شود؟
در حال حاضر ما اینترنت را با سرعت ۱۰۰ مگ دریافت و ۱۰۰ مگ هم ارسال می‌کنیم که این سرعت بد نیست، اما در مقایسه با سرعت اینترنتی که سایر دانشگاه‌های مطرح جهان استفاده می‌کنند، بسیار ناچیز است. البته این سرعت هم به دلیل محدودیت‌های مالی و بودجه‌ای و در مراحل بعد نبود زیرساخت مناسب به وجود آمده است.
به عنوان یک فرد صاحب‌نظر و کسی که با مشکلات صنعت IT کشور آشنایی دارد وضعیت تحصیل دانشجویان را در حوزه IT به چه شکل می‌بینید؟
برای پاسخ به این سوال اول باید دید قبل از دانشگاه در این حوزه چه اتفاقی افتاده است. اگر به سیستم آموزش کشور نگاه کنیم خواهیم دید به‌رغم تمام تلاش‌هایی که برای استفاده از خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات در یادگیری بهتر دانش‌آموزان انجام شده، هنوز اتفاق چشمگیری رخ نداده است.
در واقع تلاش‌هایی شده، اما حرکت‌ها بسیار محدود بوده است. ضروری است که به طور رسمی در برنامه‌های آموزشی، آموزش سواد رایانهای و شبکه‌ای را داشته باشیم. در حال حاضر عده‌ای از دانش‌آموزان و آنها که به امکاناتی دسترسی دارند از آموزش کامپیوتر خارج از مدرسه استفاده می‌کنند و دانش‌آموزانی که هیچ امکاناتی ندارند تقریبا تا قبل از ورود به دانشگاه از آموزش خاصی استفاده نمی‌کنند. در حالی که باید آموزش سواد رایانهای از دوران دبستان آغاز و به مراحل بالاتر تحصیل تعمیم پیدا کند. در حال حاضر تعداد زیادی مدارس آموزشی در کشور دیده می‌شود، اما نسبت استفاده از امکانات رایانهای در مقایسه با این تعداد مدارس بسیار پایین است که باید با روش‌هایی خاص این میزان با هم برابر شود.
با چه روش‌هایی می‌توان این مشکلات را از میان برد؟
برای توسعه استفاده از خدمات رایانهای در مراکز آموزشی فقط نباید به طور ظاهری دستگاه کامپیوتر در این مکان‌ها وجود داشته باشد، بلکه باید امکان اتصال به شبکه و استفاده از منابع اطلاعاتی به طور صحیح وجود داشته باشد. با تمام این امکانات هم اگر این مراکز پهنای باند مناسبی نداشته باشند باز هم نمی‌توانند از خدمات استفاده کنند. بنابراین در قدم اول باید دست به توسعه زیرساخت کشور زد و در قدم دوم سواد رایانهای شبکه به صورت آموزش رسمی یا فوق‌برنامه در مدارس به اجرا درآید، تازه بعد از طی کردن این مراحل به این نکته می‌رسیم که از خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات چگونه در سیستم آموزشی و پرورشی خود استفاده کنیم.
بنا بر اظهارات شما و اینکه معتقدید آموزش رایانهای باید از سطوح دبستان آغاز شود، دانشگاه‌ها چه تلاشی برای استفاده از خدمات IT کردهاند با توجه به اینکه هنوز آموزش رایانهای از دوران دبستان به طور جدی در کشور ما آغاز نشده است؟
در دانشگاه‌ها درس‌های مختلفی مانند آشنایی با کامپیوتر، برنامه‌نویسی و ... وجود دارد. به عنوان مثال در رشته علوم یا مهندسی دانشگاه شریف همه دانشجویان تا حدودی کار با کامپیوتر را بلد هستند و با ورود به این رشته بیشتر هم آموزش می‌بینند، همچنین برخی از دانشگاه‌ها مجهز به سایت هستند که دانشجویان از طریق آن ثبت‌نام می‌کنند، کارنامه خود را مشاهده می‌کنند و از برنامه‌های آموزشی و ... برخوردار می‌شوند. به واسطه همین امکانات دانشجویان مجبور می‌شوند کار با کامپیوتر و چگونگی اتصال به شبکه و استفاده از منابع اطلاعاتی آن را یاد بگیرند. در پاره‌ای از مواقع نیز دانشجویان از طریق شبکه اینترنت پروژه‌ها یا تکلیف خود را به اساتید نشان می‌دهند.
این امکاناتی که به آن اشاره می‌کنید شاید در مورد دانشگاه‌های سراسری کشور مثل شریف، تهران یا امیرکبیر و ... صادق باشد، اما در یک دانشگاهی مثل دانشگاه آزاد کمتر این امکانات دیده می‌شود و به جز یک سایت ضعیف برای ثبت‌نام برای چیز دیگری استفاده نمی‌شود حتی در این دانشگاه‌ها دانشجویان یک بار هم از کامپیوترهای دانشگاه خود استفاده نکرده‌اند؟
شرایطی که از آن صحبت می‌کنید درست است، اما از آنجایی که من با سیستم این نوع دانشگاه‌ها آشنا نیستم، اظهارنظر چندانی هم نمی‌توانم داشته باشم ولی ضروری است که در تمام دانشگاه‌ها امکانات دسترسی به شبکه به صورت گسترده وجود داشته باشد.
این مساله به چه چیز برمی‌گردد که در استفاده از خدمات کامپیوتری بین دو دانشگاه دولتی و خصوصی فاصله زیادی وجود دارد؟
به نظر من عوامل گوناگونی وجود دارند. نبود زیرساخت مناسب، تفاوت سیستم دولتی و خصوصی، ضعف مدیریتی، سابقه کم دانشگاه‌های خصوصی و... از جمله دلایل به وجود آورنده این فاصله است.
در کل نباید خیلی بدبینانه به این قضیه نگاه کرد؛ چرا که اگر سیستم آموزشی دانشگاه‌ها را در استفاده از خدمات IT با سال‌های گذشته مقایسه کنیم پیشرفت‌های زیادی را خواهیم دید. همین که یک دانشگاه تصمیم می‌گیرد از طریق اینترنت دست به ثبت‌نام دانشجویان خود بزند البته با توجه به نبود امکانات لازم، قدم بزرگی را برداشته‌اند.
وضعیت دانشگاه‌های آنلاین ما در مقایسه با کشورهای دیگر به چه صورتی است؟
در خصوص دانشگاه‌های آنلاین یا آموزش آنلاین بحث‌ها و اظهارنظرهای گوناگونی وجود دارد. برخی بر این باور هستند، بهتر است آموزش حین خدمت از این طریق صورت بگیرد و برخی دیگر معتقدند آموزش‌هایی که منجر به مدرک می‌شود باید از طریق آنلاین انجام شود.
با تمام این صحبت‌ها آنچه در زمینه آموزش آنلاین به عنوان یک اصل مطرح است زیرساخت مناسب است؛ چرا که اگر دسترسی به پهنای باند مناسب و اینترنت پرسرعت وجود نداشته باشد آموزش آنلاین یا دانشگاه آنلاین بی‌معنی جلوه خواهد کرد. چرا که برای ارتباط با یک دانشگاه در خارج از کشور باید دانشجو به اینترنت مناسبی دسترسی داشته باشد تا بتواند در یک زمان مناسب منابع و اطلاعات خود را استخراج کند.
آیا در ایران دانشگاهی داریم که از طریق اینترنت یا آنلاین با دانشگاه‌های خارج از کشور ارتباط برقرار کند؟
تا جایی که من اطلاع دارم طی چند سال اخیر یک سری دانشگاه مانند علم و صنعت و امیرکبیر به طور مجازی یا الکترونیک در سطوح کارشناسی و ارشد دانشجویانی را می‌پذیرند و دوره‌های خوبی را هم طی این مدت برگزار کردهاند. در خصوص ارتباط دانشگاه‌ها با خارج هم می‌توانم بگویم تا حدودی این نوع ارتباط میسر شده و به عنوان مثال دانشکده مدیریت شریف با یک دانشگاه کانادایی همکاری و از طریق شبکه به منابع اطلاعاتی یکدیگر دسترسی پیدا می‌کنند. همچنین دانشگاه‌های مجازی یا online است یا ofline که در کشور ما بیشتر نوع ofline آن متداول است. یعنی یک سری منابع اطلاعاتی آماده می‌شود و بعدا دانشجویان از آن استفاده می‌کنند یا اینکه از طریق ایمیل دانشجویان مطالب خود را ارسال و دریافت می‌کنند؟
رابطه بخش‌خصوصی و دولتی با دانشگاه‌ها به چه صورتی است. همان‌طور که می‌دانید در کشورهای پیشرفته دنیا بسیاری از شرکت‌های بزرگ و تخصصی IT روی دانشگاه‌ها سرمایه‌گذاری و از استعداد دانشجویان برای پیشبرد طرح‌های خود استفاده می‌کنند. این روند در کشور ما به چه صورتی است؟
در کشور ما و آنچه من در مورد دانشگاه شریف می‌دانم، ارتباط دانشگاه با صنعت توسعه زیادی پیدا کرده است. اما به نحوه این ارتباط در حوزه IT کمتر دیده می‌شود که دلیل آن هم می‌تواند این باشد که بخش صنعتی ما در این حوزه رشد پیدا نکرده است تا شرکت‌های IT روی دانشگاه‌ها سرمایه‌گذاری کنند. اما تا آنجایی که مطلع هستم طی چند سال گذشته رابطه‌ای بین شرکت‌های فعال در حوزه IT و دانشگاه‌ها به وجود آمده و اتفاقات رضایت‌بخش رخ داده است.
مثلا چه اتفاقی؟
اتفاقاتی که طی این چند سال رخ داده است واقعا امیدوارکننده بود. این اتفاق از دو زاویه رخ داده است. اول اینکه برخی از شرکت‌های بخش خصوصی فعال در صنعت IT ارتباطی با دانشگاه‌ها برقرار کردهاند که هنوز سازمان یافته نیست، اما حداقل ارتباط را برقرار کردهاند. مثلا شرکت‌هایی همچون همکاران سیستم و فناب (وابسته به واحد فناوری اطلاعات و ارتباطات بانک پاسارگاد) از یک سری برنامه‌ها و فعالیت‌های دانشجویی حمایت می‌کنند. در واقع تعدادی از دانشجویان فارغ‌التحصیل که شروع به انجام پروژه‌ای می‌کنند ایده‌هایی را مطرح و این شرکت‌ها از آنها حمایت می‌کنند تا به نتیجه برسند. زاویه دوم حمایت خود دانشگاه است به‌عنوان مثال در دانشگاه شریف، دانشجویان ایده‌های خود را در مرکز رشد دانشگاه مطرح می‌کنند و بعد از بررسی‌های لازم مورد حمایت قرار می‌گیرند.
در حال حاضر خیلی از دانشجویانی که ایده‌های خود را در این مرکز مطرح کردهاند توانسته‌اند طرح خود را گسترش و به شرکت‌های دیگر مطرح کنند و از یک تیم کوچک، خارج و تبدیل به یک شرکت شوند. همچنین این شرکت‌ها در مراحل بعد سهامشان توسط یک شرکت بزرگ خریداری می‌شود و میدان فعالیتشان گسترش می‌یابد. این جریان تازه شروع شده و اگر جان بگیرد می‌توان به صنعت IT کشور امیدوار بود.
خیلی از شرکت‌ها در این حوزه وجود دارند که به جای سرمایه‌گذاری روی دانشگاه روی بازار سرمایه‌گذاری می‌کنند، این شرایط به نوعی باعث کمبود نیروی انسانی متخصص در شرکت‌ها می‌شود، برای حل این مشکل باید چه فعالیتی را انجام داد؟
این مساله یکی از مشکلات بزرگ دانشگاه هم هست؛ چرا که وقتی امکانات فراهم نباشد این دانشجویان فارغ‌التحصیل به جای فعالیت در کشور تصمیم به مهاجرت می‌گیرند و در شرکت‌های خارجی مشغول به کار می‌شوند، اما این مشکل کم‌کم در حال حل شدن است و اگر آن جریانی که به آن اشاره کردم رشد پیدا کند دیگر ما شاهد کوچ دانشجویان کشور یا فرار مغزها نخواهیم بود.
در واقع اگر شرکت‌ها به جای سرمایه‌گذاری روی بازار روی طرح‌ها و ایده‌های دانشجویان سرمایه‌گذاری کنند، سود هنگفتی به دست می‌آورند. دانشگاه‌ها هم به همین صورت، چرا که وقتی یک دانشجو با ایده خود و کمک دانشگاه می‌تواند دست به تاسیس شرکتی بزند، این شرکت جزو شرکت‌های اقماری دانشگاه به حساب می‌آید و از این طریق می‌تواند بودجه کلانی را به دست بیاورد.
ارسال نظر