مریم عسگری

بازار سخت افزار از جمله بازارهای پرجهش ایران طی سال‌های اخیر بوده است. این جهش بی‌شک از افزایش نیاز بازار سرچشمه می‌گیرد و حالا کوچک‌ترین تغییرات در این بازار زندگی روزمره مردم را دچار تغییر می‌کند. اگر تا چند سال قبل اندک محصولات دیجیتالی و کامپیوتری در بازار چندان وابسته به سیاست‌گذاری‌ها و تعرفه‌ها نبود، امروزه کوچک‌ترین تغییر در سیاست‌گذاری‌ها و تعرفه‌ها می‌تواند نظام موجود در بازار را به هم بریزد. بسیاری از واردکنندگان و حتی تولید‌کنندگان محصولات دیجیتالی امروزه کمرگ را مهم‌ترین گلوگاه افزایش و کاهش قیمت‌ها در بازار می‌دانند. افزایش سرعت ترخیص کالا و ثبات در قوانین و تعرفه‌ها می‌تواند به ثبات بازار محصولات آی‌سی‌تی منجر شود. در همین زمینه گفت‌وگویی با منصور جلیلیان، مدیرعامل شرکت آواژنگ از مهم‌ترین تامین‌کنندگان محصولات دیجیتالی و کامپیوتری انجام داده‌ایم که می‌خوانید:

* به عنوان نخستین سوال، وضعیت بازار تجهیزات کامپیوتری به ویژه سخت‌افزار و واردات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بازار تجهیزات کامپیوتری طی سال‌های اخیر بازار پررونقی بوده که از تنوع بالایی نیز برخوردار بوده است.

واقعیت این است که طی سه چهارسال اخیر روند مشکلات گمرک رو به کاهش بوده و با افزایش شفاف‌سازی و ایجاد ثبات در عرصه تعرفه‌ها می‌توان به تاثیر مثبت و نظم دهی بازار در آینده امیدوار بود. البته تحریم اقتصادی ایران، فقدان سیستم بانکی کارآمد، مشکلات مربوط به حمل‌و‌نقل کالا و... نیز از موانع مهمی هستند که سر راه واردات قرار دارند.

* گمرک جمهوری اسلامی ایران اظهار کرده در زمینه واردات تجهیزات کامپیوتری هیچ مشکل و محدودیتی وجود ندارد و موانع موجود در راه ترخیص کالا و واردات به دلیل ارائه اسناد ناقص از طرف واردکنندگان ایجاده شده است. آیا این ادعا صحت دارد؟

در ظاهر امر این گفته صحت دارد ولی اگر بخواهیم به مساله عمیق نگاه کنیم متوجه می‌شویم برخی مانع‌تراشی‌ها نیز باعث می‌شود برخی واردکنندگان تجهیزات کامپیوتری متضرر شوند یا برخی دیگر به راه‌های دیگری برای ورود کالا روی آورند. به عبارتی بحث قاچاق پیش می‌آید.

* راه گریز از این موانع چیست‌؟

مطمئنا می‌توان با کاهش تبصره‌ها و بخشنامه‌های موجود و ایجاد امنیت این موانع را از بین برد.

برخی از این قوانین و تعرفه‌ها فقط باعث کند شدن جریان واردات کالا می‌شود. به عنوان مثال، حدود یک سال پیش گمرک جمهوری اسلامی ایران طی بخشنامه‌ای اعلام کرد، واردات لپ‌تاپ باید با پیمان ارزی صورت بگیرد و در غیر این صورت واردات این کالا به کشور ممنوع است.

این موضوع کمکی به اقتصاد کشور نکرد و تنها باعث شد یک گروه با استفاده از رابطه‌های خاص در شهرستان‌ها بدون انتقال ارز، ثبت سفارش انجام دهند و لپ‌تاپ‌هایشان را وارد بازار کنند. در حالی که گروه دیگری که شامل شرکت‌های واردکننده رسمی و بزرگ هستند ناچار شدند براساس پیمان ارزی اقدام به واردات لپ‌تاپ کنند و این موضوع نشان‌دهنده این است که یک عده قصد دارند در برابر فعالیت شرکت‌های رسمی مانع ایجاد کنند. چرا که واردات و فروش لپ‌تاپ و کلا تجهیزات کامپیوتری سود بسیار پایینی دارد و این اقدام با توجه به سختگیری‌های گمرک چندان صرفه اقتصادی ندارد.

مشکل دیگر ناهماهنگی میان کمرگات است. به عبارتی هزینه ترخیص کالا از فرودگاه امام‌خمینی، مهر‌آباد، گمرک بندرعباس و... با هم متفاوت است که این نشان‌دهنده نبود سیستم یکپارچه در گمرکات کشور است.

* بسیاری از واردکنندگان به افزایش هزینه استاندارد تجهیزات کامپیوتری به ویژه لپ‌تاپ اشاره کرده و از آن گله‌مندند. شما فکر می‌کنید علت افزایش هزینه استانداردسازی و کلا افزایش هزینه ترخیص کالا چیست؟

سابق بر این رسم این بود که یک کالا یک بار مورد آزمایش و بررسی قرار می‌گرفت و نمونه‌های دیگر نیز وارد کشور می‌شدند. به‌ عبارتی استانداردسازی و بررسی کالا به صورت رندوم انجام می‌شد، اما با توجه به سو‌استفاده برخی واردکنندگان و تخلف‌هایی که در این زمینه صورت گرفت، گمرک تصمیم گرفت هر جنسی که وارد کشور می‌شود چه نمونه مشابه آن بررسی و آزمایش شده باشد و چه نشده باشد به طور کامل کنترل شود.

اگرچه این اقدام باعث شد تخلف در زمینه واردات کالا تا حد زیادی کاهش یابد، اما مشکلات زیادی در پی داشت. اول اینکه روند واردات کالا را در حد زیادی کند کرد. افزایش هزینه ترخیص کالا مشکل دیگری است که این اقدام گمرک برای وارد‌کنندگان تجهیزات کامپیوتری در پی داشت، چرا که واردکنندگان باید مبلغی برای استانداردسازی کالا به اداره استاندارد و همچنین مبلغی نیز به بخش تحقیقات گمرک بپردازند که این از لحاظ قانونی اشتباه است و گمرک با علم به این موضوع این اقدام را انجام می‌دهد.

از طرفی گمرک اجناس واردکنندگان را در انبار نگه می‌دارد تا کنترل و بررسی‌های لازم روی آنها انجام شود و گاه اتفاق می‌افتد یک محموله حدود یک هفته تا ده روز در انبار می‌ماند که نه تنها نگهداری کالا در انبار وارد‌کننده را متقبل پرداخت هزینه انبار می‌کند بلکه با توجه به عرضه سریع و به روز کالاهای جدید به بازار جهانی نگه داشتن کالاها در انبار باعث متضرر شدن وارد کننده می‌شود.

برخی کارشناسان گمرک نیز از قیمت واقعی جهانی کالاها اطلاع دقیقی ندارند و تصور می‌کنند واردکنندگان کالاها را با قیمت بالاتری از آنچه اظهار می‌کنند، خریده‌اند و برای پرداخت تعرفه کمتر قیمت جهانی کالا را پایین‌تر اعلام می‌کنند.

نتیجه تصور این کارشناسان ناآگاه این می‌شود که برای محاسبه نرخ واقعی روزها کالا را در انبار نگه می‌دارند و واردکننده پس از صرف وقت و هزینه زیادی موفق به ترخیص کالا می‌شود. به عقیده من قوانین وضع شده در رابطه با واردات کالا دچار مشکل است و گمرک به جای این که سعی کند روند واردات را روان کند با مانع‌تراشی سد راه وارد‌کنندگان باعث به هم خوردن تعادل بازار می‌شود.

* یعنی به نظر شما گمرک نباید نظارتی دقیق روی ورود کالاها داشته باشد؟

گمرک باید ناظر بر اعمال وارد‌کنندگان باشد، اما برای این نظارت باید به مکانیزم کنترلی سریعی مجهز باشد. باید از ترخیص‌کاران حرفه‌ای استفاده کند.

در‌حال‌حاضر با وجود سختگیری‌های گمرک به نظر می‌رسد همه کالاها استاندارد وارد بازار می‌شوند. در حالی که این طور نیست و شاهد عرضه کالاهای قاچاق در بازار هستیم.

* با وجود سختگیری‌های گمرک چطور کالاهای قاچاق تا این حد در بازار موجودند؟

امروز قاچاق کالا مانند سال‌های گذشته انجام نمی‌شود که با لنچ و قایق یا اسب و شتر کالاها را از مبادی غیررسمی وارد کشور کنند. قاچاق امروزه معنای دیگری پیدا کرده است. ورود کالا از راه‌های رسمی (گمرکات کشور) به صورت غیرقانونی، شکل جدیدی از قاچاق است که امروزه انجام می‌شود.

به عنوان مثال یک عده با نفوذهایی که دارند بدون انتقال ارز، لپ‌تاپ وارد می‌کنند یا بدون استانداردسازی و پرداخت هزینه‌های جانبی تجهیزات کامپیوتری را وارد بازار می‌کنند که شرکت‌های بزرگ و رسمی به علت اعتباری که دارند این کار را نمی‌کنند و در نتیجه متضرر می‌شوند.

* چه راهکاری برای مقابله با این معضل پیشنهاد می‌کنید؟

به عقیده من گمرک با سرعت بخشیدن به امر واردات و تسهیل واردات می‌تواند کمک بزرگی باشد برای مقابله با قاچاق کالا.

البته گمرک هر از چندگاهی برخی از قاچاقچیان را دستگیر و مجازات می‌کند، اما باید ریشه‌‌ای با این مشکل برخورد کند.گمرک باید جلوی قاچاق را بگیرد. باید کاری کند که قاچاق برای قاچاقچی سودی نداشته باشد. وگرنه دستگیر و مجازات کردن یک عده آن هم هر از چندگاهی مشکلی را به طور جدی حل نمی‌کند.

در‌حال‌حاضر کالاهایی مثل‌ هارد، پردازنده، رم و لپ‌تاپ بیشتر از سایر تجهیزات کامپیوتری به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند که باید جلوی این کار گرفته شود.

* موضوع تحریم اقتصادی ایران تا چه حدی واردکنندگان را دچار مشکل کرده است؟

با توجه به این مشکل، برخی شرکت‌های تولید‌کننده به ویژه شرکت‌هایی که وابستگی بیشتری به آمریکا دارند از پذیرش سفارش از ایران خودداری می‌کنند و خریداران به ناچار این اجناس را از واسطه‌ها که اکثرا تاجران کشورهای واسطه هستند تهیه می‌کنند. در زمینه نحوه خرید هم اکثرا خریدها به صورت نقدی است چون بانک‌های خارجی برای تجار ایرانی LC باز نمی‌کنند.

به هر حال روند واردات کالا به دلیل مشکلاتی که ذکر کردیم تا حدودی بامشکل همراه است که بخش عظیمی از این مشکلات مربوط به گمرک است که باید برطرف شود.