محمدحسین رحمتی*

این ستون مثال‌هایی ساده‌ از کاربرد آموزه‌های اقتصاد در زندگی روزمره است و نشان می‌دهد که در هر رویدادی استفاده از مفاهیم اقتصادی به فهم بهتر مساله کمک می‌کند. ۳ اسفند ۱۳۹۰: امروز شهردار تهران در کنفرانس بین‌المللی حمل‌ونقل عمومی سخنرانی داشت و اعلام کرد که رفت و آمد در پروژه صدر - نیایش پولی خواهد بود. این خبر خوبی برای شهر تهران است. اتوبان و خیابان کالای عمومی نیست که نیازی به مالیات نداشته باشد. اگر من در اتوبان رانندگی کنم، فضای دیگران را اشغال خواهم کرد و لذا اتوبان «رقابت ناپذیر» نیست. اتوبان رایگان اصلی‌ترین دلیل آلودگی هوا و ترافیک تهران است. در هیچ‌کجای دنیا چنین چیزی رسم نیست.

مثلا اگر بخواهید در نیویورک از پل‌های اصلی شهر رد شوید، باید حدود ۶ دلار مالیات پرداخت کنید. برای ورود به نیویورک باید از ۳ الی ۵ پل اصلی گذر کنید. دقیقا همین داستان در سانفرانسیسکو وجود دارد. علاوه بر این، در تمام ایالت‌های آمریکا استفاده از برخی اتوبان‌ها و کمربندی‌ها نیاز به پرداخت مالیات دارد.

هزینه استفاده و حجم این سرویس بسته به شلوغی شهر و فرهنگ ایالت متفاوت است. ولی دریافت هزینه از مصرف‌کنندگان یک اصل است. روش اجرایی هم ساده است. اکثر ماشین‌هایی که می‌خواهند از این اتوبان‌ها استفاده کنند، دستگاهی را بر روی شیشه جلوی ماشین نصب می‌کنند که به ازای هر بار رد شدن هزینه‌ای دریافت می‌کند. اگر ماشینی بدون این دستگاه رد شود، از پلاک ماشین عکس گرفته می‌شود و چند برابر جریمه می‌شود.

مزیت دیگر، امکان ورود شرکت‌های خصوصی به این صنعت است. اگر مثلا نیایش- صدر به صورت دقیق قیمت‌گذاری شود، آنگاه برای شرکت‌های تامین اجتماعی و بازنشستگی ارزش دارد در این پروژه‌ها سرمایه‌گذاری کنند. البته باید تضمین کرد که آنها می‌توانند برای مثال ۱۰۰ سال عوارض دریافت کنند. این شرکت‌ها چون نیاز دارند که در پروژه‌های با ریسک پایین و پرداختی مستمر سرمایه‌گذاری کنند، به این پروژه‌ها علاقه‌مندند. در تمام کشورهای پیشرفته چنین روالی وجود دارد.

*دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه آستین

Mh.rahmati@gmail.com