بازار سرد زیتون‌کاران طارم

دنیای‌اقتصاد، زنجان، اسدالله قربان‌زاده: درحالی‌که زیتون طارم در استان زنجان برای رقابت در بازارهای جهانی نیاز به برندسازی برای معرفی بیشتر و فرآوری محصول دارد؛ اما واردات بی‌رویه زیتون از سایر کشورها سد راه این محصول استراتژیک شده است. فروش ماحصل دسترنج زیتون‌کاران این دیار به نام شهرستان‌های شمال کشور نیز یکی از چالش‌های سد راه برای معرفی است که موجب شده بی‌نام و بی‌نشان باقی بماند. با این حال به نظر می‌رسد تا زمانی که این محصول مهم منطقه از سوی متولیان امر برپایه برنامه‌ریزی منسجم و تامین زیرساخت‌ها ازجمله راه ارتباطی پیش نرود، همچنان در سایه حضور دلالان در بازار رقابتی نقشی نخواهد داشت.

طارم به لحاظ آب و هوایی، باغات مادری زیتون برای استحصال قلمه، وجود رودخانه قزل‌اوزن به‌عنوان شریان حیاتی مزارع و باغات و به‌خصوص تنوع محصولات زراعی و باغی موقعیت منحصربه‌فردی دارد. در این بین بازار کشاورزی طارم در سایه مساعد بودن شرایط آب و هوایی موجب شده تا تنوع محصولات این دیار برای تولید فراهم شود. نگاه سنتی به کشاورزی در منطقه حاکم شده، طوری که کشاورز برای اینکه محصول را عرضه کند، باید آن را با قیمت نازل به واسطه‌هایی که در کمین خرید این محصولات استراتژیک از جمله زیتون، سیر، گردو و سایر محصولات نشسته‌اند، بفروشند اما این خاتمه داستان نیست چرا که واردات بی‌رویه این محصولات از سایر کشورها بر مشکلات کشاورزان افزوده است.

کارشناسان اعتقاد دارند، زیتون طارم دارای ارزش غذایی و کیفیت بالایی بوده و در دنیا مشتریان خاصی دارد که متاسفانه نامی از زنجان و طارم در برندهای شرکت‌های فروشنده نیست.

این محصول با صرف هزینه‌ها و منابع مختلف تولید می‌شود اما به دلیل نبود صنایع تبدیلی کافی و نبود راه‌های ارتباطی مناسب به مرکز استان موجب شده، واسطه‌ها از این فرصت به نفع خود استفاده کنند و زیتون این استان را با قیمت پایین از زیتون‌کاران با نام استان‌ها و شرکت‌های دیگر حتی به خارج از کشور صادر کنند.

زیتون طارم به دلیل نبود راه‌های مناسب ارتباطی به مرکز استان منتقل نمی‌شود و واسطه‌ای خریداری می‌شود. طبق گفته‌های فرماندار طارم زیتون‎های وارداتی بی‌کیفیت هستند و در برهم خوردن توازن بازار فروش زیتون کشور نقش دارند.

علی باقری، بر لزوم توقف واردات زیتون به کشور تاکید کرد و افزود: در طارم ۴واحد فرآوری و بسته‎بندی زیتون فعال است، اما زیتون طارم به نام رودبار عرضه می‌شود. وی، عرضه زیتون طارم به نام استان‌های شمالی را از مشکلات سد راه این محصول بومی بیان کرد و گفت: ارتباط نزدیک استان‌های مرکز کشور با شمال باعث شده تا فروش در رودبار و برخی نقاط استان‌های شمالی چشمگیر شود. باقری از سهم چشمگیر زیتون طارم در بازارهای شمال کشور خبر داد و متذکر شد: با توسعه صنعت بسته‎بندی با امکانات مدرن در شهرستان سعی داریم هر کشاورز در قبال بسته‌بندی و فرآوری محصول سهمی داشته باشد. به گفته فرماندار طارم، در فصل برداشت زیتون میزان فروش زیتون سبز پایین است و پس از سپری شدن فصل برداشت افزایش قیمت اتفاق می‎‎افتد که اگر فرآوری و نگهداری انجام شود، زیتون‌کار می‎تواند در زمان‎های مناسب محصول خود را بفروشد.

وی ادامه داد: اراضی زیرکشت زیتون کشور قادر به تامین قابل توجه بازار مصرف است که واردات زیتون‏‎های بی‎کیفیت از پاکستان و ترکیه بازار زیتون داخل به‌خصوص طارم را سرد و بی‌روح می‌کند. از این رو جلوگیری از ورود زیتون به کشور با اجرای سیاست‎هایی همچون توسعه باغات برای خودکفایی در تولید زیتون کشور حائز اهمیت است.

مشکلات برای جهانی شدن

در این بین یک عضو اتحادیه تخصصی زیتون‌کاران طارم با اعلام اینکه این محصول مهم طارم برای رقابت در بازارهای جهانی با مشکلاتی مواجه است، گفت: متاسفانه کشاورزان این منطقه به‌دلیل سودآوری کلان در بخش ساختمان ترجیح داده‌اند از ورود به صنایع تبدیلی پرهیز کنند.

محمد محمدی، با اشاره به واردات زیتون مرغوب از ترکیه و یونان در بسته بندی‌های شکیل و متنوع اعتقاد دارد؛ برای حمایت از زیتون کاران و برقراری امنیت در این زمینه استقرار صنایع فرآوری با امکانات مجهز و برندسازی فراهم شود.

وی بر لزوم بسته‌بندی باکیفیت مطلوب و بدون پرت محصول تاکید کرد و گفت: تا زمانی که جلوی واردات بی‌رویه زیتون به کشور گرفته نشود، زیتون‌کاران طارم به‌دلیل وابستگی معیشت به کشاورزی روزگار سختی خواهند داشت. عضو اتحادیه تخصصی زیتون کاران طارم، سودآور بودن زیتون کاری را یادآور شد و افزود: فروش هر کیلوگرم زیتون۲ هزار تومان سود برای زیتون کار دارد. محمدی با اعلام اینکه دوره ماندگاری زیتون تولیدی۶ ماه است، افزود: اگر شرایط برای فرآوری و عرضه فراهم نشود، محصول تولیدی قابل مصرف نخواهد بود؛ به همین منظور ضرورت راه‌اندازی صنایع تبدیلی با امکانات و تجهیزات مدرن مهم است. وی واردات با تعرفه و زمان مشخص این محصول از سایر کشورها را متذکر شد و گفت: زیتون طارم در۶ ماه دوم قادر است بازار مصرف کشور را تامین کند و به همین منظور حمایت از سرمایه‌گذاران این بخش مهم است.

به گفته این کارشناس کشاورزی، ۲ سال است که شهرک صنعتی طارم راه‌اندازی نشده و برای فرآوری محصول به غیر از روغن زیرساخت‌های لازم ایجاد نشده است. محمدی با اعلام اینکه اکنون۸۰۰ کارگاه فرآوری در طارم فعال است، افزود: در این شرایط مردم زیتون خود را در انبار نگهداری می‌کنند و با راه‌اندازی کارگاه‌های کوچک اقدام به فرآوری محصول خود می‌کنند.

توقف واردات در فصل تولید

در این بین مدیر تنظیم بازار جهاد کشاورزی استان زنجان جلوگیری از ورود بی‌رویه و توقف واردات در فصل تولید زیتون را دو شرط مهم برای ثبات بازار زیتون داخل کشور عنوان کرد و گفت: اگر زمان واردات همراه با عرضه زیتون در فصل تولید باشد، بی‌شک بزرگ‌ترین ضربه به محصول بومی منطقه خواهد بود. مهدی احمدنیا عرضه زیتون وارداتی با تعرفه‌های بالا در فصل تولید زیتون طارم را راهکار برون رفت از رکود بازار این محصول بومی عنوان کرد و افزود: این امر می‌تواند در فصل پاییز اجرا شود و به خاطر تعادل بازار در سایر فصول می‌توان زمینه واردات را کلید زد. وی با اشاره به ذوق و سلیقه سایر کشورها در عرضه این محصول در بسته بندی‌های شکیل بیان کرد:زیتون طارم برای عرضه در روغن کشی مشکلی ندارد اما در شکل کنسرو و بسته‌بندی با مشکلاتی دست به گریبان است که با تخصیص اعتبارات از محل توسعه بخش کشاورزی زمینه برای حمایت فراهم است.

کمبود منابع مالی

یک کارشناس حوزه کشاورزی این استان نیزکمبود منابع مالی اتحادیه‌ها و تعاونی‌های حوزه کشاورزی، بالا بودن تسهیلات بانکی اخذ شده توسط زیتون‌کاران، نبود صنایع تبدیلی مناسب در منطقه و همچنین بضاعت مالی اندک باغداران منطقه را یادآور شد و گفت: نبود بازار مطمئن، واردات بی‌رویه زیتون کنسروی و روغن زیتون، نبود سرمایه در گردش شرکت‌های تخصصی جهت خرید محصول زیتون از باغداران از جمله چالش‌های پیش‌روی این محصول است. نازخند صبحی نبود توانایی در مهار آفات باغی، نوسازی ماشین‌آلات و نبود بازنشستگی و تامین اجتماعی زیتون کاران را یادآور شد و نقش اتحادیه‌ها و تعاونی‌ها را برای رفع مشکلات زیتون کاران مهم دانست. این فعال بخش کشاورزی افزایش تولید زیتون و فرآوری‌های آن با رعایت اهداف توسعه کشاورزی و موازین تعاونی از طریق بهره‌برداری جمعی و گسترش باغات را یادآور شد و تشکیل شورای ملی زیتون کشور را نقطه‌عطفی در حمایت، ساماندهی و تجارت زیتون این منطقه دانست. عضو شورای ملی زیتون کشور، نظارت بر واردات بهینه و مدیریت بر کیفیت مطلوب محصولات را یادآور شد و خرید تضمینی محصول را در افزایش و تضمین درآمد زیتون کاران و از بین رفتن فضای واسطه گری مهم دانست. به گفته صبحی، برای توسعه زیتون سرمایه‌گذاری کلانی انجام گرفته ولی همچنان۹۰درصد روغن‌های خوراکی زیتون وارداتی است. وی ادامه داد: با وجود این سرمایه‌گذاری حتی یک درصد مصرف کل روغن‌های خوراکی را زیتون به خود اختصاص نداده است. این کارشناس کشاورزی، نبود آگاهی و اعتماد مصرف کنندگان، کاهش درآمد مردم، افزایش قیمت تمام شده و نبود تطبیق روغن تولید شده با استاندارد‌های روز جهانی را جزو مواردی بیان کرد که موجب شده تا زیتون سهم اندکی در سبد غذایی خانوارها داشته باشد.