دنیای‌اقتصاد - بجنورد - فاطمه برزگر: گلیم، این صنعت دستی کهن، پررونق‌ترین پیشه و صنعت ویژه زنان کرد کرمانج خراسان شمالی است که سالیان متمادی علاقه‌مندان زیادی را دراین خطه به پای دار بافت نشانده است. زن عشایر این دیار به گلیم به عنوان هنری زنانه نگاه می‌کند که می‌تواند ذوق و قریحه خود را در آن به‌کار برده وهنر و خلاقیت خود را در آن شکوفا سازد.
این دستبافته منحصربه‌فرد در شمال خراسان از جذابیت بالایی در بین زنان به‌ویژه عشایر این منطقه برخوردار است، اما مردان کمتر در این حوزه فعالیت دارند. این هنر مختص خراسان شمالی است، از بافته‌های منحصربه فرد زنان عشایر منطقه نوعی فرش ساده و بدون پرز است که با درگیری تار و پود به یکدیگر ساخته می‌شود. طرح‌های متنوع گلیم در این استان بیشتر با انواع الیاف طبیعی در روستاها بافته می‌شود. در روستاها، زنان کرد این خطه هنگام بافت گلیم، دارها را علم کرده و بدون استفاده از نقشه با طرح‌های ذهنی الهام گرفته از زندگی خود گلیم را به عنوان فرشی ساده و زیباخلق می‌کنند.
دلال‌ها زمینه‌ساز مشکل
مدیرعامل شرکت تعاونی صنایع دستی عشایر خراسان شمالی دراین زمینه می‌گوید: گلیم عشایر این استان در تار و پود مشکلات دست و پا می‌زند و در حال رنگ باختن است.
گل چهره فرزانه می‌افزاید: بسیاری از مشکلات همچون حضور دلال‌ها موجب شده تا زنان عشایر این استان به حق خود نرسند و دستبافته‌های آنها به قیمتی ناچیز خریداری شود. به گفته وی، نبود مکانی ثابت برای خرید و فروش صنایع دستی یکی از عوامل زمینه‌ساز برای بروز این مشکل است.
مدیرعامل شرکت تعاونی صنایع دستی عشایر خراسان شمالی با اشاره به اینکه حضور واسطه‌ها و دلال‌ها سبب شده تا گلیم با نصف قیمت از دست این افراد به نصف کاهش یابد، افزود: این درحالی است که مسوولان بارها وعده کوتاه کردن دست این افراد را به تولیدکنندگان صنایع دستی داده‌اند، اما تاکنون این امر محقق نشده است. وی با اشاره به اینکه قیمت نخ تولیدی این محصول از سال گذشته تاکنون ۶۰ درصد افزایش یافته، اما رشد افزایش قیمت گلیم تنها ۲۰ درصد بوده است، توضیح داد: بافندگان عشایر هریک کیلوگرم نخ رنگی مورد نیاز را با قیمت ۱۲۰ هزار تا ۲۵۰ هزار ریال خریداری می‌کنند. بنابراین تولید گلیم برای عشایر استان صرفه اقتصادی ندارد.
نکته دیگری که مدیرعامل شرکت تعاونی صنایع دستی عشایر خراسان شمالی به آن اشاره می‌کند این است که زمان‌های گذشته زنان عشایر نخ‌های مورد نیاز را از پشم دام‌های خود تهیه و اعضای خانواده دراین کار آنها را یاری می‌کردند، اما یکجانشینی فرزندان آنها در شهر و روستا و نبود شخصی که بتواند آنها را دراین امر یاری کند یکی دیگر از معضلات پیش روی این هنر زیبا دراین استان است.
به گفته فرزانه در حال حاضر عشایر پشم‌های تولیدی خود را با قیمت خیلی کم به دلالان می‌فروشند. این درحالی است که معاون صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی معتقد است ظرافت و ریزه‌کاری‌های متنوع این صنعت آن را به هنر انحصاری زنانه این خطه تبدیل کرده است. علی عابدی با اشاره به فعالیت زنان در بافت این صنعت اظهار می‌کند: تاکنون هیچ بافنده مردی در این استان به بافت این دستبافته نپرداخته است، به عبارتی بافت گلیم و به‌خصوص سفره کردی دراین میان جایگاه ویژه‌ای بین زنان استان دارد.
البته وی یادآور می‌شود که در سایر استان‌ها بافت گلیم به وسیله دستگاه در بین مردان نیز رواج دارد، با این حال در دیار خراسان شمالی به‌دلیل ظرافت طرح ها، مردان حتی به صورت نادر نیز در بافت گلیم دست ندارند. این در حالی است که درصنعت فرش، مردان زیادی به بافندگی مشغول هستند.
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی همچنین بیشترین حجم صنایع دستی، نمایشگاه‌های استانی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی این استان را غرفه گلیم و سفره کردی و سایر دستبافته‌ها عنوان می‌کند.
عابدی ادامه می‌دهد: از سال ۱۳۸۵ تاکنون یک هزار و ۲۰۰ نفر دراین استان در زمینه گلیم‌بافی آموزش دیده‌اند. وی تعداد دارندگان کارت صنعتگری گلیم‌بافی در این استان را یک هزار و ۸۰۰ نفر عنوان می‌کند.
همه مشکلاتی که به آن اشاره شد باعث شده تا همان‌طور که فرزانه می‌گوید تولید سالانه گلیم که حدود ۳۰۰ هزار مترمربع بوده به ۱۵۰ هزار مترمربع کاهش پیدا کند.
براین اساس به نظر می‌رسد برای اینکه مشکلات به تدریج این هنر اصیل را از فهرست هنرهای دستی پاک نکند باید برای حل این مشکلات چاره‌ای اساسی اندیشیده شود. پیش از اینکه گلیم بافی در میان زنان عشایر خراسان شمالی به هنری فراموش شده تبدیل و تولیدات ماشینی به راحتی جای آن را بگیرد.