امید شکری

توسعه صنعت توریسم به عنوان بخشی از ابعاد توسعه اجتماعی و فرهنگی هر کشور در کنار توجه به درآمدزایی، اشتغال زایی و مقوله اقتصاد فرهنگ بسیار حائز اهمیت می‌باشد، اکثر دولت‌ها در تلاش هستند تا بخش مهمی‌از درآمد سرانه ملی خویش را از این صنعت تامین کنند چرا که درآمد زایی این صنعت نسبت به هزینه‌های ناچیز آن بسیار بالا است. امروزه یکی از قوی‌ترین نگاه‌ها در سطح بین‌الملل برای توسعه توریسم بعد اقتصاد توریسم است، براساس مطالعات WTO پیش‌بینی می‌شود که تعداد جهانگردان تا سال ۲۰۱۰ به یک‌میلیارد نفر برسد که در این بین درآمدی بالغ بر۱۵۵۰‌میلیارد دلار عاید کشورهای جهان خواهد شد واز سوی دیگرروند اشتغالزایی دراین بخش ۱۱/۲ برابر سریع تر از سایر بخش‌ها عنوان شده است چرا که این صنعت بیش از صد‌میلیون شغل در سراسر جهان ایجاد می‌کند.

تاثیرات شگرف توریسم در کاهش نرخ بیکاری، افزایش سطح درآمد، تامین منابع انرژی و رونق بازار صنایع دستی که طبق آمار موجود ۱۰‌میلیون نفر از آن ارتزاق می‌کنند تنها بخشی از مزایای ویژه پرداختن به این صنعت است. به ازای ورود هر گردشگر ۲تا ۶ شغل به صورت مستقیم ایجاد می‌شود و در محاسبات اقتصاد دانان توسعه این روند با احتسابات مشاغل در بخش‌های تولیدی و خدماتی برای هر گردشگر به ایجاد شغل برای ۹ تا ۱۵ نفر می‌رسد.

هزینه لازم برای ایجاد هر فرصت شغلی در بخش خدمات و صنعت بین ۱۲ تا ۲۵‌هزار دلار است حال آنکه برای صنعتی چنین درآمد زا این حجم سرمایه‌گذاری بسیار اندک است. طی سال‌های اخیر صنعت توریسم ۱/۵‌درصد درآمد ملی جهان را به خود اختصاص داده است در حالی که سهم هریک از صنایع نظامی، نفت و فولاد به ۵‌درصد هم نمی‌رسد. توزیع جغرافیایی این درآمد به شدت نامتعادل است به‌طوری‌که ۸۰‌درصد درآمد و اشتغال ناشی از این صنعت به آمریکا و اروپا اختصاص دارد از ۲۰‌درصد باقی مانده ۲/۵‌درصد سهم خاورمیانه می‌باشد و از ۲/۵‌درصد سهم خاورمیانه کمتر از یک‌درصد سهم ایران می‌باشد این صنعت در ایران به‌ویژه در منطقه آذربایجان مراحل اولیه رشد خود را طی می‌کند و صنعتی نوپا به شمار می‌آید. منطقه آذربایجان به‌ویژه اردبیل با وجود دارا بودن قدمت تاریخی و داشتن ارتباطات فرهنگی و بازرگانی با ملل غرب وشرق فاقد جایگاه مناسب بین مناطق توریست پذیر به شمار می‌رود توسعه این صنعت خواه ناخواه متاثر از توسعه یافتگی کشور است و همواره با مشکلات و موانعی روبه‌رو بوده است.

پتانسیل‌های گردشگری منطقه اردبیل

تمامی پدیده‌های ساخت بشر، مورد توجه گردشگران بوده، فرهنگ و تمدن انسان در تشکیل و تکامل آن دخالت داشته است. جاذبه‌های فرهنگی نیز به چندین زیرشاخه تقسیم می‌شوند.

الف: آثار باستانی و تاریخی:

شرایط مناسب جغرافیایی باعث شده تا بتوان آثار فراوانی از تمام دوره‌های تاریخی را در منطقه مشاهده کرد این آثار که تاریخ مستند آذربایجان می‌باشد در تمام شهرها و روستاهای منطقه اردبیل به صور مختلفی چون کاخ‌ها، پل‌ها، قلعه‌ها و باغ‌های تاریخی وجود دارد.

ب: اماکن متبرکه ومقدس:

با توجه به اینکه اردبیل و کوه ساوالان محل تولد زرتشت و خاستگاه شیعه در ایران می‌باشد می‌توان موارد متعددی از آتشگاه، مسجد و… را در منطقه مشاهده کرد. آثاری مثل جمعه مسجد اردبیل و…

ج: جاذبه‌های زیارتی: زیارتگاه‌ها و امامزاده‌ها

د: معماری سکونتگاه‌های انسانی، شهرها و روستاها

هـ: مراسم سنتی اجتماعی و مذهبی

و) موزه‌ها

در منطقه اردبیل موزه‌های متعددی در حال فعالیت هستند واقداماتی نیز برای تاسیس برخی از موزه‌های تخصصی انجام گرفته است. می‌توان به موزه‌های مردم شناسی و چینی خانه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، موزه حیات وحش و … اشاره کرد.

ز: شیوه‌های زندگی :

۱ -کوچ نشینی

۲ -روستانشینی

۳ -شهرنشینی

صنعت

در این زمینه منطقه اردبیل حرف‌های زیادی برای گفتن دارد صنایع دستی این منطقه عبارتند از فرش (فرش قوبای اردبیل شهرت جهانی دارد)ورنی بافی، مسند، گلیم، جاجیم، جوراب‌های پشمی‌،خورجین دوزی و … کشاورزی

اگروتوریسم

این شاخه پرورش میوه‌های متنوع را نیز در کنار محصولات کشاورزی و دامداری شامل می‌شود. توسعه توریسم روستایی ضمن اینکه در دید کلان درآمد ملی را افزایش می‌دهد در توسعه فرهنگی و اقتصادی مناطق توریستی نیز نقش غیرقابل انکاری دارد تا آنجا که متخصصین امر توسعه این نوع توریسم را یکی از عمده‌ترین روش‌های محرومیت‌زدایی می‌دانند. شهرت برخی از فرآورده‌های کشاورزی و دامداری از جمله عسل ساوالان اردبیل و… لزوم توجه به این بخش را می‌طلبد.

اکوتوریسم

کلیه پدیده‌های طبیعی که در پهنه جغرافیایی یک سرزمین قرار گرفته‌اند و انسان در شکل‌گیری آنها دخالت نداشته است مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرد زیر شاخه‌های اکوتوریسم به همراه تقسیمات فرعی آن بدین شرح است:

۱ -دامنه نوردی: شامل دیدار از حیات وحش، دیدار از چشم اندازها و آثار طبیعی آموزش و پژوهش در طبیعت تفرج و تغییر حال و هوا که در این بخش از اکوتوریسم منطقه اردبیل دارای پتانسیل‌های فراوان و بالقوه‌ای است.

۲ -شکار وصید: شکار چهارپایان، ماهیگیری و صید پرندگان

۳ -مردم شناسی، توریسم کوچ، آداب و رسوم و روستاگردی

۴ -ورزش‌های ساحلی و آبی شامل شنا، قایقرانی، اسکی روی آب و غواصی

۵ -بیابانگردی: تورهای کاروان رو، اسکی روی ماسه

۶ -طبیعت گردی: شامل چشمه‌های آب گرم، لجن درمانی، یخ‌نوردی و غارگردی

با توجه به شرایط جغرافیایی به جز توریسم بیابانگردی که سایت این گونه توریسم در منطقه آذربایجان موجود نمی‌باشد جذب توریست در بقیه موارد امکان پذیر است. یکی از سایت‌های توریستی که از پتانسیل بسیار بالایی در امر اکوتوریسم در سطح منطقه آذربایجان برخوردار بوده ولی برای کلیه علاقه‌مندان طبعیت و توریسم ناشناخته مانده وحتی در طرح جامع گردشگری استان اردبیل بدان توجه خاصی مبذول نشده روستای آلیله می‌باشد.

روستای آلیله در ۱۰ کیلومتری شرق شهرستان گرمی ‌به سمت مرز ایران و جمهوری آذربایجان واقع شده است. این روستا با قابلیت‌های متنوع توسعه در زمینه گردشگری به عنوان یک سایت توریستی با قابلیت‌های منحصر به فرد توصیه می‌گردد. وجود گورستان بزرگ وتاریخی که احتمالا مربوط به مسافران جاده ابریشم «اپیک یولو» است ونیز شرایط آب وهوایی مساعد و متفاوت با سایت‌های دیگر استان وجود غار و یخچال طبیعی، نظام طبیعی حاکم و جنگل‌های موجود دراین سایت، ارتفاعات شمال روستای آلیله که از نظر توپوگرافیکی برای فعالیت‌های اسکی روی چمن بسیار مناسب می‌باشد از جمله نقاط قوت توریستی این منطقه به شمار می‌روند. آثار جاده ابریشم در خط الراس ارتفاعات مشرف براین ناحیه آثار و بقایای سنگرهای باقی مانده از جنگ قشون ایران وروسیه و خط مرزی در شرق سایت و نیز منظره چشم نواز جنگلی جمهوری آذربایجان مجموعاً ارزش توریستی و تفرجگاهی روستای آلیله را تقویت می‌کند.

این در حالی است که اقدامی ‌برای شناساندن این سایت مستعد گردشگری برای جذب توریست انجام نشده و حتی این روستا برای اهالی استان اردبیل نیز بسیار ناشناخته باقی مانده است.