مهندس حسین ساسانی *

اصلاح قیمت‏ها به‌صورت رسمی از روز یکشنبه گذشته شروع شد. اگرچه به گفته جناب آقای دکتر احمدی‌نژاد، قانون هدفمندی یارانه‏ها از دو، سه سال پیش شروع شده است و اقدامات زیادی در این خصوص انجام یافته است. من فکر می‏کنم همه ملت ایران از جمله صنعتگران و مدیران بنگاه‏های اقتصادی از این اقدام سازنده استقبال کنند. حتی اگر محدودیت‏ها و فشارهای مالی، عملیاتی و تکنولوژیکی در حوزه صنعت و فعالیت‏های اقتصادی زیاد شود که طبیعی است باید منتظر این محدودیت‏ها باشیم، چرا که هر اقدام بزرگ و در سطح بسیار وسیع پیامدهای ناخوشایند هم با خود به همراه دارد و منطقی است که به جای ایجاد سر و صدا و ایراد گرفتن، راهکارهای دوران گذر را شناسایی کرده و آنها را بکار گیریم.

بنابراین من مطمئنم که این اقدام، تاثیری شگرف نه تنها در توسعه اقتصادی خواهد داشت، بلکه ساختارهای اقتصادی را دستخوش تغییر و تحول خواهد کرد و این تغییرات یک الزام را برای ما به همراه خواهد داشت و آن اینکه دوباره شرایط خود و وضع موجودمان را شناسایی کنیم و براساس نتایج حاصله از بازنگری شرایط خودمان و آینده‏ای که برای خود ترسیم کرده‏ایم، یک برنامه و رویکردی دیگر برای موفقیت بیشتر صنعت و اقتصاد داشته باشیم. حال که این طرح آغاز شده و همه به‌صورت یکپارچه و همسو برای موفقیت آن گام برمی‏دارند، لازم است غفلت‏هایی که در گذشته صورت گرفته است نه‌تنها دیگر مورد غفلت قرار نگیرد، بلکه توجه ویژه‏ای به آنها شود؛ چرا که توجه و تمرکز بر آن می‏تواند ضریب موفقیت را افزایش دهد.

مهم‏ترین موضوعی که در طول این مدت به ویژه زمانی که مکانیزم‏های لازم برای شرایط اصلاح قیمت‏ها و عملیاتی کردن قانون هدفمندی یارانه‏ها طراحی می‏شد و می‌بایست بدان توجه و تمرکز ویژه داشت، این است که اصلاح ساختار اقتصادی و پیاده سازی قانون هدفمندی یارانه‏ها در یک اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد می‏تواند نتایج درخشان و چشمگیر داشته باشد نه در یک اقتصاد مبتنی بر رویکردهای دولتی. به‌عبارت دیگر دولت در طول دو، سه سال گذشته بیشترین تلاش خود را بایستی در کوچک‏سازی خود متمرکز می‏کرد نه در طراحی مکانیزم‏هایی که نگاه دولتی، بازرسی، نظارت و حمایتی داشت. نگاه بازرسی، نظارت و حمایتی یک نوع دیگر از دادن یارانه‏ است. اگر دولت در این مدت بسیاری از فعالیت‏های اقتصادی و تصدی‏گری خود را به بخش خصوصی واگذار می‏کرد، دیگر نیازی به طرح‏های حمایتی یا نظارتی نبود. با بازرسی و نظارت که نمی‏توان قیمت تمام شده یک کالا یا خدمت را کاهش داد یا ثابت نگه داشت. متاسفانه در چند سال گذشته نه تنها دولت کوچک نشده است، بلکه بر حجم فعالیت‏ها و وظایف خود افزوده است و طبیعی است که یک نظام عریض و طویل نمی‏تواند چابک باشد و در مقابل پدیده‏های ناشی از پیاده‏سازی قانون هدفمندی یارانه‏ها از خود واکنش سریع، به موقع و کارآمد نشان دهد.

اگرچه الان هم برای کوچک سازی دولت و حرکت به‌سوی اقتصاد مبتنی بر مکانیزم‏های بازار آزاد تا حدی دیر شده است ولی جلوی ضرر را هرجا بگیری، منفعت است. بنابراین توصیه من به کسانی که متولی اجرای قانون هدفمندی یارانه‏ها هستند این است که هر چه زودتر مکانیزم‏هایی طراحی شود که از نظام مبتنی بر اقتصاد دولتی به سمت اقتصاد مبتنی بر بازار حرکت کنیم. اگر غیر از این عمل شود، میزان موفقیت این طرح بسیار سازنده برای توسعه اقتصادی و صنعتی کشور کمتر خواهد شد.

مردم به ویژه صنعتگران و مدیران بنگاه‏های اقتصادی در همراهی این طرح به رفتار و عملکرد دولت توجه دارند نه به آنچه گفته می‏شود. اگر رفتار و عملکرد دولت نشان دهد که دولت به‌معنای واقعی، امور را به خود آنان واگذار می‏کند و به جای تصدی‏گری به امور حاکمیت و سیاست‏گذاری می‏پردازد، طبیعتا میزان همراهی و همسویی آنقدر افزایش خواهد یافت که هیچ مشکلی در موفقیت این طرح نمی‏ماند. شاید با ذکر مثالی، مطلبم را روشن‏تر بیان کنم. در آبان ماه، لایحه‏ای در مجلس تصویب شد که براساس آن ترکیب مجمع عمومی بانک مرکزی تغییر کرد و قرار شد ۷ نفر از اقتصاددانان در ترکیب جدید باشند. به‌رغم اینکه این ۷ نفر از طرف رییس‌جمهور به مجلس معرفی می‏شوند و عملا تغییرات زیربنایی در ساختار مجمع عمومی بانک مرکزی ایجاد نخواهد شد، ولی باز هم با این لایحه مخالفت‏های زیادی شد و حتی خود آقای دکتر احمدی نژاد هم به این موضوع واکنش نشان داد. در حالی که اگر اعلام می‏کنیم، همایش‏ها و کنفرانس‏هایی برگزار می‏کنیم، کتاب‏هایی منتشر می‏کنیم، قانون برایش می‏نویسیم که می‏خواهیم فضای کسب و کار یا به عبارت درست‏تر، شاخص‏های آزادی اقتصادی را بهبود دهیم، معنی‏اش این است که آزادی مالی و پولی که یکی از شاخص‏های دهگانه فضای کسب و کار است، برایش کاری انجام دهیم و یک اقدام عملیاتی را پیاده کنیم. به‌عبارت دیگر، اگر اراده و تعهد عملی برای بهبود فضای کسب و کار است یعنی انجام دادن اقداماتی از این دست که امور را به مردم، تشکل‏ها، بخش خصوصی و... واگذار کنیم. خلاصه اینکه همراهی و همسویی مردم برای اجرای این طرح بسیار ضروری است و زمانی این همسویی به اوج خود می‏رسد که اقتصاد مبتنی بر نظام دولتی جای خود را به اقتصاد مبتنی بر مکانیزم‏های بازار آزاد بدهد.

و اگر در این ۵۰ سال اقتصاد یارانه‏ای داشتیم و این اقتصاد یارانه‏ای باعث شده که بهره‏وری کاهش یابد، بهره‏برداری از انرژی‏ها به حداقل رسد، توسعه صنعتی و توسعه اقتصادی به معنای واقعی روی ندهد، به دلیل آن است که اقتصاد دولتی داشتیم و اقتصاد یارانه‏ای حاصل به‌کارگیری رویکرد اقتصاد دولتی در کشور بوده است، بنابراین اگر می‏خواهیم علت غایی عدم بالا بردن بهره‏وری، عدم استفاده بهینه از انرژی، عدم وجود سیستم‏های تولیدی منعطف و... را شناسایی کنیم باید در حاکم بودن نظام اقتصاد دولتی جست‌وجو کنیم نه فقط در نظام یارانه‏ای. برای رهایی از این وضعیت و موفقیت طرح سازنده یارانه‏ای، تنها چیزی که برای شروع نیاز داریم یک برنامه برای خروج از نظام اقتصاد دولتی به اقتصاد آزاد است. برنامه‏ای که بتواند ما را در بهتر از گذشته بودن، یاری دهد. تنها چیزی که باید در وجودمان داشته باشیم باور به این موضوع است. باوری که تضمین کند برنامه‏هایمان برای ایجاد یک نظام اقتصاد آزاد به واقعیت خواهد رسید. تنها چیزی که باید انجام دهیم، عمل است و زمان عمل همین حالا است.

*دبیرکل و عضو هیات‌مدیره کنفدراسیون صنعت ایران