دکتر علی‌اصغر شالبافیان/ استاد دانشگاه تهران

امارات متحده عربی، متشکل از ۷ شیخ‌نشین کوچک شامل ابوظبی، دبی، شارجه، عجمان، فجیره، راس‌الخیمه و ام‌القوین است که تاکنون ۱۱۶ بیمارستان، کلینیک و مرکز درمانی آن موفق به کسب اعتبار و گواهی از JCI شده‌اند. اگرچه ابوظبی پایتخت این کشور است اما دبی، شیخ‌نشین پیشرو امارات متحده عربی در حوزه گردشگری پزشکی قلمداد می‌شود. به موازات رشد گردشگری پزشکی در جهان این کشور نیز بر ارائه خدمات جراحی زیبایی، معاینات عمومی، ناباروری و آی.وی.اف، پوست و دندان ‌پزشکی، همچنین خدمات بیماری‌های سبک زندگی از قبیل بیماری‌های مرتبط با چاقی بیش از حد که در منطقه رایج هستند، تاکید ویژه‌ای دارد؛ چرا که گردشگران سلامت این کشور اساسا برای دریافت این نوع خدمات و درمان‌ها به امارات وارد می‌شوند. به‌طور کلی، این کشور به‌واسطه موقعیت جغرافیایی خود عمدتا بیماران ثروتمند را از بسیاری از اقتصادهای نوظهور نظیر روسیه، ‌اروپای غربی و چین جذب می‌کند. با این حال، تمرکز امارات تنها بر جذب گردشگرانی از کشورهای گردشگرفرست نوظهور نیست؛ بلکه کشورهای همسایه و ساکنان محلی نیز ازجمله بازارهای هدف آن به‌شمار می‌روند.

　

امارات به‌واسطه هزینه‌های رقابتی خدمات درمانی نسبت به کشورهای غربی، کارکنان و متخصصان مسلط بر زبان انگلیسی و حتی چندزبانه و درنهایت قابلیت دسترسی سریع به خدمت درمانی بدون لیست‌های انتظار در کشور، در تلاش برای اثبات خود به‌عنوان یک مقصد جذاب گردشگری پزشکی است، اما با وجود این مزیت‌های رقابتی، تهدیدهایی از سوی مقاصد رقیب از جمله کشورهای مالزی، تایلند، سنگاپور و هند که مقاصد پیشرو و شناخته‌شده در این عرصه هستند متوجه رشد صنعت گردشگری پزشکی امارات است. این کشورها در حوزه جراحی‌های دشوار و پیچیده از شهرت جهانی برخوردارند و علاوه‌بر آن، رقابت قیمتی با این کشورها برای امارات متحده عربی دشوار است؛ زیرا اگرچه هزینه خدمات درمانی این کشور حدودا یک‌سوم هزینه‌های ایالات‌متحده آمریکا است اما باز هم بیش از دو برابر هزینه خدمات درمانی در کشورهای رقیب تمام می‌شود. بنابراین، نه‌تنها جذب گردشگران پزشکی بین‌المللی، بلکه حفظ بیماران داخلی و جلوگیری از خروج آنها چالش مهمی است که امارات با آن دست و پنجه نرم می‌کند؛ چنان‌که حتی برخی برآوردها نشان می‌دهد ۶۲هزار نفر از ساکنان این کشور در سال ۲۰۰۶ برای دریافت خدمات درمانی به تایلند سفر کردند.

در نتیجه، از آنجا که رقابت قیمتی با کشورهای آسیایی برای امارات دشوار است، تمرکز دبی به‌عنوان قطب گردشگری پزشکی این کشور را می‌توان بر رقابت کیفیتی دانست؛ یعنی درحالی‌که اکثر کشورهای آسیایی استراتژی مدیریت هزینه را در پیش گرفته‌اند، دبی سعی بر ایجاد تمایز از طریق کیفیت دارد. از این‌رو در سال‌های اخیر برنامه‌ریزی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای را برای معرفی خود به‌عنوان مقصد برتر درمانی و پزشکی منطقه انجام داده تا به این وسیله بازار خاورمیانه را از آن خود کند. پروژه شهر سلامت دبی را می‌توان از اقدامات مهم در این خصوص دانست. از زاویه آماری نیز صنعت گردشگری پزشکی امارات، بیشترین سهم از ارائه خدمات در حوزه گردشگری سلامت کشور را به خود اختصاص داده و ۸۴ درصد از رشد اقتصادی این صنعت را از آن خود کرده است. درآمد گردشگری پزشکی امارات در سال ۲۰۱۳ حداکثر نرخ رشد ممکن نسبت به سال‌های قبل یعنی یک رشد ۱۴ درصدی را به ثبت رساند؛ چنان‌که براساس اطلاعات بانک سرمایه‌گذاری آلپن، درآمد این بخش در سال ۲۰۱۳ به ۶۹/ ۱ میلیارد دلار آمریکا رسید. افزایش این میزان رشد را البته باید ناشی از تلاش کمپین‌های دولتی در جهت ارتقای کشور به عنوان یک مقصد برگزیده گردشگری پزشکی دانست. مقوله مهم دیگر در صنعت گردشگری سلامت امارات متحده عربی نیز اسپاها هستند که در مقابل نرخ رشد ۱۴ درصدی درآمد گردشگری پزشکی، یک رشد ۷ درصدی را در سال ۲۰۱۳ به ثبت رساندند.

متنوع‌سازی اقتصاد دبی با توریسم درمانی

گردشگری سلامت یک عنصر کلیدی در استراتژی ملی گردشگری امارات متحده عربی و در حقیقت یکی از رو به رشدترین مقوله‌های گردشگری این کشور در طی چند سال اخیر بوده است و به‌طور خاص، گردشگری پزشکی یک عنصر کلیدی استراتژی بلندمدت دولت برای متنوع‌سازی اقتصاد کشور و کاهش وابستگی از نفت و گاز قلمداد می‌شود. در این راستا دولت امارات سرمایه‌گذاری‌های عظیمی را به مشارکت با موسسات معتبر نظیر مدرسه پزشکی هاروارد به‌منظور بنیان‌گذاری موسسه هاروارد دبی برای تحقیقات پزشکی و تا شناساندن کشور به‌عنوان یک مرکز پزشکی برتر با تاسیسات پزشکی و تسهیلات درمانی درجه یک و ممتاز اختصاص داده است. علاوه‌بر آن، ساخت چند ریزورت اسپا، مرکز پزشکی- ورزشی و مرکز تغذیه را به‌عنوان بخشی از استراتژی سلامت شهر سلامت دبی برنامه‌ریزی کرده است تا به‌واسطه آن، ‌موقعیت کشور را به‌عنوان مقصد برتر گردشگری تندرستی نیز تقویت کند. علاوه‌بر تمرکز دولت بر توسعه گردشگری پزشکی، بخش خصوصی نیز به‌طور فعالی برای ترویج این صنعت در خارج از کشور تلاش کرده است. ازجمله اقدامات بخش خصوصی می‌توان به انتشار بروشور «بیماران بدون مرز» اشاره کرد که ابزاری برای ارتقای کشور به‌عنوان یک مقصد منتخب گردشگری پزشکی است و همچنین تاسیس آژانس‌های گردشگری پزشکی و بازاریابی آنلاین برای جذب مشتری نیز از این دست اقدامات عنوان می‌شود. با این تفاسیر، شاخص‌ترین و بارزترین جلوه همکاری دولت و بخش خصوصی در حوزه گردشگری سلامت (هر دو گردشگری پزشکی و تندرستی) را می‌توان در پروژه شهر سلامت دبی مشاهده کرد.

منبع: گردشگری سلامت در رویکردی جامع