چه کسی مسوول پیگیری مطالبات هنرمندان است؟
داستان تکراری دستمزدها در بازیگری
اگرچه برخی از این شایعات، ریشه در واقعیتی هم دارند اما حکایتشان، حکایت کوه یخ است. آنچه به چشم نمی‌آید، گرفتاری‌های تمامی‌ناپذیر بسیاری از بازیگران برای گرفتن حق‌الزحمه‌شان است. در سه، چهار سال اخیر بسیاری از تهیهکنندهها که مسوولیت پرداخت‌ها و تسویه مالی پروژه را بر عهده دارند، دستمزدها را -به‌اصطلاح - پیچانده‌اند. ادبیات سینماگران وقتی از دست تهیهکنندهها و پول ندادن‌شان عصبانی هستند، جالب و البته کمی ناصواب است؛ تهیهکنندهها بامبول درمی‌آورند، تیغ می‌زنند، دبه می‌کنند و... که البته بیش از این قابل انتشار نیست. سخن این است که گویا برخی از تهیهکنندهها وقتی فیلم ساخته شد، دیگر چندان مسوولیتی برای خود قائل نیستند و پرداخت حق‌الزحمه‌ها را متوقف می‌کنند یا در بهترین حالت تا مدت‌ها به تعویق می‌اندازند. اما آیا بازیگران امکان حقوقی پیگیری ماجرا را دارند؟
قراردادهای دوستانه
چندی پیش رامین ناصرنصیر، بازیگر سینما و تلویزیون، در گفت‌وگویی درباره حواشی دستمزد و قرارداد بازیگران گفته بود: واقعیت امر این است که دستمزد بازیگران و قراردادهای آنها قابل‌پیگیری نیست، به‌نوعی که اگر من به عنوان بازیگر دستمزدم را دریافت نکنم نمی‌توانم در قبال آن قرارداد کار خاصی انجام دهم. من شخصا در گوشه خانه‌ام جعبه کفشی دارم که پر از چک‌های برگشتی و وصول‌نشده تهیه‌کنندگان است، علاوه بر این چک‌ها در بسیاری از موارد بنا بر اعتماد و دوستی قرارداد لفظی بوده که آنها هم پرداخت نشده است. من اگر طلب‌هایم طی سال‌های بازیگری را می‌گرفتم امروز به‌راحتی می‌توانستم یک آپارتمان بزرگ در تهران بخرم.
همین چند ماه پیش هم هستی مهدوی، از بازیگران اصلی سریال «آکتور»، با انتشار متنی در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد پس از گذشت یک سال از شکایتش علیه تهیه‌کننده این سریال، هنوز دستمزد خود را بابت بازی در این سریال دریافت نکرده است.
پیش از آن هم رضا شفیعی‌جم از شکایتش علیه سازندگان سریالی در شبکه ۵ صداوسیما خبر داده بود. مرجانه گلچین هم در همین باره گفته بود: متاسفانه اگر یک تهیه‌کننده دستمزد منِ بازیگر را براساس قراردادم ندهد به هیچ عنوان نهادی وجود ندارد که بتوانم به صورت قانونی دستمزدم را دریافت کنم.
پیشتر نیز امیر غفارمنش درباره شکایتش از یک تهیه‌کننده در شورای نظارت صداوسیما گفته بود: با وجود اینکه شورای نظارت رسانه ملی به طور کامل حق را به من داده و تهیه‌کننده باید هزینه پنجاه‌میلیون تومان طلب من را وصول کند [بپردازد] اما قانون قراردادهای ما همچنان می‌لنگد، زیرا با وجود تایید نهادی همچون صداوسیما هنوز هم برای دریافت این مبلغ در کش‌وقوس هستم.
تازه‌ترین نمونه
چندی پیش بیژن بنفشه‌خواه، بازیگر سینما و تلویزیون، با اشاره به دستمزد به‌تعویق‌افتاده یکی از برنامه‌های خود که هنوز پرداخت نشده است، گلایه‌ای نسبت به یکی از برنامه‌های شبکه نسیم مطرح کرد و در صفحه مجازی خود با اشاره به برنامه «بگو بخند» نوشت: «یک سال و چند ماه است که بنده از شبکه نسیم دو‌سوم قراردادم رو نگرفتم، بابت برنامه استعدادیابی بگوبخند.»
در همین راستا این موضوع را از یکی از مدیران شبکه نسیم پیگیری کردیم.
مصطفی آجرلو، مدیر طرح و برنامه شبکه نسیم، در پاسخ به اظهارات منتشر‌شده از جانب بیژن بنفشه‌خواه درباره تهیه‌کننده برنامه
«بگو بخند» و وصول نشدن مطالبات به خبرنگار مهر عنوان کرد: شبکه نسیم تمامی تعهدات خود را نسبت به تهیه‌کننده برنامه «بگو بخند» طبق قرارداد انجام داده است.
او اضافه کرد: توافق‌ها و قراردادهای عوامل برنامه با تهیه‌کننده به ساز‌وکارهای مربوط به خود تهیه‌کننده و افراد برمی‌گردد. در این مورد خاص هم طبق اعلان تهیه‌کننده برخی از مفاد قرارداد توسط او (بیژن بنفشه‌خواه) رعایت نشده و سبب اختلاف شده است.
آجرلو درباره اینکه چقدر تلاش می‌شود حقوق فردی ضایع نشود، گفت: هنرمندان سرمایه‌های مردم و تلویزیون هستند و ما هم پیگیریم که اختلافاتشان با گروه تولید با خوبی و خوشی به سرانجام برسد. همچنین این عزیزان هم باید مراقبت کنند که درگیر حواشی نشوند.
او در پایان بیان کرد: درخواست شبکه نسیم از این عزیزان که سرمایه رسانه هستند این است که در فضای گفت‌و‌گو مسائل حل شود و اگر حل نشد در مجامع قانونی طبق قرارداد پیگیری شود نه در فضای رسانه‌ای و عمومی.
مشکل قرارداد است؟
رامین ناصرنصیر درباره موضوع پیگیری حقوقی عدم پرداخت حق‌الزحمه‌ها گفته بود: متاسفانه سازوکار جدی برای وصول دستمزد بازیگران وجود ندارد، از طرفی روحیه بازیگران هم به نحوی نیست که کار را به شکایت و شکایت‌کشی برسانند، زیرا این کار زمان زیادی از آنها می‌گیرد و در نهایت هم بی‌فایده است. متاسفانه در نهایت کار به جایی می‌رسد که بعد از شکایت حتی باید قید پولمان را بزنیم. به نظر می‌رسد تیپ قراردادهای بازیگران چندان تضمین‌کننده نیست و در موضوع پرداخت حق‌الزحمه‌ها جنبه الزام‌آور ندارد. اگرچه در چند سال اخیر بسیاری از اصناف سینمایی، از جمله انجمن بازیگران سینمای ایران، موضع‌گیری‌های تندوتیزی در این باره داشته‌اند اما مشکلات کماکان ادامه دارد و چنانکه پیداست باید خانه سینما به عنوان مرجع اصلی اصناف سینمایی، درباره این مشکل راه‌حلی اثربخش ارائه کند.
