بهشتی‌پور: بازگشت باکو به مرزها لازمه صلح در قره باغ است
نشست پراگ بین ترکیه، اذربایجان و ارمنستان با هدف عبور از بحران شکل گرفت. با این حال به نظر می رسد که جز تغییر لحن دو طرف، این مذاکرات نتیجه چشم گیری نداشته است.
اروپایی ها بالاخره برای برگزاری نشستی بین ارمنستان و آذربایجان اقدام کردند. رهبران این دو کشور با پادرمیانی مکرون، در پراگ برای حل مشکلات بی شمارشان به گفتگو نشستند. نشستی که نتایج آن هنوز آنقدر روشن نیست اما از بین حرف های الهام علی اف و نیکول پاشینیان می توان حدس زد که گفتگوها در مورد بازگشت به توافقات قدیمی و تکیه بر آنها برای حل مشکلات مرزی بوده است. علی اف از صلح حرف می زند اما ظاهرا پاشینیان، آنقدرها اطمینانی به روند صلح ندارد و در عین حال چاره ای جز همکاری برای خود نمی بیند.
در خبرآنلاین با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین الملل در مورد نشست پراگ به گفتگو نشسته ایم:
این نخستین پادرمیانی جدی اروپایی ها برای حل بحران بین ارمنستان و اذربایجان است که سالانه صدها قربانی از بین سربازان می گیرد. اما این نشست تا چه اندازه می تواند بحران موجود در بین دو کشور را حل و فصل کند؟
این نشست با درخواست مکرون و اعضای اتحادیه اروپا شکل گرفت. در حاشیه یک جلسه اروپایی، پاشینیان نخست وزیر ارمنستان با الهام علی اف رییس جمهور آذربایجان و اردوغان رییس جمهور ترکیه جلسه سه جانبه ای داشتند. بحث بر سر این بود که چطور گذرگاهی که اذربایجان نام آن را دایان گذاشته باز کنند. اما بعد از این مذاکرات الهام علی اف تاکید کرده بود ما دنبال استفاده از جاده هستیم. اگر اینطور باشد مشکلی پیش نمی آید و نقض حاکمیت ملی ارمنستان نیست. با توجه به موضع سریع معاون نخست وزیر روسیه که اعلام کرده بود کشورش از همکاری بین ارمنستان و اذربایجان دفاع می کند، اما باید این همکاری در استفاده از جاده باشد و نه نقض حاکمیت کشورها.
آیا ایران از ابتکار کمربند و راه جا مانده است؟
در هر صورت مذاکرات نتیجه خاصی در بر نداشته. اما از موضع گیری علی اف می شود فهمید که حداقل ادعاهای تاریخی در مورد زنگزور غربی برداشته یا حداقل موقتا دیگر اسمی از آن نبرده است. ضمن اینکه در چند روز گذشته که درگیری وجود داشت، اذربایجان عملا هفت کیلومتر وارد خاک ارمنستان شده و باید به مرزهایش برگردد تا زمینه برای همکاری ایجاد شود.
این وسط نقش ترکیه هم اهمیت داشت که مشخص است این کشور علاقه دارد رابطه با ارمنستان را هم داشته باشد. چنانچه در جنگ اوکراین هم همین دیپلماسی دوجانبه را دارد. به نظر می رسد که نتیجه خاصی که بشود گفت این نشست داشته یا به جمع بندی جدیدی رسیده اند نبوده. این خبر از این جهت جلب توجه کرد که نخستین بار بود نشست سه جانبه بین اردوغان، پاشینیان و علی اف برگزار می شد. چنین نقشی را قبلا روسیه انجام می داد اما اینبار ترکیه آمده در حاشیه یک نشست، گفتگو برگزار کرده.
بحث دیگر که وجود دارد این است که آیا با این نشست می تواند قراباغ را جزو باکو دانست؟ یا ممکن است در آینده نزدیک در ادامه این نوع همکاری ها، چنین اتفاقی بیفتد؟
نه چنین چیزی نمی شود در مورد این اجلاس گفت. الهام علی اف می گوید پاشینیان پذیرفته که قراباغ جزوی از اذربایجان است. به نظر می رسد که اگر او چنین چیزی گفته باشد، خواسته در واقع شرایط را برای مصالحه فراهم کند. چون ارمنستان در موقعیت ضعیفی است و هر لحظه ممکن است آذربایجان دست به تحرکات نظامی علیه این کشور بزند. ظاهرا پاشینیان با تصریح این موضوع می خواهد مانع شود تا به بهانه مساله قرا باغ، اذربایجان بیاید در استان سیوریک ارمنستان دست به عملیات نظامی بزند. البته همین حالا هم این اتفاق افتاده و اذربایجان وارد خاک ارمنستان شده. پیش از این در سال ۱۹۹۱ ارمنستان همین اشتباه را کرد و وارد خاک اذربایجان به بهانه ادعاهای تاریخی شد و حالا این اتفاق به صورت برعکس افتاده و بخشی از استان سیوریک اشغال شده. اگر قرار بود ادعای تاریخی ملاک باشد، کل ژئوپلتیک منطقه بهم میریزد. بنابراین من فکر می کنم مساله قراباغ تمام نشده، بلکه این توافق ایجاد شده که دو طرف در مورد این منطقه به یک توافق اساسی در مورد قراباغ و ارتباط بین دو کشور و دسترسی به نخجوان برسند.
پاشینیان مدت هاست که دچار درگیری های سیاسی در ارمنستان است. با این وضعیتی که او دارد، ایا هر توافقی که با اذربایجان داشته باشد، از نظر پارلمان و مخالفان او مورد قبول واقع می شود یا تنش در ارمنستان رخ می دهد؟
به هر حال پاشینیان در دو انتخابات توانسته رای بیاورد. البته حزب او توانسته و حزب حاکم در پارلمان طرفدار او هستند و برخی از افکار عمومی را نمایندگی می کند. به هر حال او مخالفان جدی دارد و تظاهرات های متعددی علیه او برگزار شده. اما طرف مقابل نمی گوید اگر اقدام پاشینیان اشتباه است چه راهی وجود دارد. مخالفان او در این زمینه چیزی به عنوان راه حل اجرایی ارائه نکرده اند تا ارمنستان از این وضعیت خارج شود. این کشور الان از نظر اقتصادی و نظامی دچار مشکلات اساسی است و با توجه به حمایت هایی که از اذربایجان از سوی ترکیه و اسراییل می شود شرایط خوبی ندارد . ایروان یک نگاهی هم به آمریکا دارد اما در عمل واشنگتن کار خاصی برای آنها نکرده به جز دیداری که وزیرخارجه امریکا با وزرای خارجه ارمنستان و اذربایجان داشته. البته سفر خانم پلوسی هم هست که مشخص بود به خاطر کسب ارا بوده. باید ببینیم مخالفان پاشینیان در عمل چه چیزی در چنته دارند. آنها تا حالا نه اقدام و نه طرح خاصی داشته اند که بتوانند اوضاع را کنترل کنند.
در نهایت آیا اتفاقی که در پراگ افتاد، می تواند وضعیت بین ارمنستان و اذربایجان را بهتر کرده و فش ار را از روی ایروان بردارد؟
بستگی دارد به اینکه دو طرف چقدر عاقلانه رفتار کند. در حال حاضر شاهد تحریکات اسراییل و ترکیه هستیم که می خواهند این درگیری ادامه پیدا کند. این ماجراجویی ها حتی تا آنجا پیش رفته که به دنبال این هستند تا مرز ایران و ارمنستان را مخدوش کنند که اگر این اتفاق بیفتد یک بحران جدید در منطقه خواهیم داشت. این نشست و اظهاراتی که رهبران ارمنستان و اذربایجان داشتند، نشان می دهد که به سمت موضع گیری عاقلانه و خارج شدن از شرایطی که به درگیری می انجامد پیش می روند. به نظر می رسد که با اینکه تحریکات اسراییل همچنان ادامه دارد و آنها به دنبال جنگ و مداخله بیشتر در منطقه هستند، اما منافع اذربایجان و ارمنستان این است که صلح و ثبات در منطقه ایجاد شود. چون بی ثباتی و ناامنی اذربایجان را هم دچار مشکل کرده و صادرات نفت و گازش را متوقف خواهد کرد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
