سفر رؤیا به آسمان/برای درگذشت یدالله رؤیایی
یدالله رؤیایی، متخلص به «رؤیا»، خالق شعر حجم در ۹۰ سالگی در شهر پاریس درگذشت.
تاریخ روشنفکری معاصر ایران، به رغم کوتاه بودن، پر پیچ و خم و دارای نقاط عطف بسیار است. تلاش های سیاسی روشنفکران ایرانی که پس از مشروطه تا مرداد ۳۲ به ناکامی انجامیده بود، از اواخر دهه سی به بعد، در قالب شعر و ادبیات متجلی شد.
در این روند، اگر بخواهیم نقاط عطف را بر شماریم، نخست باید به نیما و پس از آن به یدالله رویایی اشاره کنیم. یدالله رویایی ابداع کننده جریان شعری است که خود آن را در قالب شعر حجم صورت بندی کرده است. رویایی این صورت بندی را در مانیفستی که به اتفاق جمعی از شاعران و نویسندگان آوانگارد دهه چهل کشور، نوشت، با نام «اسپاتمانتالیسم» ارائه کرد.
یدالله رویایی زندگی بسیار پر فراز و نشیبی را سپری کرد. او در سال ۱۳۱۱ در شهر دامغان و در خانواده ای به دنیا آمد که تنی چند از اعضای آن، عهده دار سردفتری اسناد رسمی در زمینه اوقاف بودند و خود رویایی نیز چندی به همین امور اشتغال داشت. در همین ایام مثل اغلب روشنفکران زمان خود، به جریانات مارکسیستی گرایش یافت و به عضویت حزب توده در آمد. در خلال وقایع پس از کودتای بیست و هشت مرداد ۱۳۳۲ چند وقتی را مخفیانه زندگی کرد ، اما سرانجام دستگیر شد و به زندان های گوناگون از جمله زندان مخوف زیر زمینی پلیس تهران موسوم به «زیرتاقی»افتاد.
پس از گذراندن دوران محکومیت به تحصیل در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران پرداخت و تحصیلات خود را تا درجه دکترای حقوق بین الملل ادامه داد.
«شعر حجم»
رویایی به اتفاق چند شاعر دیگر نگرشی نو در شعر فارسی را بنیان گذاری کردند که خود آن را شعر حجم نامیدند و مانیفستی برای آن نوشتند.
شعر حجم، شعری فرم گرا، منثور و متکی بر واج آرایی و موسیقی درونی کلمات است که پیش از آن، بی سابقه بود.
جواد مجابی درباره شعر حجم اعتقاد دارد:شعر حجم فرارفتن از یک فضاست؛ ذهنی که پرش دارد، از واقعیت اکنون به واقعیت غایی می رود و در این پرش از یک فضا عبور می کند و این فضا، فضایی است که دیگران در آن می مانند. رویایی پیشنهاد می کند که از این فضا عبور کنیم و شعر را به عنوان یک خلق تازه که پیش از این نبوده و به وسیله شاعر به وجود آمده است، نگاه کنیم.
رویایی در دهه های چهل و پنجاه شمسی این نوع صورت‌بندی از شعر را با تخلص رویا در دفترهای شعری چون «از دوستت دارم » و «دریایی ها» ارائه کرد که بازتابی بسیار وسیع در عرصه شعر و ادبیات و مطبوعات آن زمان داشت و شاعران بسیاری به پیروی از این سبک، شعر سرودند.
در دهه های شصت و هفتاد، رویایی که در سبک خود به اوج تکامل و پختگی رسیده بود، منظومه های «لبریخته ها» و «هفتاد سنگ قبر» را منتشر کرد و مجموعه مقالات خود پیرامون شعر و شاعری و ادبیات را در کتاب هایی چون « هلاک عقل به وقت اندیشیدن» و «از سکوی سرخ» ارائه کرد.
در تمامی این اشعار و نوشته ها توجه رویایی به پتانسیل های زبان و فرم های زبانی کاملا مشهود است.
برخی شعر رویایی را با نقاشی مدرن مقایسه می کنند. کوبیسم و فوتوریسم در دهه ۵۰ در ایران مطرح شده بودند. در کوبیسم ماجرای زاویه دید مطرح بود، این که به شیء از زوایای مختلف نگاه کرد. این ایده، رویایی را به این فکر انداخت که به جای دنبال کردن ایده سوررئالیست ها که از واقعیت به غیرواقعیت می روند، از واقعیت به واقعیت غایی برود.
«جایزه ادبی شعر سال»
رویایی جایزهٔ ادبی شعر سال را به سرمایه‌گذاری تلویزیون ملی ایران و هیات داورانی مرکب از شاعران و نویسندگان تراز اول چون مسعود فرزاد، محسن هشترودی، فریدون رهنما، بیژن جلالی و پژمان بختیاری بنیانگذاری کرد که در سال‌های ۱۳۴۸، ۱۳۴۹ و ۱۳۵۰این جایزه به شاعران و نویسندگان برگزیده اهدا شد.
«اقامت در خارج»
رویایی از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ به طور متناوب و از ۱۳۵۸ تا پایان عمر به طور دائم در فرانسه اقامت داشت.او شاعر و نویسنده ای بسیار پرکار بود و طی سال های طولانی عمر خود، چه در داخل و چه خارج از ایران، مجموعه اشعار، کتاب ها و مقالات متعددی منتشر کرد و گویا خارج از ایران، به ویژه در سال های اخیر همچون داخل کشور مشهور و شناخته شده بود.
رویایی پس از مرگ همسر اول خود دو باره ازدواج کرد و هر دو همسر او خارجی بودند. او دارای سه فرزند است.یدالله رویایی، سرانجام در ۲۴ شهریور ۱۴۰۱ پس از سپری کردن یک دوره بیماری، در سن ۹۰ سالگی در پاریس در گذشت. یادش گرامی باد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
