واکنش های خارجی به عدم تمایل رئیسی برای دیدار با بایدن
این پاسخ قطعی و بدون تبصره و مقدمه و مؤخره در صدر نکاتی بود که توجه رسانه‌های آمریکایی و نیز توجه مقامات آمریکا را به خود جلب کرد. این پاسخ البته در نقطه مقابل پاسخ‌هایی بود که سلف رئیسی در‌این‌باره می‌داد و البته تا حدی برخلاف رفتاری که او نشان داده بود؛ اما می‌توان ادعا کرد پاسخ رئیسی تنها با رفتار و پاسخ‌های حسن روحانی تفاوت نداشت، بلکه به‌طور‌کلی، با رویکردی که در صحنه دیپلماسی معمول است، در تناقض بود.
آسوشیتدپرس در پوشش خبری خود از پاسخ رئیسی به این سؤال تأکید داشت که مشخص کند این پاسخ در همین حد خلاصه بوده است: «وقتی از او درباره دیدار احتمالی با بایدن سؤال شد، تند و خلاصه پاسخ داد «خیر». او بدون اینکه توضیح بیشتری دهد، با اخم به روبه‌رو خیره شد». سی‌ان‌ان اشاره می‌کند که حتی در صورت احیای توافق هسته‌ای نیز پاسخ او برای احتمال دیدار منفی بوده است.
صحبت‌های او درباره احتمال مذاکره درباره مسائل دیگر مانند مسائل موشکی و منطقه‌ای نیز توجه رسانه‌هایی مثل سی‌ان‌ان را جلب کرده است؛ اینکه رئیسی از آمریکا خواسته همه تحریم‌ها را بردارد و تأکید کرده است مسئله برنامه موشکی غیرقابل مذاکره است. او البته هم‌زمان تأکید کرده است که برای ایران دیپلماسی محدود به توافق هسته‌ای نخواهد بود.
ان‌پی‌آر در گزارش خود تصریح می‌کند که «انتخاب ابراهیم رئیسی به ریاست‌جمهوری ایران تنها چهره جدیدی را به صحنه سیاست ایران نمی‌آورد، بلکه مشکلات جدیدی برای دولت بایدنی ایجاد می‌کند که امیدوار است تنش‌ها با ایران را کاهش دهد». این رسانه در گزارش خود همچنین اشاره کرده است که دولت رئیسی نیز برجام را دنبال خواهد کرد: «ناظران می‌گویند از نظرگاه سیاسی این منطقی است، چون اگر تحریم‌ها کم شوند و ایران بهبود اقتصادی داخلی ببیند، سود خواهد برد». ان‌پی‌آر همچنین اشاره می‌کند که چرا این مواضع رئیسی ایده‌های بایدن را به هم می‌ریزد: «امیدهای دولت بایدن فراتر از این هستند که صرفا توافق هسته‌ای را دوباره آغاز کنند». این رسانه به خواست دولت بایدن برای پیگیری دیگر مسائل اختلافی با ایران و حرکت به سمت کاهش تنش و افزایش تعامل دیپلماتیک اشاره می‌کند و می‌افزاید اما این اهداف «بعید است که تحت ریاست‌جمهوری رئیسی به دست بیایند».
رویترز نیز در همان بند اول گزارش اشاره می‌کند که رئیسی صریح و مستقیم هر‌گونه دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا، جو بایدن را رد می‌کند، «حتی اگر واشنگتن همه تحریم‌ها را بردارد». سی‌ان‌بی‌سی نیز این نکته را در صدر گزارش می‌آورد. واشنگتن‌پست می‌نویسد: «پیروزی رئیسی نشانه تغییری است از ریاست‌جمهوری حسن روحانی با گرایش به اصلاح، رئیس‌جمهور معتدل و عمل‌گرایی که خواهان تعامل با غرب بود».
واکنش کاخ سفید: ما هم برنامه‌ای برای دیدار نداشتیم
سخنگوی کاخ سفید نیز البته صحبت‌های رئیسی را بی‌پاسخ نگذاشت. جن ساکی همان روز دوشنبه یا دوشنبه‌شب به وقت تهران، ساعاتی بعد از صحبت‌های رئیسی پاسخی داد که ظاهرا تنظیم شده بود تا به‌لحاظ صراحت و تندی با موضع رئیسی برابری کند: «ما پیش از این هم رابطه دیپلماتیکی با ایران نداشتیم و هیچ برنامه‌ای هم برای دیدار رهبران دو کشور نداریم». ساکی پس از این ادامه داد که از نظر ایالات متحده، تصمیم‌گیرنده اصلی و نهایی در ایران رهبر ایران است: «پیش از انتخابات همین بوده است، امروز همین است و احتمالا پس از این هم همین خواهد بود». این البته اولین بار نیست که کاخ سفید بایدن در مواجهه با یک مقام سیاسی، طرف حساب جو بایدن را شخص اول کشور می‌خواند و نه مقامی دیگر. موضع رئیسی به‌این‌ترتیب باعث می‌شود تیم بایدن یک ادعا درباره عدم تمایل دولت جدید ایران به تعامل دیپلماتیک داشته باشد.
قطعیت خلاف قاعده
اما چنانکه شرح داده شد، نکته درخور‌توجه در این زمینه، قطعیتی است که در پاسخ رئیسی دیده شد. پاسخ این پرسش ازسوی رئیسی نه توضیحی داشت، نه تبصره‌ای و نه مقدمه یا مؤخره‌ای.
او به‌این‌ترتیب اساسا گزینه دیدار را از روی میز برداشت؛ اما مسئله اینجاست که این پاسخ، بیش از آنکه برای طرف مقابل محدودیتی ایجاد کند، گزینه‌های خود او را محدود می‌کند. اگر در آینده دور یا نزدیک موقعیتی پیش‌بینی‌نشده رخ دهد که تعامل مستقیم بین ایران و آمریکا به نفع دو طرف یا به نفع ایران باشد، طرف آمریکایی مانعی برای پذیرش یا ورود به چنین دیداری برای خود ایجاد نکرده است؛ اما رئیسی یا باید حرف خود را نقض کند و به‌این‌ترتیب در صحنه داخلی و خارجی هزینه‌ای بابت این موضع‌گیری بدهد یا اینکه از منفعتی ملی صرف‌نظر کند تا این ضربه را در صحنه دیپلماسی دریافت نکند.
اگر دست تقدیر فرایندی را شکل دهد که نیاز به این تعامل شکل دیگری به خود بگیرد یا برای مثال برای طرف‌های ثالث اهمیت پیدا کند، این رئیسی است که با این موضع‌گیری خود را به‌عنوان علت عدم تعامل تعریف کرده است و حتی این صحبت او می‌تواند به‌عنوان نشانه بی‌میلی ایران به استفاده از امکانات دیپلماتیک مورد ارجاع طرف‌های دیگر قرار گیرد.
در هر صورت، رد مطلق این گزینه یا به عبارتی هر گزینه‌ای به این شکل کلی، در صحنه بین‌المللی کمتر مرسوم است و دلیل آن نیز، همین بازگذاشتن دست خود برای آینده است. برای همین است که سلف رئیسی در پاسخ به پرسش‌های این‌چنینی هر بار تأکید می‌کرد که برای منافع ایران حاضر است با هر کسی دیدار کند و سپس هم‌زمان به چالش‌ها و انتقاداتی از سوی ایران می‌پرداخت که علت عدم تمایل ایران در آن مقطع را شرح می‌داد، مثل وقتی که در واکنش به سؤال‌ها درباره دیدار با ترامپ او تأکید می‌کرد تمایلی ندارد تنها یک مراسم عکس‌برداری با حضور رئیس‌جمهور آمریکا برگزار کند. به‌این‌ترتیب گزینه دیدار مستقیم حتی در دوران ترامپ نیز هیچ‌وقت به‌طور مطلق و رسمی ازسوی ایران رد نشد و ایران مسئولیت رد آن را نپذیرفت؛ بلکه پیش‌نیازهای چنین دیداری را از نگاه خود برشمرد. پیش‌نیازهایی که البته در دوران ترامپ هیچ‌وقت مهیا نمی‌شدند؛ اما به‌این‌ترتیب انگیزه و دلیل ایران شرح داده و مسئولیت تنش به سمت طرف دیگر هدایت می‌شد. این رویکرد روحانی نبود، این روال مرسوم در صحنه دیپلماسی بود؛ اما رئیسی تصمیم دیگری گرفت و با این موضع‌گیری و پیامدهایش دوران ریاست‌جمهوری خود را آغاز خواهد کرد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
