چین و هند در حال فاصله گرفتن از روسیه هستند؟
دلخوری‌های رفقا از پوتین
«آنتون ترویانوسکی»، «مجیب مشعل» و «جولیان ای. بارنز» در گزارش ۱۶ سپتامبر در نیویورک‌تایمز نوشتند، مودی در ابتدای جلسه خود به پوتین گفت: «من میدانم که دوران امروز دوران جنگ نیست.» مودی در عوض چالش‌های جهانی مانند بحران غذایی و انرژی را چالش‌هایی مهم توصیف کرد که به طور خاص کشورهای در حال توسعه در جهان را متاثر می‌سازد. او افزود: «امروز ما فرصتی خواهیم داشت تا در مورد چگونگی حرکت به جلو در مسیر صلح گفت‌وگو کنیم.» انتقاد ضمنی از پوتین تاکیدی است بر اینکه او اکنون شاید با چالش‌‌‌برانگیزترین لحظه‌‌‌های ماه‌‌‌های اخیر خود روبه‌رو باشد. پوتین نه تنها متحمل این شکست‌‌‌های دیپلماتیک شده بلکه در میدان جنگ نیز عقبنشینی کرده و هنگام بازگشت به کشورش سوالاتی را در مورد نحوه انجام جنگ برانگیخته است.
اما گام‌‌‌های بعدی پوتین همچنان یک راز است و مقامات غربی بر این باورند که در صورت مواجهه با شکست‌‌‌های بیشتر، او همچنان می‌تواند شدت حملات روسیه را تشدید کرده یا از تسلیحات غیرمتعارف استفاده کند.پوتین در یک کنفرانس خبری در روز جمعه پس از اجلاس سران آسیایی، حملات موشکی کروز اخیر روسیه به زیرساخت‌‌‌های غیرنظامی اوکراینی را «حملات هشداردهنده» توصیف کرد که می‌تواند نشاندهنده یک کمپین جاه‌طلبانه‌تر باشد. در همان زمان - ظاهرا با توجه به ناراحتی شرکای کلیدی مانند چین و هند - پوتین اصرار داشت که آماده گفت‌وگو بدون نام بردن از هیچ پیش شرطی است و اهداف جنگی او لزوما شامل تمام اوکراین نمی‌شود. او روز جمعه هیچ اشارهای به اهداف گسترده‌‌‌تر «غیر نظامی کردن» و «نازی زدایی» از اوکراین نکرد؛ دو مولفه‌ای یا دو شعاری که هنگام آغاز جنگ در فوریه اعلام کرد. او گفت که «هدف اصلی» حمله او محدود به تصرف دونباس است؛ منطقه شرقی اوکراین که روسیه دو کشور مستقل تحت حمایت کرملین را به رسمیت شناخته است اما اوکراین هنوز چند شهر و شهرک کلیدی را در کنترل دارد.
اما پوتین مدعی شد که اوکراین در تلاش برای انجام «اقدامات تروریستی» در داخل روسیه است و مسکو آماده تلافی است. پوتین گفت: «در واقع ما نسبتا خویشتن‌دارانه پاسخ می‌‌‌دهیم، اما این برای اکنون است. اگر وضعیت به همین شکل ادامه یابد، پاسخ جدی‌‌‌تر خواهد بود.»«ترویانوسکی- مشعل- بارنز» در بخش دیگری از گزارش خود نوشتند، اوکراین حمله به اهداف نظامی در شبه جزیره کریمه را که روسیه در سال ۲۰۱۴ با نقض قوانین بین‌المللی ضمیمه کرد، پذیرفته است، اما دولت کی‌یف می‌گوید که به غیرنظامیان حمله نمی‌کند. در داخل اوکراین، عواقب جنگ روسیه ویرانگر بوده است. یک موشک کروز روز چهارشنبه به یک سد در شهر «کریوی ریه» در جنوب اوکراین آسیب رساند و نگرانی از وقوع سیل را افزایش داد. در شمال شرقی «ایزیوم»، که نیروهای اوکراینی در روزهای اخیر آن را آزاد کردند، مقامات گفتند که یک گور دسته‌جمعی و ۴۴۵ گور انفرادی تازه پیدا کردهاند.
«میخائیلو پودولیاک»، مشاور رئیسجمهور اوکراین، روز جمعه گفت که نیروهای روسیه «ترور، خشونت، شکنجه و کشتار جمعی گسترده» را در سرزمین‌هایی که در اوکراین اشغال کردهاند انجام دادهاند. او امکان مذاکره برای پایان دادن به جنگ را رد کرد. پودولیاک در توییتر نوشت: «ما حق نداریم مردم را تنها بگذاریم.» او افزود: «حل درگیری بسیار ساده است: خروج فوری نیروهای روسیه از کل خاک اوکراین.» با این حال، پوتین بارها هشدار داده است که حمله روسیه همچنان می‌تواند تشدید شود؛ تهدیدی که اکنون متوجه مقامات آمریکایی است، زیرا آنها معتقدند پوتین می‌تواند تعداد نیروهای روسیه مستقر در اوکراین را افزایش دهد یا می‌تواند حملاتی را علیه آن دسته از کشورهای ناتو انجام دهد که به اوکراین تسلیحات می‌دهند. این مقامات همچنین میگویند روسیه می‌تواند فشار جدیدی را در شرق یا جنوب اوکراین وارد آورد یا کارزاری را برای هدف قرار دادن رهبری اوکراین انجام دهد.
با این حال، گسترش ظرفیت روسیه برای تداوم جنگ مستلزم آن است که پوتین ارتش خود را تقویت کند. تاکنون پوتین تمایلی به اعلام یک بسیج گسترده و کامل نظامی نداشته است و بسیاری از مقامات آمریکایی معتقدند که به دلیل پیامدهای سیاسی در داخل کشور، این موضوع کنار گذاشته شده است. اما مقامات سابق آمریکایی گفتند که پوتین می‌تواند یک گام کوچک‌تر و به لحاظ سیاسی کمتر بی‌‌‌ثبات‌‌‌کننده بردارد: فراخواندن نیروهای ذخیره بیشتر و بازگرداندن کهنه سربازان نظامی به خدمت. پوتین روز جمعه گفت: «ما با ارتش کامل خود نمی‌جنگیم» در حالی که ادعا می‌کرد که طرح ارتش او برای تهاجم نیازی به «تعدیل» ندارد.
رئیسجمهور روسیه افزود: «هدف اصلی آزادسازی کل قلمرو دونباس است. این کار با وجود ضد حمله‌های ارتش اوکراین ادامه دارد. ستاد کل مواردی را مهم و برخی چیزها را فرعی می‌داند، اما تکلیف اصلی بدون تغییر باقی مانده و در حال اجراست.»با این حال، وقتی پوتین با مودی به گفت‌وگو نشست، به طور قابل‌توجهی خونسردتر بود. هند همراه با چین، به عنوان تامین‌کننده مالی اصلی برای مسکو در طول جنگ - از جمله با خرید انرژی روسیه آن هم با تخفیف زیاد- ظاهر شده است. هر دو کشور به پوتین در سازمان ملل کمک کردند و از رای انتقادی به حمله روسیه خودداری کردند. هند درخواست‌‌‌های آمریکا و اروپا مبنی بر عدم‌خرید نفت روسیه را نادیده گرفته است و خرید نفت خام روسیه را به عنوان یک ضرورت در زمان افزایش قیمت مواد غذایی و سوخت عنوان می‌کند آن هم در حالی که یک دیپلمات ارشد اوکراین گفت: «تخفیف باید با خون اوکراینی‌‌‌ها پرداخت شود.»
رابطه پایدار هند با مسکو مدت‌ها قبل از گسترش روابط هند با ایالات متحده بوده است؛ روسیه منبع اصلی تسلیحات ارزان‌‌‌تر برای ارتش هند باقی مانده است.بنابراین وقتی مودی روز جمعه در مقابل دوربین به پوتین گفت که «دوران امروز دیگر دوران جنگ نیست»، این نشانهای بود که کشوری که کرملین آن را دوست می‌پنداشت اکنون در تلاش است از این کشور فاصله بگیرد. پوتین به رهبر هند گفت که تقصیر اوکراین بود که جنگ ادامه یافت زیرا کی یف به دنبال صلح نیست. با این حال، پوتین نارضایتی مودی را پذیرفت. پوتین گفت: «من موضع شما را در مورد درگیری در اوکراین میدانم؛ نگرانی‌هایی که شما دائما بیان می‌کنید. متاسفانه طرف مقابل یعنی رهبری اوکراین اعلام کرد که روند مذاکرات را کنار گذاشته است.
ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا هر چه سریع‌تر این امر متوقف شود.»در کنفرانس خبری خود، پوتین اذعان غیرمستقیم دیگری داشت دال بر اینکه دولت چین نیز از جنگ در اوکراین ناراضی است. به گفته تحلیلگران، دلیل نگرانی چین تا حدی ناشی از آشفتگی در بازارهای جهانی غذا و انرژی است که رشد اقتصادی چین را تهدید می‌کند. پوتین در تشریح دیدار خود با شی به خبرنگاران گفت: «مسائل مربوط به بحران‌ها نیز وجود داشت. این موضوعات نیز به صورت اصولی مورد بحث قرار گرفت.» رسانههای دولتی روسیه به طور کلی در مورد اختلافاتی که در اجلاس سران ازبکستان پدیدار شده بود سکوت در پیش گرفتند. با این حال، این رسانه‌ها دیدارهای پوتین با تعدادی از رهبران آسیایی را به عنوان نشانهای از شکست تلاش‌های غرب برای منزوی کردن روسیه معرفی کردند. پوتین روز جمعه همچنین با رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه دیدار کرد و گفت که ترکیه به‌‌‌زودی برای یک‌چهارم گاز طبیعی که از روسیه خریداری می‌کند، روبل روسی پرداخت می‌کند؛ اقدامی که به روسیه کمک می‌کند تا به کاهش وابستگی خود به دلار آمریکا و قرار گرفتن آن در معرض تحریم‌های آمریکا ادامه دهد.
«دن بیلفسکی» و «مجیب مشعل» نیز در گزارش ۱۶ سپتامبر در نیویورک‌تایمز نوشتند: اظهارات مودی یک روز پس از آن بیان شد که شی جین پینگ، رئیسجمهور چین – در اولین دیدار رو در رو با پوتین از زمان آغاز تهاجم – لحن بسیار ملایم‌‌‌تری نسبت به رئیسجمهور روسیه داشت و در اظهارات عمومی خود شفاف‌‌‌تر بود. حمایت خاموش چین نشانهای بود از اینکه روسیه فاقد پشتیبانی تمام عیار قدرتمندترین شریک بین‌المللی خود است آن هم در شرایطی که روسیه تلاش می‌کند خود را از شکست تحقیرآمیز هفته گذشته در شمال شرق اوکراین بازیابد. در شرایطی که روسیه تحت تحریم‌های غرب قرار دارد، هند و چین تامین‌کنندگان مالی اصلی مسکو بوده‌اند.
هر دو کشور همچنین به پوتین در قبال قطعنامه‌‌‌های سازمان ملل آرامش دادهاند و هند از رای‌‌‌های انتقادی به حمله روسیه خودداری کرد. با این حال، به نظر می‌رسد اکنون ورق برگشته و چین و هند به خاطر حفظ اعتبار بین‌المللی و وجهه خود می‌کوشند میان خود با روسیه فاصله بگذارند تا خود را از ترکش‌های این کشور مصون دارند. از آغاز جنگ، هند به دنبال ایجاد یک راه میانه در بحران اوکراین بوده و تلاش می‌کرد تا اهرم خود را در صحنه جهانی بدون محدود کردن فرصت‌های اقتصادی خود به حداکثر برساند. در طول این مدت، هند در حالی که از به چالش کشیدن روسیه به عنوان یک متجاوز اجتناب کرده است اما همواره شعارش دعوت به گفت‌وگو بوده است و مقامات هندی بی‌سر و صدا اصرار دارند که کشورشان یک قدرت میانجی است و برای کمک به برقراری صلح باید روابط و اعتبار خود را با روسیه و غرب حفظ کند.
«ماهاراجاکریشنا راسگوترا»، وزیر خارجه اسبق هند، گفت که هند «روابط ویژه»ای را با ده‌ها قدرت متوسط [میانی] ایجاد کرده است؛ کشورهایی که می‌توانند حول یک فراخوان برای صلح گرد آمده و به پوتین کمک کنند تا وجهه خود را در عقبنشینی حفظ کند. این مقام هندی روز پنج‌شنبه گفت: «این جنگ در اوکراین به پایان خواهد رسید درست مانند تمام جنگ‌‌‌های دیگری که قدرت‌‌‌های بزرگ در کشورهای کوچک داشته‌اند.» عقبنشینی شروع شده است. به عنوان دوست روسیه، آیا می‌توانیم به آنها کمک کنیم؟«آنتون ترویانوفسکی» و «کیت برادشر» هم در گزارش دیگری در ۱۵ سپتامبر در نیویورک‌تایمز به ابعاد دیگری از این مساله اشاره کرده و نوشتند، رئیسجمهور روسیه روز پنج‌شنبه اذعان کرد که چین درباره جنگ روسیه در اوکراین (مانند هند) «سوالات و نگرانی هایی» دارد.
این اعترافی قابل‌توجه و البته رمزآلود است که نشان می‌دهد مسکو فاقد حمایت کامل از بزرگ‌ترین و قدرتمندترین شریک خود در صحنه جهانی است. پوتین روز پنج‌شنبه با شی جین پینگ، رهبر چین، در اولین دیدار حضوری‌شان از زمان حمله روسیه به اوکراین، و در حالی که رئیسجمهور چین برای اولین بار از زمان شروع همه‌گیری به خارج از کشور سفر کرد، ملاقات کرد. اما این دیدار به جای نمایش وحدت اوراسیا در برابر غرب نشاندهنده نوعی افتراق در روابط دو قدرت شرق بود آن هم در حالی که روسیه تلاش می‌کرد تا پس از عقبنشینی تحقیرآمیز نظامی هفته گذشته در شمال شرق اوکراین خود را بازیابد. این دو رهبر در اظهارات عمومی خود نکات متناقضی را بیان کردند؛ در حالی که شی اصلا اشارهای به اوکراین نکرد.
پوتین در سخنانی تلویزیونی در ابتدای این نشست گفت: «ما از موضع متعادل دوستان چینی خود در رابطه با بحران اوکراین بسیار قدردانی می‌کنیم. ما پرسش‌ها و نگرانی‌های شما را در این زمینه درک می‌کنیم.» این لحظه‌ای بود که (در حاشیه نشست منطقه‌ای در ازبکستان) تنگناهای سیاسی دلهره آورانه‌ای را که پوتین نزدیک به هفت ماه پس از حمله به اوکراین خود را در محاصره آن می‌بیند نشان می‌داد. در میدان نبرد، روسیه در این ماه بیش از‌هزار مایل مربع از قلمرویی را که پیش‌تر تسخیر کرده بود از دست داد. این مساله دورنمای پیروزی قاطع بر اوکراین تسلیح شده با کمک‌های غرب را دورتر می‌کند. در داخل، پوتین با انتقاد غیرعادی از سوی برخی از حامیان خود به دلیل پیشرفت کند نظامی مواجه است. در سطح بین‌المللی، در حالی که غرب به تشدید تحریم‌ها علیه کرملین ادامه می‌دهد، رئیسجمهور روسیه روز پنج‌شنبه شاهد بود که شی (که تنها سه هفته قبل از حمله روسیه از «دوستی بدون محدودیت» سخن گفته بود) آشکارا از هرگونه حمایت عمومی از جنگ پوتین در اوکراین خودداری کرد.
درعوض، چین در بیانیه‌‌‌ای که پس از دیدار او با پوتین منتشر شد، گفت: «مایل است با روسیه برای نشان دادن مسوولیت یک کشور بزرگ، ایفای نقش رهبری و تزریق ثبات به دنیای آشفته همکاری کند.» برای محققانی که پیام‌‌‌های بین خطوط را در اظهارات عمومی دولت چین مطالعه می‌کنند، این امر مانند یک «توبیخ ضمنی» به نظر می‌‌‌رسید. «سرگئی رادچنکو»، استاد دانشکده مطالعات بین‌المللی پیشرفته جانز هاپکینز، گفت که به نظر می‌رسد این بیانیه به نوعی «سرزنش روس‌ها باشد، اینکه آنها مانند یک قدرت بزرگ عمل نمی‌کنند، اینکه آنها بی‌ثباتی ایجاد می‌کنند.» «شی یین‌‌‌هونگ»، استاد قدیمی روابط بین‌الملل در دانشگاه رنمین در پکن، گفت که این «محتاطانه‌‌‌ترین یا کم شدت‌ترین اظهارنظر در سال‌های اخیر از سوی شی در مورد روابط استراتژیک بین دو کشور است.»
با تاکید بر این ناهماهنگی، حتی با وجود اینکه شی در مقابل دوربین‌ها درباره اوکراین سخنی نگفت، اما پوتین در نشست روز پنج‌شنبه از پکن در رویارویی این کشور بر سر تایوان حمایت کرد، جایی که تنش‌ها در ماه گذشته در بحبوحه دیدار نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا برای حمایت از تایوان افزایش یافت. با این حال، در حالی که مسکو به دنبال بازارهای صادراتی و وارداتی جدید در بحبوحه تحریم‌های غرب بر سر جنگ در اوکراین است، چین نیز به عنوان یک راه حیاتی برای روسیه عمل می‌کند. چین خریدهای خود از انرژی روسیه را افزایش داده و در عین حال خودروهای بیشتر و برخی کالاهای دیگر را به روسیه می‌‌‌فروشد. «الکساندر گابویف»، یکی از اعضای ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، گفت که این حمایت برای روسیه «بسیار مهم است». او افزود که بر این باور است که کرملین در مورد محدودیت‌های حمایت چین «روشن شده است».
شی و پوتین پس از گفت‌وگوهای انفرادی و رو در روی خود در روز پنج‌شنبه، دیدار مشترکی نیز با رئیسجمهور مغولستان «اوخنااگیین خورلسوخ» داشتند که کشورش در حال مذاکره در مورد میزبانی از یک خط لوله گاز طبیعی جدید است که به روسیه اجازه می‌دهد گاز بیشتری از سیبری به چین بفروشد تا اروپا. «الکساندر نواک»، معاون نخستوزیر روسیه، گفت که روسیه به توافقی برای فروش ۵۰میلیارد مترمکعب گاز در سال به چین از طریق خط لوله برنامه‌‌‌ریزی شده نزدیک است؛ تقریبا به اندازه ظرفیت خط لوله غیرفعال نورد استریم ۲ که روسیه را به آلمان متصل می‌کند. با این حال، تکمیل چنین خط لوله‌ای به سال‌ها زمان نیاز دارد. اما اگرچه رسانههای دولتی چین در ماه‌‌‌های اخیر تبلیغات روسیه را تکرار کردهاند، اما کارهای زیادی وجود دارد که چین برای حمایت از روسیه در جنگ و درگیری‌‌‌اش با غرب انجام نداده است؛ رویارویی‌‌‌هایی که پوتین آنها را برای کشورش موجودیتی توصیف می‌کند.
به گفته مقامات آمریکایی، به نظر می‌رسد چین تاکنون از ارسال تسلیحات به روسیه خودداری کرده و مسکو را مجبور کرده است که از ایران و کره‌شمالی تجهیزات نظامی بخواهد. این کشور کمک چندانی به روسیه برای دور زدن تحریم‌های غرب که مانع از واردات فناوری پیشرفته غربی می‌شود،نکرده است.گابویف می‌گوید: «دسترسی به فناوری غربی، بازارهای غربی، پول غربی برای چین از اهمیت بالایی برخوردار است.» گابویف توضیح می‌دهد که چرا شی آماده حمایت از روسیه نبود آن هم به شیوه‌ای که می‌توانست منجر به تحریم‌های غرب علیه پکن شود. مقامات آمریکایی میگویند که روسیه و چین یکدیگر را برای به چالش کشیدن غرب مفید می‌بینند، اما پوتین و شی فقط برای حمایت از یکدیگر پیش می‌روند و گام برمی‌دارند.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز پنج‌شنبه در یک کنفرانس خبری گفت که روسیه برای تلاش‌های جنگی خود به دنبال کمک‌های مادی از چین است. اما مقامات آمریکایی گفتند که هنوز ندیده‌‌‌اند که چین چنین کمکی ارائه کند. پرایس گفت: «آنچه مهم است اعتراف پوتین به این موضوع است که رئیسجمهور شی نگرانی در مورد جنگ روسیه علیه اوکراین دارد. تعجب‌آور نیست که حزب کمونیست چین (PRC) چنین نگرانی‌هایی داشته باشد. این مساله‌ای مهم و تا حدودی از عجایب است که پوتین کسی باشد که به آن اعتراف کند.»
پروفسور رادچنکو گفت که پوتین با قطع ارتباط خود با غرب «به شدت از دامنه اهرم‌های فشار خود در برابر چین کاسته است». به گفته وی، به نظر می‌رسد دولت چین جنگ را یک تحول مضر می‌داند، تا حدی به این دلیل که آشفتگی ناشی از آن در بازارهای جهانی غذا و انرژی «محیطی را ایجاد کرد که برای رشد اقتصادی چین مساعد نیست».رادچنکو گفت: «پوتین بسیار بی‌پرواست. او مایل است ریسک‌هایی را بپذیرد که چین آن را تایید نمی‌کند.»
پوتین و شی در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای - یک سازمان متمرکز بر امنیت که شامل چین، روسیه، هند، پاکستان و چهار کشور آسیای مرکزی است- دیدار کردند. رجب طیب اردوغان رئیسجمهور ترکیه نیز در این مراسم حضور داشت و روز جمعه با پوتین دیدار کرد. تلویزیون دولتی روسیه به بینندگان یادآور شد که رهبران حاضر در این اجلاس نماینده بیش از نیمی از جمعیت جهان هستند؛ پیامی با هدف رد این ایده که حمله روسیه به اوکراین باعث منزوی شدن پوتین نشده است.اما به گفته تحلیلگران، برای شی، این اجلاس به همان اندازه که برای دیدار با پوتین بود، برای ایجاد روابط با دیگر کشورهای منطقه نیز بود. رسانههای دولتی چین ویدئوهایی را نشان دادند که شی را در هنگام ورود به قزاقستان با شکوه نشان می‌داد.
«ایوان. اِی. فایگنبام»، کارشناس آسیا در موقوفه کارنگی برای صلح بین‌الملل، می‌گوید: «برای چین این مساله اساسا مربوط به چین و روسیه نیست. آنها زمان زیادی را صرف پروراندن همسایگان خود در آن سوی مرز کردهاند.» فایگنبام گفت در حالی که پکن می‌‌‌خواهد حمایت دیپلماتیک از روسیه را برای مقابله با سلطه ایالات متحده نشان دهد، اما از هرگونه حرکتی که ممکن است تحریم‌هایی را به اقتصاد راکد این کشور وارد آورد اجتناب می‌کند. در عین حال، او گفت، چین به دنبال ارائه تضمین‌‌‌های لفظی به جمهوری‌‌‌های شوروی سابق در آسیای مرکزی است که به دلیل جنگ اوکراین ناآرام شده‌‌‌اند؛ حمله‌ای که به برخی از این کشورها نشان داد که پوتین آماده استفاده از زور در تلاش برای بازسازی امپراتوری شوروی است.
