اوضاع بحرانی است!
در حال حاضر، قیمت گاز در اروپا بیش از ۱۰برابر متوسط یک‌دهه اخیر و ۱۰برابر قیمت آن در آمریکاست. یکی از کارشناسان می‌‌‌گوید: «قیمت‌های کنونی گاز در اروپا به حدی بالاست که گویی برای یک‌بشکه نفت ۵۰۰دلار پرداخت می‌کنید و تازه در آینده شرایط بدتر خواهد شد. همین حالا ما در بحران قرار داریم و در ماههای آینده که مصرف گاز به اوج می‌رسد، شدت بحران بیشتر خواهد شد. هنوز مشخص نیست که آیا برای تامین گاز موردنیاز در زمستان ذخیره کافی وجود دارد یا نه و همین ابهام سبب نگرانی و بی‌‌‌ثباتی بازار شده است.»
بهتر است در حوزه بحران انرژی اروپا به چند نکته مهم اشاره شود. درست است که جنگ روسیه علیه اوکراین، عامل بسیار مهم افزایش قیمت گاز است؛ زیرا مسکو در واکنش به تحریم‌های غرب، عرضه گاز به اروپا را به‌شدت کم کرده و ممکن است آن را متوقف کند؛ اما عوامل دیگری هم بر رشد قیمت انرژی موثرند. واقعیت این است که منابع جایگزین انرژی گران هستند؛ یعنی قیمت نفت با آنکه اخیرا پایین آمده؛ اما همچنان بسیار بالاست. همچنین تغییرات آب‌وهوایی سبب پایین آمدن سطح آب رودخانه‌ها شده، به طوری که بسیاری از نیروگاه‌های هسته‌‌‌ای در اروپا فعالیت ندارند. از سوی دیگر طی یک‌دهه اخیر، رهبران اروپا نتوانسته‌اند بر سر موضوع ایجاد سیستم‌هایی برای مقابله با شوک‌های احتمالی به نتیجه برسند.
هفته قبل، قیمت برق در آلمان و فرانسه به رقمی بی‌‌‌سابقه افزایش یافت. دوران کنونی در اروپا دورانی بسیار سخت و نگران‌کننده است و دولت‌ها مجبور شدهاند قیمت‌ها را بالا ببرند تا بازار انرژی بتواند به حیات خود ادامه دهد. در سال‌های گذشته، کشورهای اروپایی ذخایر گاز طبیعی خود را در تابستان پر کرده و در زمستان در اوج تقاضا از آن برداشت می‌‌‌کردند؛ اما امسال شرایط کاملا متفاوت است؛ زیرا عرضه گاز روسیه به‌شدت کاهش یافته و به علل گوناگون استفاده از دیگر منابع انرژی آسان نیست. از چند ماه پیش، دولت‌های اروپایی برنامه‌هایی را برای پر کردن تاسیسات ذخیره گاز تدوین کردند و این برنامه‌ها تا اندازه زیادی در حال اجراست؛ اما این به آن معنا نیست که در زمستان مشکلی وجود نخواهد داشت.
اروپا در زمستان هم از ذخایر گاز در تاسیسات ذخیره‌سازی استفاده و هم میزان چشمگیری گاز از منابع مختلف وارد می‌کند؛ زیرا به هر دو نیاز دارد. اما زمستان امسال به احتمال زیاد گازی از روسیه به اروپا صادر نخواهد شد. در دوران‌های قبل، گاز صادراتی روسیه ۴۰درصد گاز واردشده به اروپا را تشکیل می‌‌‌داد. وقتی گازی از روسیه عرضه نشود، اروپایی‌ها مجبورند گاز طبیعی مایع وارد کنند و مشکل اینجاست که آسیا هم که مصرف‌کننده بزرگ گاز طبیعی است، در زمستان به این منبع انرژی به‌شدت نیاز دارد؛ در نتیجه بر سر محموله‌های گاز طبیعی مایع رقابت شکل می‌گیرد و قیمت‌ها به‌سرعت بالا خواهد رفت. این دقیقا همان بحرانی است که اروپا و جهان طی ماههای آینده با آن روبه‌رو هستند.
بدون شک، رشد قیمت انرژی به تورم دامن می‌‌‌زند و اقتصادها در معرض رکود قرار خواهند گرفت. از پیش نرخ‌های تورم در اکثر اقتصادها بسیار بالا رفته و مشخص نیست چه وقت و با چه سرعتی نرخ‌ها کاهش خواهد یافت. قطع وابستگی به گاز روسیه به این معناست که اروپا باید از منابع دیگر گاز موردنیاز خود را تامین کند؛ اما این کار آسانی نیست. ایتالیا قراردادهای جدیدی را برای خرید میزان بیشتری گاز از الجزایر منعقد کرده است. دیگر کشورها هم به سراغ جمهوری‌آذربایجان، نروژ و قطر رفته‌اند. همچنین به طور همزمان، اقداماتی برای احداث تاسیسات جدید ذخیره‌سازی گاز طبیعی مایع آغاز شده است؛ اما این گونه اقدامات در بلندمدت مفید و موثرند و در کوتاه‌مدت اروپایی‌ها برای تامین گاز با مشکلات گوناگونی مواجه خواهند بود.
رهبران اروپایی همچنین در داخل اقداماتی را برای کاستن از هدررفت انرژی و کاهش مصرف انجام داده و تلاش کرده‌اند از منابع تعطیل‌شده نظیر نیروگاه‌های زغال‌سنگی برای تولید برق استفاده کنند؛ اما این اقدام نیز خیلی ساده نیست. تاثیر بحران انرژی از پیش بر اقتصاد اروپایی و اقتصاد جهان احساس شده و در ماههای آینده این تاثیر شدیدتر خواهد شد.
در بریتانیا نرخ تورم به بالاتر از ۱۰درصد رسیده و پیش‌بینی‌‌‌ها درباره رقم رشد اقتصاد کشور پایین آورده شده است. در ماههای اخیر، بانک مرکزی انگلستان برای مهار تورم بارها نرخ‌های بهره را بالا برده است. دیگر اقتصادهای اروپایی نیز در وضعیت بهتری قرار ندارند. یکی از تحلیلگران می‌‌‌گوید: «به عقیده من بخش تولید کارخانه‌ای اروپا در چند فصل آینده وضعیت بسیار بدی خواهد داشت.» از پیش شاخص ترکیبی فعالیت‌های تولیدی و خدماتی در منطقه یورو به زیر عدد ۵۰ کاهش یافته، یعنی فعالیت‌ها در حال کاهش است. خانواده‌‌‌ها نیز از وضعیت کنونی و آینده لطمات زیادی خواهند دید. سوال مهم این است که شدت بدتر شدن شرایط در چند فصل آینده چه میزان است؟
