گزینه‌‌های جایگزین گاز روسیه برای گذار از زمستان نامطمئن هستند
زمستان سخت هنوز پیش روی اروپا
رقابت کشورهای اروپایی برای تامین گاز
به گزارش پولیتیکو، رئیس کمیسیون اروپا، روز جمعه در پراگ و در پایان نشستی غیررسمی که در آن رهبران اتحادیه اروپا به بررسی راهکارهای مقابله با چالش تامین منابع پایدار انرژی پرداختند، گفت: «در شرایط کنونی، ممانعت از رقابت بین کشورهای اروپایی بر سر تامین گاز که موجب رشد قیمت این محصول در سطح بین‌المللی می‌شود، ضروری به نظر می‌رسد.»
این در حالی است که اورسولا فون‌در‌لاین هفته گذشته از چشم‌انداز اعمال تحریم‌های جدیدی علیه روسیه صحبت کرده بود که شامل محدودیت‌های تجاری سخت‌تر، افراد و شرکت‌های جدید اضافه‌شده به لیست سیاه و تعیین سقف قیمت نفت برای کشورهای ثالث می‌شد. او در جریان یک نشست مطبوعاتی گفته بود: «اتحادیه اروپا بسته جدیدی از تحریم‌های سخت‌گیرانه را علیه روسیه پیشنهاد کرده است.» رئیس کمیسیون اروپا از آمادگی این نهاد اجرایی برای بررسی راهکاری جهت تعیین سقف قیمت گاز در بازار‌های اروپا خبر داد. او یادآور شد این تصمیم بر اساس خواست اغلب کشورهای عضو اتحادیه برای مقابله با رشد سرسام‌آور مبالغ مندرج در قبوض انرژی اتخاذ شده است. او با‌این‌حال در جمع نمایندگان پارلمان اروپا تصریح کرد: «چنین سقفی در قیمت گاز باید به‌‌درستی طراحی و تعیین شود تا در تضمین امنیت عرضه انرژی خللی وارد نکند.»
او در ادامه توضیح داد بسته پیشنهادی جدید، هشتمین بسته در نوع خود است که تجارت بین‌المللی با روسیه و اقتصاد این کشور را هدف قرار داده و در نهایت به انزوای بیشتر مسکو خواهد انجامید. پولیتیکو نوشت با اینکه حجم گاز ذخیره‌سازی‌شده در اتحادیه اروپا اکنون به سطح ۹۰درصد رسیده است، اما کماکان نگرانی‌ها درمورد زمستان ۲۰۲۳ پابرجاست. فون در لاین افزود: «کمیسیون اروپا پیش از نشست شورای اروپا در ۲۱ و ۲۲ اکتبر، راهکارهای جامع‌تری را جهت مداخله در بازار انرژی برای حمایت از مصرف‌کنندگان و کسب‌و‌کارها، مانند اعمال نوعی محدودیت قیمت در بازار گاز ارائه خواهد کرد.» این در حالی است که هفته گذشته کادری سیمسون، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا در مصاحبه با رویترز گفت: «اتحادیه اروپا آماده است سقف قیمت ویژه‌ای را برای گاز مورد استفاده در صنعت برق پیشنهاد دهد.» تحریم‌های غرب علیه روسیه و اقدام متقابل روسیه علیه غرب و کاهش صادرات گاز به اروپا در هفته‌های اخیر موجی از نگرانی ها نسبت به زمستان سرد پیش رو ایجاد کرده؛ تا جایی که برخی صنایع اروپایی به خاطر کمبود گاز تعطیل شده‌اند. کمیسر انرژی اتحادیه اروپا افزود: «اتحادیه همچنین باید با سایر تامین‌کنندگان گاز با هدف کاهش قیمت‌ها مذاکره کند و اگر این کار شکست بخورد، سقف قیمت بالاتر خواهد رفت.»
اغلب کشورهای عضو اتحادیه اروپا (پانزده کشور از ۲۷ عضو)، از جمله فرانسه، بلژیک، ایتالیا، اسپانیا و لهستان خواستار تعیین سقف قیمت برای واردات از بازار عمده‌فروشی گاز هستند. نمایندگان پارلمان اروپا از کمیسیون خواسته‌اند سقفی برای تعرفه واردات گاز تعیین و هرگونه واردات انرژی از روسیه با قید فوریت و به صورت کامل تعلیق شود.
از ایالات متحده چه خبر؟
در آن سوی میدان و از آمریکا خبر می‌رسد ایان آخرین طوفان امسال نخواهد بود که تولید نفت و گاز را در خلیج مکزیک ایالات متحده با اختلال جدی روبه‌رو می‌کند. عامل دیگر اثرگذار در محدودیت معاملات نفت، ارزش دلار آمریکاست. دلار که معمولا با نفت به صورت معکوس معامله می‌شود، نزدیک به بالاترین رقم خود در ۲۰ سال گذشته ایستاده است. به دلیل طوفان ایان، تولید روزانه حدود ۱۹۰هزار بشکه نفت، ارزش معادل ۱۱درصد کل تولید خلیج مکزیک، متوقف شد. ۱۸۴میلیون فوت‌مکعب گاز طبیعی نیز که معادل ۹درصد از تولید روزانه این منطقه بود، به هدر رفت. به گزارش اویل‌پرایس، جی پی مورگان انتظار دارد تقاضای جهانی نفت و گاز به طور خاص در فصل زمستان به صورت چشمگیری افزایش یافته، ضمن آنکه بحران تامین گاز طبیعی، منجربه گرایش بازار مصرف به سمت نفت شود.
چراغ سبز ونزوئلا به اروپا
یورونیوز از آمریکای جنوبی خبر می‌دهد در جریان بازدید دبیرکل اوپک از کاراکاس، مادورو در خصوص کمک ونزوئلا به جامعه جهانی برای مقابله با بازار بی‌نظم و متلاطم انرژی اعلام آمادگی کرده است. در شرایطی که داده‌های رسمی بیانگر حجم پایین صادرات نفت و گاز ونزوئلا است، مادورو مصمم است شرکت نفتی پترولئوس دی ونزوئلا را احیا کند. واقعیت این است که در شرایط کنونی قیمت گاز طبیعی در سراسر اروپا به طور سرسام‌آوری افزایش یافته و در سطح بالایی باقی مانده است.
میزان صادرات ونزوئلا به دلیل تحریم‌های مالی دولت ترامپ علیه صنعت نفت و گاز این کشور که در ژانویه ۲۰۱۹ اجرایی شد، در سطح پایینی قرار دارد. ال آیسامی، وزیر نفت ونزوئلا، می‌گوید تحریم‌های آمریکا بزرگ‌ترین مانع بر سر راه این کشور برای کمک به بازار آشفته نفت و گاز به حساب می‌آید. جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در ماه مه تحریم نفتی ونزوئلا را هرچند موقت تعلیق کرد و به این کشور اجازه داد نفت خام و گاز خود را برای پرداخت بدهی‌های انباشته‌اش به اروپا صادر کند. مادورو در ماه اوت، قرارداد نفت در برابر بدهی را به صورت یک‌جانبه متوقف کرد؛ حال آنکه در شرایط کنونی به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور ونزوئلا می‌خواهد این توافق را دوباره احیا کند.
مادورو در جریان بازدید هیثم الغیس، دبیرکل اوپک، از کاراکاس گفت سطح چالش‌های تامین انرژی جهانی بسیار گسترده بوده و در شرایط روز دنیا، اعمال تحریم‌های جدید و سخت‌گیرانه علیه صنعت نفت و گاز روسیه غیرقابل‌توجیه است. هیثم الغیس به حاضران در کاراکاس اطلاع داد شرایط کنونی اوپک جدی‌تر و بحرانی‌تر از همیشه است. دولت ونزوئلا آماده است دوباره به غرب کمک کند، اما به دلیل آنکه مادورو قرارداد نفت در برابر بدهی را در ماه اوت به حالت تعلیق درآورد، ایالات متحده ممکن است رویکرد دیگری در قبال ونزوئلا در پیش بگیرد.
جایگزین گاز اروپایی
از اروپا خبر می‌رسد که نروژ، کشوری که عضو اتحادیه نبوده و پس از جنگ روسیه با اوکراین و کاهش صادرات انرژی به قاره سبز، به تامین‌کننده اصلی گاز اروپا تبدیل شده، با تعیین سقف قیمت مخالف است. وزیر انرژی نروژ در مصاحبه با یورونیوز گفت: «اعمال محدودیت قیمت بر بازار جهانی گاز، چالش اروپا در تامین گاز را حل نخواهد کرد. انتظار می‌رود راه‌حل این چنینی در نهایت به افزایش مصرف و کاهش عرضه بینجامد.» آلمان نیز که تا پیش از این بیشترین وابستگی به گاز روسیه را داشت، تاکنون با این طرح مخالفت کرده است. رئیس کمیسیون اروپا بدون اشاره به نام آلمان تاکید کرد: «ضروری است ما در بازار متشکل خود در اتحادیه اروپا تصمیمات یکسان اتخاذ کنیم.» او هشدار داد: «بدون راه‌حل واحد اروپایی، با خطر چنددستگی مواجه خواهیم بود.»
اماو‌اگرهای نشتی گاز نورداستریم
اظهارات اخیر فون در لاین که پس از وقوع انفجار در خطوط لوله نورد استریم زیر دریای بالتیک مطرح شده است، نشان می‌دهد باور غالب در اتحادیه اروپا این است که در این خط لوله خرابکاری رخ داده است. از سوی دیگر روسیه آن را اقدامی تروریستی می‌خواند. مسکو معتقد است یکی از کشورهای آمریکا، انگلستان، لهستان یا حتی اوکراین در این خرابکاری دست داشته‌اند. در عین حال، تحقیقات بین‌المللی برای شناخت علت واقعی حادثه در حال انجام است.
از سوی دیگر الکساندر نوواک، معاون نخست‌وزیر روسیه در امور انرژی، اعلام کرد کشورش آمادگی دارد از طریق یکی از خطوط نورد استریم ۲ که دچار نشتی نشده به اروپا گاز صادر کند. نوواک که در پایان نشست اعضای اوپک‌پلاس در وین با یک شبکه تلویزیونی روس گفت‌وگو می‌کرد در ادامه تصریح کرد: «چنانچه اروپا نسبت به رفع کامل محدودیت‌ها اقدام کند، روسیه می‌تواند در مدت زمان کوتاهی انتقال گاز خود را از طریق این خط لوله از سر بگیرد.» گفتنی است مقامات سوئد پیشتر از متوقف شدن کامل نشتی گاز در خط لوله نورد استریم۱خبر داده، ضمن آنکه تاکید کرده بودند که در نورد استریم ۲ همچنان نشتی وجود دارد.
هفته‌نامه اشپیگل با استناد به نامه‌ای که برای واحدهای مرتبط با صنایع تولید و تامین انرژی ارسال شده، گزارش کرد پلیس فدرال آلمان انفجارهای هفته گذشته در خطوط لوله نورد استریم را ناشی از خرابکاری عمدی دانسته و احتمال می‌دهد بازیگران دولتی در این عملیات دخیل باشند. در شرایط کنونی از فرانسه خبر می‌رسد کمیسیون تنظیم انرژی این کشور از تکمیل ظرفیت ذخایر گاز این کشور برای زمستان خبر داده و اعلام کرده فرانسه نگرانی چندانی بابت بحران گاز در فصل سرما ندارد. در عین حال این کمیسیون از شهروندان فرانسوی خواست همت جمعی برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی به خرج دهند. بدین ترتیب فرانسه به سومین کشور اروپایی پس از پرتغال و بلژیک تبدیل شده که ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی خود را به حداکثر می‌رساند.
آیا اروپا دست به دامان ایران خواهد شد؟
واقعیت این است که در دوران جنگ سرد و طی چند دهه گذشته، روسیه تامین‌کننده مطمئن گاز به اروپا بوده، اما معادلات روز دنیا تغییر کرده و اروپا نگرانی جدی بابت تامین گاز پایدار دارد. در این شرایط ایران می‌تواند نقش منجی برای اروپا ایفا کند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، چندین دهه روابط انرژی قابل‌اتکا با اروپا داشته است اما آغاز جنگ در اوکراین و مواضع اتحادیه اروپا در قبال روسیه، ورق را برگردانده است. افزایش سرسام‌آور هزینه‌های انرژی تلاش‌های بانک مرکزی اروپا برای کنترل افزایش قیمت‌ها از طریق افزایش نرخ بهره را به مخاطره انداخته است. نگرانی دولتمردان و شهروندان اروپایی نسبت به استمرار روند رشد اقتصادی بالا گرفته، افزایش هزینه‌های زندگی روزمره، اروپاییان را در مضیقه قرار داده و صورتحساب‌های بالای گاز می‌تواند به اعتماد مصرف‌کنندگان لطمه وارد کند. در این میان ایران می‌تواند گزینه‌ای مناسب به‌عنوان جایگزین صادرات گاز روسیه به اروپا باشد.
در شرایط موجود، گاز ایران نمی‌تواند به عنوان جایگزین گاز روسیه مطرح شود اما چنانچه در درازمدت صرفه‌جویی صورت گرفته و توسعه مخازن نیز انجام شود، ایران می‌تواند از فرصت‌ها استفاده کرده و از مزایای توسعه صادرات انرژی بهره ببرد. علاوه بر این حفظ و پایداری شرایط موجود و توسعه سرمایه‌گذاری نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده که اگر محقق شود، می‌توان آینده مطلوبی را برای صنعت گاز تصور کرد. امکان بالقوه صادرات گاز ایران به اروپا وجود دارد اما باید به بحث مدیریت مصرف، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، توسعه و پایداری تولید گاز و مهم‌تر از همه سرمایه‌گذاری در ایجاد مخازن جدید توجه شود. در صورت تحقق شرایط فوق، ایران می‌تواند تا ۲۰۰میلیارد مترمکعب در سال صادرات گاز به اروپا داشته باشد. موضوع خرید گاز از ایران ارتباطی به شرایط کنونی و بحران اروپا با روسیه ندارد. اروپا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان گاز دنیا، تمایل دارد به مبادی تامین گاز خود تنوع ببخشد. در شرایط کنونی نیز که اروپا با روسیه دچار مشکل شده به شدت دنبال این است که میزان وابستگی خود را به این کشور کاهش دهد.
