ضامنان روند آستانه برای سوریه در دوحه تاکید کردند؛
نسخه «گفتوگو» برای آینده سوریه
وزرای خارجه ایران، ترکیه و روسیه در نشست مشترک دوحه تحولات اخیر شام را بررسی کردند
معارضان مسلح مدعی شدند در آستانه رسیدن به دمشق هستند
حمید فروتن / وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران
وزیر امور خارجه ایران که صبح دیروز برای شرکت در گفتوگوهای دوحه و برگزاری نشست آستانه در حاشیه آن وارد دوحه شد، گفت که در نشست وزرای خارجه روند آستانه در دوحه بر این موضوع تاکید شد که «گفتوگوهای سیاسی بین دولت سوریه و گروههای معارض مشروع سوریه شروع شود.» «سید عباس عراقچی» بعدازظهر روز شنبه و پس از پایان نشست وزرای خارجه روند آستانه در دوحه قطر که با حضور وزرای خارجه ایران، روسیه و ترکیه برگزار شد، بر پایان فوری درگیری‌‌‌ها در سوریه تاکید کرد.
عراقچی طی اظهاراتی در جمع خبرنگاران گفت: جلسه بسیار خوب روند آستانه را با حضور وزیران خارجه ترکیه و روسیه داشتیم و در انتهای جلسه نیز نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه به جلسه ملحق شد. او با بیان اینکه «در این جلسه مسائل روز و جاری سوریه مورد مذاکره قرار گرفت»، تصریح کرد: در این جلسه بر این موضوع تاکید شد که درگیری‌‌‌ها در سوریه باید فورا خاتمه پیدا کند، تمامیت و حاکمیت ارضی سوریه محترم شناخته شود و در این زمینه به قطعنامه سازمان ملل در این خصوص مراجعه شود و گفتوگوهای سیاسی بین دولت سوریه و گروههای معارض مشروع سوریه شروع شود.
این دیپلمات عالی‌‌‌رتبه همچنین گفت: قرار شد که با دولت سوریه در این زمینه صحبت کنیم، من مشورت‌‌‌های خود را با دمشق خواهم داشت و روسیه نیز با مقامات سوریه رایزنی و گفتوگو خواهد داشت و ان‌شاءالله با رایزنی با دولت‌‌‌های دیگر کار را به پیش می‌‌‌بریم.
ایران، روسیه و ترکیه به عنوان سه طرف ضامن در نشست‌‌‌های پیشین آستانه که از ۲۰۱۶ میان این سه کشور در جریان بوده، دیدارها و گفت‌وگوهایی مختلفی داشته‌‌‌اند که نشست دیروز هم با توجه به شرایط اخیر و تنش و درگیری در سوریه، در دوحه قطر برگزار شد. عراقچی پیش از این درباره برگزاری این نشست در دوحه اعلام کرده بود که نشست وزرای خارجه آستانه به علت حضور وزرای خارجه ایران، ترکیه و روسیه در اجلاس دوحه برگزار می‌شود؛ البته قطر در این نشست حضور نخواهد داشت و چون این وزرا در دوحه هستند، نشست را آنجا برگزار می‌‌‌کنیم.
همچنین وزیر امور خارجه ایران یکشنبه گذشته سفری به دمشق داشت و در دیدار با «بشار اسد» رئیس‌جمهور سوریه بر حمایت همه‌جانبه جمهوری اسلامی ایران از دولت، ملت و ارتش این کشور تاکید کرد. وی پس از دمشق به آنکارا رفت و با «هاکان فیدان» همتای ترکیهای خود دیدار و درباره روابط دوجانبه و تحولات منطقه بهویژه شرایط سوریه گفتوگو کرد. دو طرف همچنین دیروز مجددا در دوحه و پیش از نشست روند آستانه با یکدیگر گفتوگو کردند.
به گفته منابع دیپلماتیک، وزیران خارجه ایران و ترکیه با شرکت در بیست و دومین دوره مجمع دوحه، نشستی «سازنده و مفصل» با محوریت آخرین تحولات سوریه داشتند. آناتولی گزارش داد: این گفتوگوها همچنین به عنوان ارزیابی اولیه قبل از نشست وزرای خارجه روند آستانه، انجام شد. این گفتوگوها در حالی انجام می‌شود که سوریه پس از یک دوره آرامش نسبی، خشونت‌‌‌های جدیدی را تجربه می‌کند.
عراقچی پیش‌تر و روز پنج‌شنبه در نشست خبری با فیدان در آنکارا گفت: ما اطلاعاتی داریم که نشان می‌دهد گروههای تروریستی در سوریه ارتباط و هماهنگی نزدیکی با آمریکا و رژیم صهیونیستی دارند. بر همین اساس سید عباس عراقچی روز جمعه ۱۶ آذر سفری یک روزه به عراق داشت و با مقامات بلندپایه این کشور در رابطه با تحولات اخیر سوریه گفتوگو و تبادل نظر کرد؛ همچنین نشستی با وزیران خارجه سوریه و عراق در رابطه با سوریه داشت.
وزیر امورخارجه در جمع خبرنگاران در رابطه با این نشست گفت: در بغداد جلسه‌‌‌ای سهجانبه میان ایران، عراق و دولت سوریه برگزار شد که در نوع خود یک ابتکار جدید بود. وی تاکید کرد: در این جلسه نیز بر لزوم حمایت از دولت و مردم سوریه، حفظ تمامیت ارضی و وحدت سوریه و جلوگیری از افتادن این کشور به دست گروههای تروریستی تاکید شد.
همزمان سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز در نشست دوحه با حضور همتایان ایرانی و ترکیهای خود درباره سوریه گفت: اجازه دادن به گروههای تروریستی برای کنترل خاک سوریه غیرقابل قبول است. الجزیره به نقل از وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد: بر وحدت خاک سوریه و ضرورت پایان فوری خصومت‌‌‌ها تاکید داریم و از ابزار دیپلماتیک برای توقف خونریزی در سوریه استفاده می‌‌‌کنیم. ما می‌خواهیم اطمینان حاصل کنیم که کشور سوریه یکپارچه باقی می‌‌‌ماند. روسیه تلاش می‌کند هر کاری که می‌تواند برای مبارزه با تروریست‌ها در سوریه انجام دهد. ما از طریق هوایی به ارتش سوریه برای مقابله با حملات تروریستی کمک خواهیم کرد. نقش روسیه مبارزه با گروههای تروریستی در سوریه است حتی اگر آنها بگویند دیگر تروریست نیستند.
لاوروف تاکید کرد: در نشست آستانه در دوحه درباره لزوم حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه به توافق رسیدیم. امروز با ایران و ترکیه به توافق رسیدیم که یک فراخوان قوی برای دستیابی به امنیت و ثبات در سوریه صادر کنیم. روسیه، ترکیه و ایران خواستار آغاز گفتوگو بین دولت سوریه و مخالفان شدند. روسیه، ترکیه و ایران خواستار توقف فوری خشونت در سوریه شدند.
«جعفر حق‌‌‌پناه» در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» مطرح کرد
بازی‌خوانی ترکیه در میدان شام
دنیای‌اقتصاد- سعیده سادات فهری: با شروع تنش‌‌‌‌‌‌های جدید در سوریه که به صورت جدی از ناحیه نیروهای سلفی و تکفیری دنبال می‌شود، در وهله نخست همه نگاه‌‌‌ها به سمت ترکیه متمایل شد؛ زیرا در سال‌های اخیر بر کسی پوشیده نبود که آنکارا حامی نیروهای معارض دولت بشار اسد است و امروز نیز از آنها به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کند.
«جعفر حق‌‌‌پناه»، کارشناس مسائل ترکیه در گفتوگو با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت ترکیه کشوری است که اهل مذاکره و معامله است و دور از تصور نیست که اگر بتواند آنچه را که می‌‌‌خواهد از مسکو و تهران بگیرد با آنها معامله کند. به گفته این کارشناس، اما مساله اینجاست که آیا شورشیان در سوریه تا آخر این بازی، گوش به فرمان ترکیه خواهند ماند یا ممکن است ورق برگردد و آنکارا هم نتواند دیگر آنها را کنترل کند.
استراتژی ترکیه در سوریه چیست؟
از نظر من، استراتژی ترکیه در سوریه، بخشی از دکترین سیاست خارجی در حال ظهور ترکیه نوین در دوران استیلای حزب عدالت و توسعه است که به غلط و مسامحتا از آن به عنوان نوعثمانی‌‌‌گری یاد می‌کنند. در واقع ترکیه جدید به عنوان یک قدرت نوظهور و دارای قدرت ملی فزاینده، درصدد پوست‌‌‌اندازی در فرهنگ راهبردی و دکترین امنیت ملی خود است که طبیعتا تحول در سیاست این کشور را نیز به همراه دارد.
این تحول با تغییرات محیط امنیتی پیرامونی ترکیه و بهویژه در خاورمیانه و قفقاز همراه شده که ناشی از ایجاد خلأ قدرت منتج از کاهش حضور و نفوذ ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه و روسیه در قفقاز جنوبی است. بر این اساس، ترکیه دکترین سنتی پرهیز از مداخله، اقتصاد‌‌‌گرایی و میانجی‌گری را کنار نهاده و به اشکال مختلف قدرت‌‌‌افکنی روی آورده است. در یک آزمون تکرار پر از سعی و خطا، آنکارا به‌‌‌خصوص بعد از وقوع بهار عربی و کاهش حضور نیروهای آمریکایی در عراق بر دامنه مداخله‌‌‌گرایی خود در خاورمیانه افزوده و در این میان سوریه، آوردگاه سیاست خارجی جدید این کشور به شمار می‌رود.
در حال حاضر ترکیه از چه گروه‌‌‌هایی در سوریه و با چه اهدافی حمایت می‌کند؟
ترکیه از همه گروه‌‌‌هایی که در آغاز بحران سوریه پشتیبانی می‌‌‌کرد، همچنان حمایت می‌کند و با شرایط جدید و با بهره‌‌‌گیری از تجارب نسبتا ناموفق و پرهزینه قبلی، نحوه حمایت از این گروه‌‌‌ها متفاوت شده و این گروه‌‌‌ها در قالب‌‌‌های تازه و اسامی و رویکردهای جدید وارد میدان شدهاند. اما هدف همچنان همان هدف سابق یعنی رفع دغدغه‌‌‌های امنیتی ترکیه در مساله کردها، ایجاد یا روی کار آوردن یک حکومت مورد حمایت یا دست‌‌‌نشانده در دمشق، موازنه‌‌‌سازی با رقبای خاورمیانه‌‌‌ای مانند ایران، عربستان، مصر و حتی روسیه و نیز مدیریت تهدیدهای نامتقارن ناشی از تحرکات جریان‌‌‌های افراطی و تروریستی است.
نیروهای کردی سوریه موفق شدند دیرالزور را به تصرف خود درآورند، با توجه به حساسیت ترکیه به موضوع کردها، نگاه آنکارا به این تحول چیست؟
برای ترکیه میدان سوریه صرفا عرصه قدرت‌‌‌افکنی و سرمایه‌گذاری نظامی برای خلق فرصت‌‌‌ها نیست، بلکه رفع دغدغه‌‌‌ها و تهدیدهای امنیتی از ناحیه این کشور نیز برای مقامات ترکیه به همان میزان و به صورت همزمان اولویت‌‌‌دار است. درواقع برای ترکیه دوستان دوستانش لزوما دوست و دشمنان دشمنانش لزوما دشمن به حساب نمی‌‌‌آیند و همین امر تناقض‌‌‌نمای تحولات سوریه و موجب بروز رفتار پارادوکسیکال از سوی ترکیه است. بنابراین به‌رغم دستاوردهای ترکیه در غرب و جنوب سوریه، این کشور باید به همان میزان نگران تهدیدهای نوظهوری باشد که از ناحیه خیزش گروههای کرد، اهل سنت اموی و خلأ قدرت حاصل از تضعیف شدید یا فروپاشی حکومت بشار اسد ممکن است شاهد آن باشیم.
با توجه به اهداف و نگاه ترکیه به بحران در سوریه، آیا گفتوگوها در قالب دوجانبه و سهجانبه می‌تواند به نتیجه‌‌‌ای برسد؟
به نظر من ترکیه، کشوری معامله‌‌‌گر و اهل مذاکره است؛ یعنی حتی در بدترین شرایط ممکن است سعی کند به سرعت دستاوردهای میدانی خود را از طریق مذاکره و چانه‌‌‌زنی نقد کند. در حال حاضر نیز ترکیه دستاوردهای میدانی قابل‌توجهی دارد که می‌تواند در معامله و مذاکره با همه طرفین درگیر از جمله ایران و روسیه آنها را نقد کند.
برای ترکیه، تثبیت دستاوردهای شکننده فعلی‌‌‌اش در سوریه اهمیت بسزایی دارد که ممکن است از رهگذر مذاکره و چانه‌‌‌زنی با ایران و روسیه به‌‌‌دست بیاید. مساله دیگر به کردها مربوط می‌شود که قطعا مورد درخواست موکد ترکیه است که ایران را حامی جریان‌‌‌های کردی رقیب خود در سوریه، عراق و حتی ترکیه می‌‌‌داند. اما این به آن معنا نیست که از رهگذر این مذاکرات، ورق معادلات پیچیده و محتوم سوریه برگردد و اوضاع مانند قبل از سقوط پیاپی شهرهای کلیدی سوریه و تصرف آنها توسط گروههای مورد حمایت ترکیه شود.
در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» عنوان شد
نقشه راه مجلس برای سوریه
دنیای اقتصاد: روز گذشته پیش از آغاز جلسه علنی، مجلس شورای اسلامی در جلسه غیر علنی تحولات سوریه را بررسی کرد. ظهر روز گذشته نیز جلسه فوق‌العاده‌ای در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به منظور بررسی تحولات سوریه برگزار شد. دو عضو این کمیسیون از اقدامات سیاسی و میدانی برای سوریه خبر دادند.
نقض صریح روند آستانه
عباس گلرو، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به جلسه فوق‌العاده کمیسیون امنیت ملی به منظور بررسی تحولات سوریه اظهار کرد: در جلسه روز گذشته کمیسیون امنیت ملی مسوولان ذی‌ربط حوزه تحولات سوریه حضور داشتند و وضعیت سیاسی و بهویژه میدانی مورد بررسی قرار گرفت. به‌رغم پیشروی‌هایی که گروههای تروریستی از مناطق شمالی داشتند، اما ارتش سوریه با قوت و شجاعت توانسته در مقابل اینها ایستادگی کند و در برخی از مناطق تروریست‌ها را از محیط دور کند.
او ادامه داد: وضعیت میدانی گرچه وضعیت سختی است، اما سخت تر از سال 2011 و تحولات بعد از آن نیست؛ چرا که در آن مقطع در دمشق حرکت‌های تروریستی شروع شد اما الان از مناطق دور دست‌گروه‌های تروریستی به سمت پایتخت هجوم آوردند و درمنطقه حمص زمین‌گیر شدند و امیدواریم که به زودی ورق برگردد و دولت و ارتش سوریه دست برتر را در مناطقی که از دست داده به دست بیاورد و حفظ کند.
این عضو کمیسیون امنیت ملی، در پاسخ به اینکه آیا روند آستانه در این شرایط می‌تواند راهگشا باشد، تصریح کرد: در برخی مناطق سوریه نقاط ایست و بازرسی توسط سه کشور ضامن روند آستانه یعنی ایران، روسیه و ترکیه انجام می‌شد؛ اما آنچه در پیش‌روی گروههای تروریستی اتفاق افتاده نقض صریح روند آستانه است. این اقدام از سوی نیروهای مسلح و یکی از کشورهای ضامن اتفاق افتاده است.
گلرو خاطرنشان کرد: در حال حاضر نیز دولت سوریه این حق را دارد به مناطق کاهش تنش در چارچوب روند آستانه و به مواضع تروریست‌ها حمله کند. اما به نظر نمی‌رسد که جایگرینی برای روند آستانه پیدا کنیم و این بهترین فرآیند برای این است که بخواهیم وضعیت را مدیریت و تنش را کاهش دهیم. بنابراین اگر بخواهیم به روند قبل برگردیم روند آستانه بهترین روند است که در حال حاضر مذاکرات آن در دوحه در حال انجام است.
او در خصوص اینکه در حوزه میدان چه باید کرد و آیا احتمال ورود ایران وجود دارد، گفت: تصمیمات خوبی در چند روز گذشته اتخاذ شده و ان‌شاءالله میدان شاهد تحولات خوبی به نفع ارتش و ملت سوریه خواهد بود. بررسی‌هایی در حوزه‌های مختلف در حال انجام است و مراجع بالا دست تصمیماتی می‌گیرند و به زودی در میدان شاهد تحولات خواهیم بود.
منافع روسیه در سوریه 10برابر ایران است
یعقوب رضازاده، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز گفت: به تحولات سوریه حساس هستیم؛ چون منافع زیادی در کشور سوریه داریم و 10هزار نفر از اتباع ایرانی در این کشور زندگی می‌کنند. از سوی دیگر حرمین شریفین نیز در سوریه قرار دارد. علاوه بر این پشتیبانی ما از حزب‌الله و مقاومت وجود دارد. او ادامه داد: متاسفانه برخی از کشورهای همسایه و همچنین آمریکا، رژیم صهیونیستی و برخی از کشورهای اروپایی به نوعی کمک کردند که رژیم بشار اسد سقوط کند و عوامل تروریستی حاکمیت داشته باشد.
رضازاده با اشاره به اقدامات انجام‌شده از سوی ایران خاطرنشان کرد: در طول 72 ساعت گذشته اقدامات دیپلماسی از سوی وزارت امور خارجه، مسوولان کمیسیون امنیت ملی و مجلس آغاز شده است و رایزنی‌ها به شدت ادامه دارد و امیدواریم که دولت بشار اسد به کار خود ادامه دهد.
این عضو کمیسیون امنیت ملی با تاکید بر لزوم اقدام جدی روسیه اظهار کرد: به نظر می‌رسد روسیه باید اقدام جدی داشته باشد و خودش را عقب نکشد؛ چون روسیه 10 برابر کشور ما در سوریه منافع دارد. روسیه در منطقه پایگاه‌های نظامی دارد و اگر کمک نکند به احتمال زیاد پای ناتو در منطقه باز خواهد شد که مورد حمایت آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا هستند. همچنین اگر روسیه نتواند رژیم بشار اسد را نجات دهد احتمال شکست شدید در جنگ اوکراین وجود دارد. او گفت که ایران پیشتاز اقدامات سیاسی و دیپلماسی به منظور تقویت مستشاران نظامی است و در این راستا با پوتین، ترکیه، عراق و قطرمذاکراتی را انجام داده است.
رضازاده همچنین با اشاره به برخی اخبار مبنی بر تخلیه سفارت ایران در سوریه و خروج مستشاران نظامی ایران در سوریه تصریح کرد: این اخبار صحت ندارد، سفارت ایران تخلیه نشده و مستشاران نظامی ایران نیز در سوریه حضور دارند. او در عین حال تاکید کرد که اقدامات لازمی به منظور خروج اتباع ایرانی و برخی از کارمندان و نیروهای ایرانی که جانشان در خطر است انجام شده و این افراد به کشور انتقال داده شدهاند.
پشت دروازه‌های دمشق
