آیا فلزات غیرآهنی محرک رشد صنعتی ایران می‌شوند؟
فقط کمی آهن
در ایران، فرآوری و استخراج این فلزات می‌تواند به توسعه صنایع پایین‌دستی و ایجاد ارزش افزوده بالاتر کمک کند. علاوه بر این، صادرات فلزات غیرآهنی می‌تواند منبع مهمی برای تامین ارز و بهبود تراز تجاری کشور باشد. با توجه به ذخایر غنی ایران در زمینه مس، سرب و روی، این فلزات به عنوان منابعی برای تقویت جایگاه ایران در بازارهای جهانی به شمار می‌روند.
با این حال، چالش‌هایی مانند کمبود سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف و استخراج معادن، مشکلات زیرساختی و نوسانات بازار جهانی، مانع بهره‌برداری کامل از این منابع شده است. به همین دلیل، توسعه فناوری‌های نوین، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، و تدوین سیاست‌های حمایتی می‌تواند راهکاری موثر برای بهره‌برداری بهینه از پتانسیل‌های موجود باشد. در نهایت، با سرمایه‌گذاری هدفمند و برنامه‌ریزی دقیق، فلزات غیرآهنی می‌توانند به موتور محرک توسعه صنعتی و اقتصادی ایران تبدیل شوند.
در این‌باره رضا شهرستانی، عضو انجمن فولاد ایران، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» به معرفی فلزات غیرآهنی پرداخت و گفت: «فلزات غیرآهنی به فلزاتی اطلاق می‌شود که مقادیر کمی آهن دارند و به دلیل ویژگی‌هایی چون مقاومت بالا در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی، در صنایع مختلف کاربرد گسترده‌ای دارند. این فلزات شامل آلومینیوم، مس، سرب، روی، نیکل و فلزات گرانبهایی مانند طلا هستند.»
تولید و ذخایر جهانی فلزات غیرآهنی
شهرستانی گفت: طبق آمارهای جهانی، تولید آلومینیوم در سال 2022 به 68 میلیون تن رسید و ذخایر جهانی بوکسیت، که منبع اصلی آلومینیوم است، حدود 30 میلیارد تن برآورد شده است. همچنین، تولید مس در همین سال به 21 میلیون تن و ذخایر آن نزدیک به 870 میلیون تن بوده است. تولید سرب نیز در سال 2022 حدود 5/ 4 میلیون تن بوده و ذخایر آن 90 میلیون تن تخمین زده می‌شود. تولید روی نیز به 13 میلیون تن رسید و ذخایر آن 250 میلیون تن است. تولید نیکل در این سال 7/ 2 میلیون تن و ذخایر آن 95 میلیون تن برآورد شده است. در همین راستا، تولید طلا به سه هزار تن رسید و ذخایر آن نیز 50 هزار تن تخمین زده می‌شود.
جایگاه ایران در تولید و ذخایر فلزات غیرآهنی
او بیان کرد: ایران با ذخایر قابل توجه مس، یکی از تولیدکنندگان مهم این فلز در جهان به شمار می‌آید. سرمایه‌گذاری‌های اخیر در توسعه معادن مس و افزایش ظرفیت تولید کاتد مس، جایگاه کشور را در این صنعت تقویت کرده است. در زمینه سرب و روی، با وجود ذخایر غنی، بهره‌برداری کامل از این معادن هنوز محقق نشده و بخش خصوصی در فرآوری و تولید شمش‌های سرب و روی نقشی اساسی دارد. در زمینه طلا نیز ایران با ذخایر قابل توجهی روبه‌رو است، اما میزان استخراج فعلی هنوز نسبت به پتانسیل‌های موجود کمتر است. همچنین، با وجود اهمیت نیکل در صنایع پیشرفته، تولید این فلز در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته، اما با سرمایه‌گذاری در این بخش می‌توان به رقابت با بازارهای جهانی پرداخت.
نقش فلزات غیرآهنی در اقتصاد صنعتی ایران
فلزات غیرآهنی به عنوان منابع کلیدی برای ایجاد ارزش افزوده، ارزآوری و اشتغال‌زایی در اقتصاد ایران شناخته می‌شوند. فرآوری این فلزات می‌تواند به توسعه صنایع پایین‌دستی کمک کرده و ارزش افزوده بالایی ایجاد کند. صادرات این فلزات نیز می‌تواند منبع مهمی برای تامین ارز خارجی و بهبود تراز تجاری کشور باشد. علاوه بر این، توسعه معادن و صنایع مرتبط می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد کرده و موجب ارتقای سطح تکنولوژی در صنایع پیشرفته شود.
شهرستانی تصریح کرد: هرچند ایران پتانسیل‌های زیادی در زمینه فلزات غیرآهنی دارد، اما چالش‌هایی همچون عدم سرمایه‌گذاری کافی در اکتشاف و استخراج معادن، مشکلات زیرساختی، قوانین و مقررات پیچیده و نوسانات بازار جهانی، مانع بهره‌برداری کامل از این منابع شده است. با این حال، فرصت‌هایی مانند تدوین سیاست‌های حمایتی، جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی، توسعه فناوری‌های نوین و بهبود زیرساخت‌ها می‌توانند این چالش‌ها را کاهش داده و بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود را تسهیل کنند.
در نتیجه فلزات غیرآهنی می‌توانند به عنوان موتور محرک توسعه صنعتی و اقتصادی ایران عمل کنند. به شرط آنکه با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند، از پتانسیل‌های موجود به‌طور کامل استفاده شود، ایران می‌تواند جایگاه خود را در بازارهای جهانی تقویت کرده و به یکی از قطب‌های تولید فلزات غیرآهنی تبدیل شود.
فلزات غیرآهنی، رکن مهم اقتصاد صنعتی ایران؛ نگاهی به صنعت مس
فلزات غیرآهنی، به‌ویژه مس، از جمله اصلی‌ترین ارکان اقتصاد صنعتی ایران به شمار می‌آیند. این فلزات نه‌تنها نقش مهمی در ارزآوری و اشتغال‌زایی ایفا می‌کنند، بلکه به عنوان محرک‌هایی برای توسعه صنایع پایین‌دستی نیز شناخته می‌شوند. به گفته کوروش شعبانی، عضو انجمن مس ایران، مس در این میان نقشی بی‌بدیل دارد که در تولید و صادرات آن می‌توان تاثیرات گسترده‌تری مشاهده کرد.
صادرات مس؛ درآمدی قابل توجه برای ایران
کوروش شعبانی، نایب رئیس انجمن مس ایران در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد درباره جایگاه صنعت مس ایران توضیح داد که سالانه حدود ۳۰۰ هزار تن کاتد مس در کشور تولید می‌شود. از این مقدار، ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزار تن در داخل کشور مصرف شده و مازاد تولید، معادل ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار تن، به بازارهای جهانی صادر می‌شود. صادرات این میزان کاتد مس سالانه درآمدی بین 5/ 2 تا ۳ میلیارد یورو برای ایران به همراه دارد.
او افزود: شرکت ملی صنایع مس ایران به‌تنهایی سهم عمده‌ای از این درآمد را به خود اختصاص داده است. این ارقام گواهی بر اهمیت مس در تامین درآمدهای غیرنفتی کشور است. به عبارتی، مس به عنوان یکی از ارزشمندترین فلزات غیرآهنی، در کنار نفت، نقشی کلیدی در تامین منابع ارزی ایران ایفا می‌کند.
اهمیت مس تنها به ارزآوری آن محدود نمی‌شود. این صنعت نقش محوری در توسعه زیرساخت‌های صنعتی و تامین مواد اولیه بسیاری از صنایع دیگر دارد. به‌ویژه در صنایع الکتریکی، ساختمان‌سازی و تولید تجهیزات صنعتی، مس به عنوان یک ماده اولیه حیاتی، جایگاهی استراتژیک دارد.
علاوه بر این، توسعه صادرات مس می‌تواند به ایجاد اشتغال در زنجیره‌های بالادستی و پایین‌دستی این صنعت کمک کرده و نقشی دوچندان در پویایی اقتصادی ایفا کند. بنابراین، صنعت مس نه‌تنها در تامین نیازهای داخلی بلکه در تقویت جایگاه ایران در بازارهای جهانی فلزات غیرآهنی نیز نقش‌آفرین است.
این ارقام و واقعیت‌ها نشان می‌دهند که توجه به توسعه و بهره‌وری در صنعت مس و دیگر فلزات غیرآهنی، می‌تواند به یکی از ابزارهای مهم کشور برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی تبدیل شود.
مس؛ موتور محرک توسعه اقتصادی در برنامه هفتم توسعه
شعبانی اظهار کرد: در چشم‌انداز توسعه اقتصادی ایران، فلزات غیرآهنی، به‌ویژه مس، نقش محوری دارند. این فلز استراتژیک، با ارزش اقتصادی بالا و کاربرد گسترده در صنایع مختلف، به یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی غیرنفتی کشور تبدیل شده است. اهمیت این صنعت زمانی برجسته‌تر می‌شود که بدانیم در برنامه هفتم توسعه، هدف‌گذاری شده است تولید کاتد مس در کشور به یک میلیون تن در سال برسد. تحقق این هدف می‌تواند تاثیری چشمگیر بر رشد اقتصاد و جایگاه ایران در بازارهای جهانی بگذارد.
صعود از ۳ به ۱۰ میلیارد یورو؛ جهش درآمدی در صنعت مس
در حال حاضر، تولید سالانه کاتد مس در ایران حدود ۳۰۰ هزار تن است که از این میزان، ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزار تن در داخل کشور مصرف و مابقی به بازارهای بین‌المللی صادر می‌شود. صادرات این حجم، سالانه بین 5/ 2 تا ۳ میلیارد یورو درآمد ارزی برای کشور به همراه دارد. اما چشم‌انداز برنامه هفتم توسعه نشان می‌دهد این رقم می‌تواند تا پایان برنامه به ۹ تا ۱۰ میلیارد یورو افزایش یابد.
افزایش تولید کاتد مس به یک میلیون تن در سال به معنای جهشی سه‌برابری در درآمدهای ارزی خواهد بود؛ جهشی که می‌تواند نقش این صنعت را در اقتصاد ملی بیش از پیش برجسته کند.
مس؛ جایگزینی پایدار برای نفت
در شرایط کنونی که ایران به دنبال کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و حرکت به‌سوی اقتصاد مبتنی بر منابع معدنی است، صنعت مس یکی از مستعدترین گزینه‌ها برای جایگزینی درآمدهای نفتی محسوب می‌شود. این صنعت با نیاز به سرمایه‌گذاری حدود ۱۲ میلیاردیورویی در یک دوره پنج تا شش‌ساله، می‌تواند درآمدی معادل یا بیشتر از میزان سرمایه‌گذاری اولیه خود را هر سال تولید کند. این بازدهی چشمگیر، مس را به یکی از اقتصادی‌ترین و پایدارترین صنایع تبدیل کرده است.
فراتر از ارزآوری؛ مزایای اقتصادی و اجتماعی
توسعه صنعت مس تنها به ارزآوری محدود نمی‌شود. اشتغال‌زایی گسترده در مناطق معدنی، توسعه زیرساخت‌های صنعتی و افزایش ارزش افزوده در صنایع پایین‌دستی از دیگر مزایای تحقق اهداف این صنعت است. با گسترش تولید، فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد خواهد شد که می‌تواند نقش مهمی در کاهش بیکاری ایفا کند. همچنین، سهم بالای مردم در سهام شرکت ملی صنایع مس ایران به این معناست که منافع مستقیم این توسعه به جامعه نیز بازخواهد گشت.
چشم‌انداز روشن برای اقتصاد ملی
با توجه به ظرفیت‌های بالقوه ایران در تولید و صادرات مس، این صنعت می‌تواند به یکی از موتورهای محرک اقتصاد ملی تبدیل شود. تحقق این اهداف، جایگاه ایران را در بازارهای جهانی فلزات تقویت خواهد کرد و به کاهش ریسک‌های ناشی از وابستگی به نفت کمک خواهد کرد. در عین حال، سرمایه‌گذاری در این بخش، فرصتی طلایی برای حرکت به سوی اقتصادی پایدارتر و مستقل‌تر فراهم می‌کند.
آنچه مسلم است، صنعت مس یکی از امیدهای بزرگ اقتصاد ایران برای ورود به عصری جدید از رشد پایدار و توسعه صنعتی است. اگر این فرصت به‌درستی مدیریت شود، می‌تواند نقشی اساسی در شکل‌گیری آینده اقتصادی ایران ایفا کند.
جایگاه ایران در میان تولیدکنندگان جهانی مس؛ مسیری به سوی رقابت با غول‌های صنعت
مس، به عنوان یکی از مهم‌ترین فلزات غیرآهنی، جایگاهی ویژه در اقتصاد جهانی دارد. این فلز راهبردی، با کاربردهای گسترده در صنایع مختلف از الکترونیک گرفته تا زیرساخت‌های عمرانی، نقش پررنگی در توسعه اقتصادی کشورها ایفا می‌کند. نگاهی به آمارهای جهانی تولید مس، تصویری روشن از وضعیت این صنعت و جایگاه ایران در آن ارائه می‌دهد.
ایران و جایگاه آینده در صنعت جهانی مس
برنامه‌های توسعه‌ای ایران در صنعت مس، به‌ویژه اهداف تعیین‌شده در برنامه هفتم توسعه، جایگاهی قابل توجه برای کشور در این صنعت متصور است. در حال حاضر، تولید کاتد مس ایران حدود ۳۰۰ هزار تن در سال است. اما با هدف‌گذاری برای تولید یک میلیون تن در سال، ایران می‌تواند جایگاه خود را به شش درصد تولید جهانی ارتقا دهد؛ سهمی که امروز ایالات‌متحده در اختیار دارد.
این هدف‌گذاری بلندپروازانه نشان‌دهنده تلاش ایران برای ورود به جمع تولیدکنندگان برتر جهان است. با تحقق این برنامه، ایران می‌تواند خود را به عنوان یکی از بازیگران اصلی در بازار جهانی مس مطرح کند و نقش پررنگ‌تری در تجارت بین‌المللی این فلز ایفا کند.
تمرکز تولید در ۱۳ کشور؛ چالش‌ها و فرصت‌ها
یکی از نکات قابل توجه در صنعت جهانی مس، تمرکز تولید در میان تعداد محدودی از کشورهاست. ۱۳ کشور برتر، حدود ۹۷ درصد از تولید جهانی را در اختیار دارند، و سهم سایر کشورها تنها به 8/ 2 میلیون تن (سه درصد) محدود می‌شود. این تمرکز می‌تواند چالش‌ها و فرصت‌هایی را برای ایران ایجاد کند. از یک‌سو، رقابت با غول‌هایی همچون شیلی و پرو نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان و توسعه فناوری است. از سوی دیگر، نیاز روزافزون جهان به مس و کمبود منابع جدید، فرصتی بی‌نظیر برای کشورهایی همچون ایران فراهم می‌کند.
