صادرات دانش و خدمت
صدور خدمات فنی و مهندسی چه اهمیتی دارد؟
ما توانمندی زیادی در صدور این خدمات داریم؛ شرکت‌های فنی و مهندسی ما به ویژه در ساختمان، صنعت برق، صنعت آب و... بعضاً صاحب تکنولوژی و توانمندی هستند. ما اگر بخواهیم از مهمترین رقبا در منطقه یاد کنیم می‌توانیم به ترکیه اشاره کنیم که شباهت‌های جمعیتی بسیاری به ما دارد و در دنیا هم تقریباً جزو اولین‌ها به‌شمار می‌رود. اگر اشتباه نکنم چیزی حدود 60 میلیارد دلار صدور خدمات فنی و مهندسی ترکیه است که متاسفانه آمار کشور ما که خیلی هم دقیق نیست، در حال حاضر زیر دو میلیارد دلار است. همین آمار گویای آن است که در این زمینه ضعف‌های جدی وجود دارد.
مانع اصلی صدور خدمات فنی و مهندسی
به‌طور قطع مهمترین مانع صدور خدمات فنی و مهندسی بحث تحریم‌های بانکی است. شرکت‌های ما نمی‌توانند در سطح بین‌المللی، همپای رقبای خود حرکت کنند و ضمانت‌نامه‌های بانکی لازم را برای شرکت در مناقصه‌ها بدهند. اقدامات کوچکی برای حل این مشکل صورت گرفته است. برای مثال در کشورهایی مانند عمان، عراق و... به صورت موردی میتوان کارهایی انجام داد، اما اینها راه‌حل‌های لازم نیست و رفع تحریم‌های بانکی، مهمترین اقدام برای سرعت گرفتن صدور خدمات فنی و مهندسی در کشور است.
اگر بخواهیم از سایر مشکلات و موانع صدور خدمات فنی و مهندسی صحبت کنیم، به هر حال باز هم به دلیل تحریم‌ها، ما عموماً نمی‌توانیم در مناقصه‌هایی که بانک توسعه اسلامی برگزار می‌کند شرکت کنیم. البته بعد از عربستان ما بزرگ‌ترین سهامدار بانک توسعه اسلامی هستیم و همین چند وقت پیش به دلیل آنکه نتوانستیم سهام‌مان (بدهی‌مان) را به بانک توسعه اسلامی پرداخت کنیم، امکان شرکت در مناقصه‌های این بانک را از دست دادیم.
آمارها نشان می‌دهد در شرایط غیرتحریمی تا 30 میلیارد دلار ظرفیت صدور خدمات فنی و مهندسی و تا 15 میلیارد دلار ظرفیت صدور خدمات در شرایط تحریمی (با رفع پاره‌ای از مشکلات) وجود دارد. پیشنهادهای خوبی هم در راستای رفع موانع کمیسیون خدمات فنی و مهندسی اتاق ایران و هم انجمن تخصصی این موضوع ارائه شده است. با وجود تمام مشکلات، به هر صورت ما در آفریقا بازار بسیار خوبی پیش‌رو داریم که میتوان این بازارها را به خوبی توسعه داد. در کشورهای آسیای میانه نیز ظرفیت مناسبی وجود دارد.
حذف مشوق‌های صادراتی
سایر کشورها مانند ترکیه، از صدور خدمات فنی و مهندسی حمایت‌هایی همچون مشوق‌های صادراتی انجام می‌دهند. با نگاهی اجمالی به آمارها درمی‌یابیم تا زمانی که مشوق‌های صادراتی وجود داشت، شتاب صدور خدمات فنی و مهندسی ما هم قابل قبول بود و ما به آمار پنج میلیارد دلار در سال هم رسیدیم.
حذف جوایز صادراتی، اثر منفی روی رقابت‌پذیری صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران دارد. دقیقاً از تاریخی که مشوق‌های نقدی صادراتی برداشته شد، مشکلات به وجود آمد و عملاً رقابت‌پذیری شرکت‌های ایرانی در مناقصه‌های بین‌المللی از این جنبه هم کاهش پیدا کرد. این موضوع عامل بسیار مهمی است. به زبان ساده‌تر وقتی شرکت‌های ترکیه‌ای در مناقصه‌ها شرکت می‌کنند و مشوق‌های صادراتی که به هر حال رقمی محسوب می‌شود (حدود سه تا پنج درصد) دریافت می‌کنند، می‌توانند با تخفیف دادن به همان اندازه (سه تا پنج درصد) در مناقصه‌ها برنده شوند. بنابراین تا زمانی که ما این مشوق‌ها را در کشور نداشته باشیم سبب می‌شود رقابت‌پذیری‌مان کم شود.
از کمک به صادرات کالا تا اشتغال‌زایی
صدور خدمات چند ویژگی دارد؛ نه‌تنها موجب خروج ارز نمی‌شود، بلکه در صادرات کالا هم به یاری ما می‌آید. عموماً اگر شرکت‌های ایرانی بتوانند در مناقصه‌هایی که شرکت می‌کنند، از کالاهای ایرانی برای مثال خطوط انتقال آب استفاده کنند، این موضوع به صادرات کالا کمک می‌کند. از طرفی در اشتغال نیروی متخصص نیز نقشی پررنگ خواهد داشت. در این شرایط به جای آنکه جوانان ما از آن بیم داشته باشند که درآمدی در خارج از ایران ندارند، می‌توانند در شرکت‌های ایرانی که در هر صورت به نیروی کار نیاز دارند مشغول به کار شوند. البته اکنون هم شرایط به همین‌گونه است و شرکت‌های ایرانی در وهله اول به دنبال نیروی کار متخصص ایرانی هستند.
