خویشتن‌داری در سیاستگذاری جمعیتی - ۵ مرداد ۹۱
میثم هاشم‌خانی
گروه اندیشه
جمعیت 75 میلیون و 150 هزار نفری و نرخ رشد جمعیت 29/1 درصدی، بخشی از نتایج کلی سرشماری سال 1390 بوده است. با فرض آنکه این نرخ رشد جمعیت در سال‌های بعد ثابت بماند، جمعیت کشور بعد از 54 سال دو برابر شده و به 150 میلیون نفر خواهد رسید. همچنین نرخ رشد 29/1 درصدی، بالاتر از میانگین فعلی نرخ رشد جمعیت جهان (17/1 درصد) قرار داشته و تقریبا با نرخ رشد جمعیت ترکیه (26/1 درصد) برابری می‌کند. از طرف دیگر این نرخ کمتر از نرخ رشد جمعیت کشور در سرشماری سال 1385 (62/1 درصد) است. اما آیا این اعداد و ارقام بسیار کلی که از قضا درست یک هفته بعد از روز بین‌المللی جمعیت اعلام شد، می‌تواند توصیه‌ای در مورد سیاست جمعیتی بهینه برای کشور به همراه داشته باشد؟ پاسخ به این پرسش، بدون تردید «منفی» خواهد بود: قطعا «نرخ رشد جمعیت» و «میانگین تعداد اعضای خانوار»، در میان دهک‌های مختلف درآمدی کشور و نیز در میان ساکنان استان‌های مختلف متفاوت است. به علاوه قطعا خانواده‌هایی با سطوح مختلف تحصیلات والدین، میانگین تعداد فرزندان‌شان متفاوت خواهد بود. لذا برای هر اظهارنظر علمی و پخته‌ای در مورد سیاست‌ جمعیتی بهینه برای ایران، باید مدتی دیگر برای اعلان آمارهای جزئی‌تر منتظر ماند. چراکه در استان‌های مختلف، شرایط اقتصادی_اجتماعی کاملا متفاوتی حاکم است و چه بسا مثلا سیاست تشویق به افزایش جمعیت در یک استان نتایج مثبت، و در استانی دیگر نتایجی منفی به همراه داشته باشد. پس تا اعلام دقیق جزئیات سرشماری، هر گونه اظهارنظر شتاب‌زده در مورد سیاست جمعیتی بهینه، ممنوع!