رفیعه هراتی

تغییرات آب و هوایی ساخته و پرداخته دست بشر مشکلی است که به سادگی قابل حل نیست. تغییرات جوی احتمال درگیری در مناطق کم‌آب را افزایش می‌دهد و شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه این مساله نقش مهمی در شروع شورش‌های اولیه در سوریه در سال ۲۰۱۱ داشته است. محققان «موسسه مکس پلانک برای شیمی» و «موسسه قبرس» آثار تغییرات آب و هوایی را بر مناطق گرم و خشک خاورمیانه مورد بررسی قرار داده‌اند و به نتیجه مایوس‌کننده‌ای رسیده‌اند: حتی اگر همه امضا‌کنندگان توافق تغییرات آب و هوایی پاریس این توافقنامه را به اجرا درآورند و گرمایش زمین را به کمتر از ۲ درجه سلسیوس محدود کنند، خاورمیانه باز هم آنقدر گرم خواهد شد که در آینده نزدیک غیرقابل سکونت خواهد شد.

این مطالعه نشان می‌دهد اوج دمای هوا در تابستان در منطقه خاورمیانه تقریبا دو برابر سریع‌تر از میانگین جهانی افزایش خواهد یافت. دمای هوا به‌طور مکرر به ۴۶ درجه سلسیوس خواهد رسید و روزهای بسیار گرم ۵ برابر بیشتر از سال ۲۰۰۰ نمایان خواهند شد. در یک سناریوی خوشبینانه، تا سال ۲۰۵۰ در شب‌ها هم دمای هوا به زیر ۳۰ درجه سلسیوس کاهش پیدا نخواهد کرد. این افزایش دما به همراه آلودگی فزاینده هوا و توفان‌های شن، شرایط زیست محیطی را به وجود می‌آورد که زندگی در آن دشوار خواهد بود و درنتیجه احتمال یک مهاجرت دسته‌جمعی گسترده وجود دارد. اگر کشورها به توافق پاریس متعهد نمانند، شرایط بسیار وخیم‌تر خواهد شد. اگر شرایط به همین منوال پیش رود، تا سال ۲۱۰۰ مردم خاورمیانه در هر سال ۲۰۰ روز بسیار گرم را تجربه خواهند کرد. جاش لولیولد، مدیر «موسسه مکس پلانک برای شیمی» و استاد موسسه قبرس می‌گوید:«در آینده شرایط جوی در مناطق وسیعی از خاورمیانه و شمال آفریقا به گونه‌ای تغییر می‌کند که زندگی و هستی ساکنان این مناطق به خطر می‌افتد.» محققان «موسسه مکس پلانک برای شیمی» و «موسسه قبرس» برای رسیدن به این پیش‌بینی‌ها از ۲۶ شبیه‌ساز پیشرفته تغییرات آب و هوایی استفاده کرده‌اند و دو سناریو را مورد بررسی قرار داده‌اند. در سناریوی اول فرض شده است که براساس توافقنامه پاریس، انتشار گازهای گلخانه‌ای از سال ۲۰۴۰ به بعد کاهش خواهد یافت و در سناریوی دوم فرض شده است که هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد و درنتیجه جهان به‌طور متوسط تا ۴ درجه سلسیوس گرم خواهد شد. این مطالعه نشان می‌دهد مناطق بیابانی کاملا غیرقابل سکونت خواهند شد. این مناطق گرما را به خوبی دفع نمی‌کنند و از طریق تبخیر آب به‌طور موثر خنک نمی‌شوند. در این مناطق بیش از هر جای دیگر جهان، تاثیرات گازهای گلخانه‌ای با میزان متفاوتی افزایش می‌یابد.

در حال حاضر اروپا با بحران مهاجرت رو به رو است، مهاجرتی که در اثر جنگ، انقلاب، خشونت‌های فرقه‌ای و فروپاشی‌ اقتصادی روی داده است. اما در آینده نزدیک، نوع دیگری از مهاجرت متداول خواهد شد: مهاجرت آب و هوایی و این‌بار‌ علت این مهاجرت با بحث و گفت‌وگو حل نخواهد شد. این مطالعه در شرایطی منتشر شده است که قانون‌گذاران شرکت‌کننده در اجلاس مجمع پارلمانی ناتو نسبت به آثار تغییرات آب و هوایی در خاورمیانه و شمال آفریقا هشدار داده‌اند. مجمع پارلمانی ناتو اعلام کرد تغییرات آب و هوایی کمبود آب و غذا در خاورمیانه و شمال آفریقا را وخیم‌تر خواهد کرد و خطر درگیری‌های بیشتر و مهاجرات گسترده را به وجود خواهد آورد. عثمان آشیک باک، از اعضای مجمع پارلمانی اروپا، می‌گوید: «چشم‌انداز بلندمدت امنیت آب و غذا در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هولناک است و تغییرات آب و هوایی این چشم‌انداز را بدتر می‌کند.» شیلو فتزک، کارشناس ارشد «مرکز آب و هوا و امنیت»، معتقد است خشکسالی‌های شدید و مکرر نقش عمده‌ای در درگیری‌ها ازجمله در شمال نیجریه، سوریه و افغانستان ایفا می‌کند. او می‌گوید: «می‌دانیم که عامل آسیب‌پذیری آب و هوایی در شکل‌گیری گروه‌های افراطی مانند بوکو حرام در شمال نیجریه نقش داشته است و پیش‌بینی می‌کنیم با وخیم‌تر شدن شرایط تغییرات آب و هوایی، شکل‌گیری این گروه‌ها افزایش خواهد یافت.» این در شرایطی است که در افغانستان کشاورزان از کشت غلاتی که نیازمند آب فراوان است خودداری می‌کنند و به کشت خشخاش که آب کمتری نیاز دارد، روی می‌آورند. این اقدام یک منبع درآمدی برای گروه تروریستی طالبان فراهم می‌کند. این در شرایطی است که نباید احتمال درگیری در مناطقی را که تحت تاثیر تغییرات آب و هوایی قرار دارند، نادیده گرفت. به گفته ژنرال دنیس مرسیر، فرمانده ارشد ناتو، تغییرات آب و هوایی یک تهدید جهانی محسوب می‌شود و همه کشورها باید در کنار هم با آن مبارزه کنند.

چشم انداز خاورمیانه خالی از سکنه