عقل و تخیل کلید خلاقیت

یک پژوهشگر برتر کشور با اشاره به انتخاب اصفهان به عنوان شهر جهانی خلاق بیان داشت: در طول تاریخ شهر اصفهان، مردم این شهر خلاقیتی از خود بروز داده‌اند که چنین شهری شکل‌گرفته است، معمولا کارهای بزرگ محصول خلاقیت مردان بزرگ است، اگر کاروان اندیشه و فرهنگ بشری رو به سوی تکامل رفته است، به دلیل آن است که در دوره‌ها و مکان‌های خاص افرادی با خلاقیت خاص ظهور کرده و شمع پیشرفت بشری را روشن کرده‌اند.

حسن بلخاری در حوزه هنر، تعریف خلاقیت که محصول تخیل است را محور اصلی بحث‌های مربوط به خلاقیت دانست و گفت: کلمه خیال در زبان فارسی مسکون در عربی خَیال است با تخیل متفاوت است، خیال قوه‌ای از قوای نفس انسان و قوه‌ای از خیال باطنی تبار انسان است، عکاس ذهن و تصویربردار نفس ماست، تصاویر را از اطراف گرفته و در نفس حفظ می‌کند. زمانی که از خیال صحبت می‌کنیم از یک قدرت صحبت می‌کنیم که سبب ارتباط تصویری با دنیای بیرون می‌شود. وی ادامه داد: قوه تخیل فراتر از خیال است، بلکه عامل تغییر و رفتن به فراتر است، تخیل خوب خیال خوب می‌خواهد، اگر کسی دید خوبی نداشته باشد، تخیل خوبی نخواهد داشت، آدم‌های حواس‌پرت به تخیلی که بتواند خلاقیت ایجاد کند نمی‌رسند، اولین خصوصیت افراد خلاق داشتن دید متفاوت به اشیا است و هنرمند نظری متفاوت به دنیا دارد. نویسنده «فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی» اظهار داشت: تخیل سرچشمه خلاقیت و مادر اوست. ما در تخیل در صُوَر تصرف می‌کنیم تا بتوانیم به مرزهای جدید برسیم، تلاش خلاق ذهن مبتکر، باعث ظهور تخیل خلاق می‌شود. ذهن خلاق هیچ‌گاه به وضع موجود راضی نیست و این‌یکی از معیارهای شناخت انسان خلاق است. خلاقیت همواره به دنبال تغییر به دلیل رفتن از وضع محدود موجود به وضع مطلوب است. ذهن خلاق همیشه به دنبال این است که آیا زندگی کنونی من را ارضا می‌کند یا خیر؟ و در اکثر موارد در جهت تغییر وضع موجود در می‌آید.

این چهره ماندگار شهر تهران ادامه داد: ما در مسیر هستی ایستایی نداریم، اگر انسان به وضعیت موجود رضایت دهد از انسانیت خود خارج می‌شود، انسان باید با شرایط متغیر زندگی مرتب در حال تغییر باشد. موتور حرکت خلاقیت است. از خوب دیدن به خوب فکر کردن، از خوب فکر کردن به خوب تخیل کردن و از آن به خلاقیت خواهیم رسید. وقتی کلمه خیال را در فرهنگ انسانی به کار می‌بریم، در تمام جهان و همه فرهنگ‌های بشری به دو معنی پندار و گمان و دیگری به معنی توهم و خیال‌بافی است. وی در مورد نسبت عقل و تخیل بیان داشت: خلاقیت یک پدر به نام عقل و یک مادر به نام تخیل دارد، عقل یک استعداد و توانایی است و یک قوه و قدرت به‌حساب می‌آید و انسان به ذات دارای این قدرت است، محصول این قدرت علم است، دانش محصول اندیشه است، علم چیزی است که به‌وسیله آن انسان می‌تواند در دنیا تصرف کرده و دنیا را تغییر بدهد. انسان به‌وسیله علم در هستی خود تغییر ایجاد می‌کند.

عضو هیات امنای شهرهای اسلامی افزود: خلاقیت آن است که بدانیم چه داریم و چگونه به خود برگردیم، انسان به ذات استعداد دارد ولی اندک انسان‌هایی هستند که آن را بارور کنند، خلاقیت با عقل شروع می‌شود و با تخیل رشد می‌کند، چه خوب می‌شود عالم عامل هم باشد، چنان که دارنده علم وارد عمل شود دنیا رو به‌پیشرفت می‌رود، حضور خلاقیت و جریان آن در روند معروف عقلانیت و تخیل است. عضو هیات مدیره کتابخانه ملی ایران خاطرنشان کرد: یکی از مفاهیم عقل ایجاد حد است، برای تعریف کردن نیاز به تعریف محدوده‌هاست، فعل عقل ایجاد محدودیت‌هاست و تخیل به دنبال پرواز است، اگر عقل و تخیل باهم نباشند خلاقیت روی نمی‌دهد، کار هنر را عشق به‌پیش برده است، عاشق‌ها خیالی خلاق‌تر دارند، عشق زبان روح آدم را باز می‌کند، عقل محدود می‌کند و اگر قرار بود انسان در کره زمین تنها عاقلی کند زمین را آباد می‌کرد اما راه آسمان را پیدا نمی‌کرد، عشق عامل پرواز ماست، خلاقیت هنگامی ظهور می‌کند که عقل از محدودیت خارج می‌شود.