گروه تاریخ و اقتصاد: شهرهای رشت، انزلی، لنگرود و لاهیجان بر علیه استبداد محمدعلی شاه به پا خاسته و بازارها را بستند و زنان با چوبدستی به بازارها آمده و مردم را از باز کردن مغازه‌ها ممانعت کردند. از فومن، کسما و اسالم گروهی کفن پوش با تفنگ برای حمایت از آزادیخواهان به رشت آمدند. عصر روز جمعه (۱۹ ربیع الاول ۱۳۲۵) فرقه موسوم به مجاهدین با طبل و علم برای استقلال اهالی کسما سه ساعت به غروب مانده حرکت کردند. جمعیت زیادی هم بود اهالی کسما تقریبا ۸۰۰ نفر بودند. قریب ۲۰۰ نفر با تفنگ‌های مارتینی پشت‌سر آنها جمع شده بودند.

پشت سر وکلای ملی انجمن ملی کسما با بعضی از محترمین مستقبلین، پشت‌سر آنان سادات و علما و ریش سفیدان کسما همه کفن به گردن، تفنگداران کسما هم کفن به گردن بودند. از طرف اهالی ماسال و شاندرمن دو نفر سوار قاصد آمد که ۷۰۰ سوار با اسب و یراق و فشنگ برای اوامر انجمن حاضریم و چون خبر ارسال اسلحه وسیله روس‌ها به تهران طی اطلاعیه‌ای از طرف مردم انزلی به همه جا رسیده بود. گروهی به کنسولگری روس رفتند و از کنسول خواستند که باقیمانده اسلحه خریداری شده زمان مظفرالدین شاه را که برای سرکوبی آزادیخواهان استفاده خواهد شد به تهران نفرستند و در همین تاریخ صیادان انزلی پس از یک اعتصاب که دو ماه پیش از آن انجام گرفته بود، بار دیگر علیه شرکت لیانازوف برخاسته و به مجلس پیشنهاد کردند که نخستین اقدام بانک ملی برچیده شدن بساط این شرکت باشد. در لنگرود مردم علیه انتصاب مجدد منجم باشی به حکمرانی آن ناحیه دست به اعتراض زدند و از مجلس شورا خواستند که در این مورد دخالت کند.»

منبع: میرابولقاسمی، سید محمد تقی؛ گیلان از آغاز تا اعلام مشروطیت؛ انتشارات هدایت؛ چاپ دوم، رشت:۱۳۶۹