گروه تاریخ و اقتصاد: راه‌آهن کوتاه میان تهران و شاه‌عبدالعظیم یگانه خط دایر در ایران است و تاسیسات آن متعلق به شرکت بلژیکی است. در آغاز سال ۱۸۸۲ این شرکت امتیازی را که رویتر برای این خط گرفته بود، خرید. این خط برای زائران (حضرت عبدالعظیم) است و شرکت بلژیکی قصد داشت که این کار آغازی برای ساختن راه‌آهن سراسری تا خلیج‌فارس شود و دو میلیون فرانک سرمایه گذاری کرد. پس از آن برای سودآور شدن کارش و خرید سهام واگن اسبی تهران، سه میلیون فرانک به این سرمایه اولیه افزود. از ممالک دور، از بلژیک و روسیه واگن و ریل وارد کردند و سرانجام در ماه ژوئیه ۱۸۸۸(ذیقعده ۱۳۰۵) این خط گشایش یافت. در آغاز کار به علت آشنا نبودن مردم با اصول و فرهنگ سفر با قطار حوادثی به بار آمد؛ مانند اینکه کسی زیر چرخ قطار رفت. این مسائل گذشت؛ اما مسافران این خط کمتر از حد انتظار و برآورد بود. زائران ایرانی با صرف یک روز وقت سوار بر خر و اسب به شاه عبدالعظیم می‌رفتند و برمی‌گشتند و زحمت منتظر شدن برای قطار و سوار و پیاده شدن را به خود نمی‌دادند.

کرایه این خط (یکسره، یک قران در درجه ۲ و ۱۰ شاهی در درجه ۳) هم برای آنها گران بود و سوار ترن نمی‌شدند. پس در تعطیلات تابستان (که فصل پرتردد است) درآمد این خط در روز بیش از ۶ یا۷ هزار قران نمی‌شود و در اکثر ایام زمستان از یکصد قران تجاوز نمی‌کند. اکنون این قطار ۵ بار در روز به شاه عبدالعظیم می‌رود و برمی‌گردد؛ اما پیداست که سوددهی ندارد.

خط واگن اسبی تهران هم راه‌آهنی است که امتیاز آن را همان شرکت بلژیکی در سال ۱۸۸۹ از رویتر خرید و پس از یک‌سال آماده و افتتاح شد. این خط از مرکز شهر و در مسیر چند محله مهم تهران کشیده شده و طول آن ۵ یا۶ میل است. کمتر پیش می‌آید که خانم‌ها به واگن اسبی سوار شوند. در قطار تهران به شاه‌عبدالعظیم هم واگن جداگانه اختصاص داده اند و زن و مرد به یک واگن سوار نمی‌شوند. می‌توان گفت که این وضع خاص ممالک اسلامی(و به اقتضای احوال اجتماعی اینجا) است.

منبع: سفرنامه ایران، ماساجی اینووه (۱۳۲۰ه.ق./ ۱۹۰۲م)، ترجمه دکتر هاشم رجب‌زاده، انتشارات طهوری