نخستین آتش‌نشانی‌ها در ایران برج آتشنشانی یانقین در تبریز

تبریز نخستین شهر ایران به‌شمار می‌رود که در آن ایستگاه آتش‌نشانی راه‌اندازی شده است. اواخر دوره قاجار، روس‌ها در این شهر یک برج آتش‌نشانی ساختند. ارتفاع این برج که یانقین نامیده شده ۲۳ متر است. پلان آن در داخل برج دایره شکل است و بایک رشته راه پله حلزونی به قسمت فوقانی متصل می‌شود. کارکرد اصلی آن دیدبانی بوده است به این صورت که همواره نگهبانی در بالای برج کشیک می‌داد و به محض مشاهده آتش و شناسایی محل وقوع آن بلافاصله زنگی که از بالای سقف آویزان بود را به صدا در می‌آورد و ماموران آتش‌نشانی را خبردار می‌کرد. همچنین در بالای برج همیشه چراغی روشن بود تا مردم با کمک از آن بتوانند راه را پیدا کرده و خود را به مرکز آتش‌نشانی برسانند. این برج یکی از نمونه‌های نادر در نوع خود است که تاکنون باقی مانده است. واژه «یانقین »، ‌در زبان مردم آذربایجان به معنای آتش و آتش‌سوزی است .

دومین و سومین واحدهای آتش‌نشانی رسمی در جنوب کشور و در شهرهای مسجد سلیمان و آبادان برای حفظ تاسیسات پالایشگاه آن شهرها ساخته شد. از آن پس چند واحد آتش‌نشانی دیگر در شهرهای ایران به‌وجود آمد: تهران ۱۳۰۳، قزوین ۱۳۰۳، اهواز ۱۳۰۴، بندر انزلی ۱۳۰۵، رشت ۱۳۰۵، مشهد مقدس ۱۳۱۲، زنجان ۱۳۲۷، اصفهان ۱۳۲۸ و شیراز ۱۳۲۹. در تهران اولین‌بار، یک ژنرال روس در سه‌راه امین‌حضور، اقدام به تاسیس اولین ایستگاه آتش‌نشانی کرد و بعدها با گسترش همین واحد و انتقال آن به چهارراه حسن‌آباد، واحد اطفائیه بلدیه تاسیس شد. در سال ۱۳۳۳ شمسی، عنوان اطفائیه به آتش‌نشانی تغییر یافت و چون آن هنگام مصادف با توسعه صنایع و شکل‌گیری مناطق مسکونی جدید در اطراف تهران بود، تصمیم گرفته شد آتش‌نشانی تهران علاوه بر داشتن یک اداره مرکزی سه شعبه نیز در نقاط مختلف شهر داشته باشد که بر مبنای آن تصمیم و با سعی شهرداری، تهران علاوه بر اداره مرکزی آتش‌نشانی، صاحب شعبی نیز در انتهای خیابان شهباز (خاقانی)، خیابان شوش و انتهای خیابان بهار شد.

تا حدود ۳۰ سال بعد از تاسیس آتش‌نشانی، کارکنان آن اداره از وسایل و تجهیزات حفاظت فردی بهره‌ای نداشتند و هنگام ماموریت‌هایشان ناچار بودند با کفش و لباس معمولی در عملیات شرکت کنند. بعد‌ها، لباس کار متحدالشکلی برای افراد آتش‌نشان در نظر گرفته شد و تعداد محدودی کلاه‌ایمنی نیز دراختیار آنها قرار گرفت، اما در سال‌های بعد، به موازات توسعه تهران اداره آتش‌نشانی رشد کرد و چون روز به روز بر حسب ضرورت در برابر مسوولیت‌های سنگین‌تری قرار می‌گرفت، تا حدی‌این مهم مورد توجه قرار گرفت. و هنگام خرید وسایل اطفایی، ‌اقلامی از وسایل حفاظت فردی نیز خریداری می‌کردند. از جمله در سال ۱۳۳۶ تعداد ۱۰ ماسک ضد گاز و ۶ ماسک ضددود و درسال ۱۳۳۷ استفاده از لباس نسوز در آتش‌نشانی مورد استفاده قرار گرفت و به مرور زمان، آتش‌نشانی تهران به اسنوکر، نردبان، ماشین کف‌ساز، ‌تانکرهای مجهز، موتورپمپ، تور نجات، لباس نسوز، ماسک ضد گاز، ماسک ضددود و... مجهز شد. در سال ۱۳۴۰ شمسی واحدی به نام گروه «امداد و نجات» در‌ایستگاه حسن آباد ‌ایجاد شد تا در کنار اطفای حریق، ‌امداد و نجات حادثه‌دیدگان را برعهده بگیرد.