زادروز نظریه‌پرداز تخصیص مطلوب منابع

تجالینگ کوپمنز (Tijalling Koopmans) اقتصاددان بزرگ هلندی - آمریکایی در بیست و هشتم اوت سال ۱۹۱۰ به دنیا آمد. او در سال ۱۹۷۵ به همراه لئونید کانتروویچ به‌خاطر «پژوهش‌های متعدد در زمینه نظریه تخصیص مطلوب منابع»، موفق به کسب جایزه نوبل اقتصاد شد. تلاش‌های تجالینگ کوپمنز در پایه‌گذاری سه حوزه اصلی اقتصاد کمی مدرن موثر بوده است. اولین حوزه، به برآورد و تخمین آماری پارامترها در مدل‌های اقتصادسنجی مربوط می‌شود.

دومین حوزه مرتبط با تجزیه و تحلیل فعالیت‌ها است که برنامه‌ریزی خطی یکی از شناخته‌ترین بخش‌های این حوزه است و سومین حوزه نیز حداکثرسازی مطلوبیت و بهینه‌سازی تخصیص. تجالینگ کوپمنز در سال ۱۹۱۰ در شهر گریولند نزدیک هیلوِرسام به‌دنیا آمد. در سن ۱۷ سالگی وارد دانشگاه اوترخت شد و اگرچه خیلی جوان بود اما استعداد عجیبی در ریاضیات داشت. تحصیل در رشته ریاضیات محض را به تنهایی کافی نمی‌دانست، بنابراین به آموختن در دیگر حوزه‌های علمی نظیر فلسفه علم پرداخت. در سال‌های ۱۹۳۲ و ۱۹۳۳ در دو رشته فیزیک و ریاضیات از دانشگاه اوترخت لیسانس و فوق‌لیسانس گرفت و در سال ۱۹۳۶ با درجه دکترای از دانشگاه لیدن فارغ‌التحصیل شد، اما در عمل به اقتصاد و به‌خصوص اقتصادسنجی تعلق خاطر پیدا کرد. کوپمنز یکی از متخصصان بزرگی است که به مطالعه رشد اقتصادی و پیامدهای اقتصادی از بین رفتن منابع تجدیدناپذیر پرداخته است. در زمان کارآموزی در فیزیک، علاقه‌اش را به علم اقتصاد به‌ویژه اقتصاد ریاضی نشان داد؛ اولین کتاب اقتصادی که مطالعه کرد کاپیتال، اثر کارل مارکس بود.

کوپمنز در سال ۱۹۴۰ به آمریکا رفت و طی سال‌های جنگ جهانی دوم به‌عنوان آمارشناس در یک شرکت دولتی در واشنگتن فعالیت کرد؛ جایی که وی کتاب «اقتصاد حمل‌ونقل» را که به راهکار مطلوب تاکید داشت، منتشر کرد، سپس به شیکاگو رفت و به یک گروه تحقیقاتی در دانشگاه شیکاگو ملحق شد. در سال ۱۹۵۵ با حضور در دانشگاه ییل و با انتشار کتابی در زمینه «اقتصاد رشد مطلوب و تحلیل فعالیت»، به بررسی‌های نظری خود ادامه داد. کوپمنز زمانی که مامور حمل‌ونقل تجاری انگلستان بود به موضوع اقتصادی هزینه‌های انتقال علاقه مند شد. او در سال ۱۹۴۸ در تالیف کتاب «استنتاجات آماری در مدل‌های اقتصادی پویا» همکاری داشت؛ کتابی که به دلیل استفاده از معادلات همزمان در اقتصادسنجی اهمیت دارد. در آثار کوپمنز رابطه میان قیمت‌ها و کارآیی اقتصادی در مدل‌های ایستا و پویای تولید، به‌صورت بسیار شفاف و به‌وسیله نمودارهای ساده هندسی مورد بحث قرار گرفته است. کوپمنز در مقاله مهمی تحت‌عنوان «تجزیه و تحلیل تولید به منزله تولید موثر فعالیت‌ها» که در سال ۱۹۵۱ در کتابی تحت عنوان «تحلیل فعالیت‌های تولیدی و توزیعی» منتشر کرد، تجزیه و تحلیل فعالیت‌ها و اثر آن را در حل بسیاری از مسائل سنتی اقتصاد حمل‌ونقل کشف کرد. کار اولیه وی در زمینه استفاده کارآمد از تسهیلات بندری و بارگیری کشتی‌ها بود. وی در این زمینه فنون ریاضی درخشانی برای حل مشکل پیچیده معادلات مربوط به کار عرضه کرد.

او در دهه ۱۹۶۰ با تحقیق درخصوص نظریه رشد اقتصادی، سوالات صریحی پیرامون کارآیی و بهینگی در مدل‌های پویای تولید مطرح کرد. کوپمنز علاوه بر کشف و توسعه روش برنامه‌ریزی خطی و تحلیل فعالیت‌ها، این روش را در مدل‌های تعادل عمومی نظری و عمومی در طول سال‌های ۵۷-۱۹۵۱ به‌کار برد. وی در کتاب «سه مقاله» که در سال ۱۹۵۷ به چاپ رساند، خاطر نشان کرد که بسیاری از نتایج اقتصاد متعارف را می‌توان با زبان تجزیه و تحلیل فعالیت‌ها بیان کرد. از این زمان به بعد او همواره تلاش کرد تا تجزیه و تحلیل فعالیت‌ها را در موضوع تخصیص منابع به‌کار ببرد و ارزیابی طرح‌های سرمایه‌گذاری را بهبود بخشد. کوپمنز علاوه بر اقتصاد، موسیقیدانی بزرگ نیز بود. او در سال ۱۹۸۵ درگذشت.

منابع:

- سایت بنیاد نوبل

- جوایز نوبل اقتصاد، محمود قنادان، ۱۳۹۱، انتشارات موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.