حقوق و مزایای نمایندگان مجلس اول مشروطه

دکتر علی ططری
مدیر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

زمانی که مجلس اول مشروطه تاسیس شد هیچ یک از نمایندگان مجلس به دنبال حقوق و مزایا نبودند. هدف صرفا اجرای اهداف مشروطه یعنی تأسیس عدالتخانه، حکومت مشروطه و اجرای قانون بود. نمایندگان مجلس پس از یک سال از تاسیس مجلس متوجه شدند که بدون حقوق و مزایا قادر نیستند کار کنند. تعدادی از نمایندگان مجلس توانایی مالی داشتند. اما بسیاری از نمایندگان برای سفر به تهران و حضور در مجلس مجبور شدند اثاثیه منزل خود را بفروشند.

　

احتشام السلطنه دومین رئیس مجلس شورای ملی، برای اولین بار پیگیر حقوق و مزایای نمایندگان مجلس شد. برپایه اسناد نویافته و مکاتباتی که موجود است، احتشام السلطنه مقرر کرد که ماهی یکصد تومان به نمایندگان مجلس به‌عنوان حقوق پرداخت شود. سیدحسن تقی زاده درباره حقوق نمایندگان دوره اول می‌نویسد؛ مقرر کردند ماهی یکصد تومن حقوق به نمایندگان مجلس پرداخت کنند. از 22 ماه نمایندگی، تنها سه و نیم ماه پرداخت کردند. که معادل 350 تومان بود. آن هم همه نمایندگان 350 تومان را دریافت نکردند. شاید مهم ترین علت به تعویق افتادن حقوق نمایندگان دوره اول شرایط نابسامان مجلس اول و امور اداری این مجلس بود البته برخی از نمایندگان در دوره اول طلب حقوق نکردند و آن را بخشیدند. افرادی نظیر ارباب جمشید نماینده اقلیت زردشتی و صنیع‌الدوله. البته تاریخ دقیقی وجود ندارد که همین سه ماه و نیم حقوقی که به نمایندگان پرداخت شد چه زمانی بود چون محل تأمین بودجه مجلس برای پرداخت حقوق به نمایندگان مجلس مشخص نبود و بودجه کافی هم وجود نداشت. مطابق اسناد موجود در مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی برخی از نمایندگان اولین دوره مجلس یا بازماندگان آنها حتی تا دوره نهم مجلس شورای ملی طلب حقوق معوقه خود را داشتند.

گویا تنها کمک مالی که به مجلس اول شد در زمان ریاست وزرایی ناصرالملک است که حدود 20 هزار تومان از طرف دولت و محل عوارض گمرک به حساب مجلس واریز شد. البته حالت کارکنان مجلس کمی مختلف بوده آنها هم برپایه اسناد، حقوق مشخصی نداشتند. تا قبل از وضع آیین‌نامه پرداخت حقوق به مجلسیان در دومین دوره مجلس، از طرف روسای مجلس به آنها مساعده‌هایی می‌دادند و به‌صورت پراکنده مبالغی را دریافت می‌کردند. در دوره دوم مجلس شورای ملی ارباب کیخسرو شاهرخ نماینده اقلیت زردشتی که ریاست اداره مباشرت مجلس را برعهده می‌گیرد برای حل این مشکلات دست به ابتکاراتی می‌زند. اولا حالت حقوقی کارمندان و نمایندگان را تا حد زیادی مشخص می‌کند و از سوی دیگر هم پرسش‌نامه‌هایی را طراحی می‌کند و برای نمایندگان دوره اول یا بازماندگان آنها ارسال می‌کند که مشخص شود میزان دریافتی نمایندگان دوره اول یا مطالباتشان به چه صورت است.

به نظر می‌رسد که برپایه اسناد هیچ‌گاه مطالبات معوقه نمایندگان دوره اول مجلس پرداخت نشده است و تنها همان 350 تومان، پرداختی برخی نمایندگان بود البته برخی از این نمایندگان 22 ماه هم در مجلس نبودند تنها نمایندگان تهران و آذربایجان از ماه‌های اول در مجلس حضور داشتند و برخی نمایندگان ایالات و ولایات به دلایل گوناگون تا آخرین روزهای مجلس به مجلس معرفی و اعتبارنامه آنها تصویب می‌شد. براین اساس می‌توان حقوق نمایندگان مجلس را از همان دوره اول ماهی صد تومان معین کرد. مجلس هر دوره حقوق همان دوره را تصویب می‌کرد. فیش حقوق نمایندگان مجلس شورای ملی وجود دارد و در هر دوره مشخص است به‌طوری که از صد تومان از دوره اول آغاز شد و براساس تورم هر دوره تنظیم و تصویب می‌شد.