عبور از فیلتر
اما از صبح روز ۱۱ اردیبهشت «تلگرام» آنها مثل همیشه پیام یا خبر جدیدی نداشت و دیگر نمی‌شد با آن پیامی فرستاد. مسدود شدن تلگرام که کلید خورد، فضای مجازی پر شد از اعتراض به دولت دوازدهمی که قرار بود انگشت وزیر جوان آن روی دکمه فیلترینگ نرود. اما وزیر ارتباطات در توییتر در پاسخ به این اعتراض‌ها، از کاربران خواست علت را از دبیرخانه کمیته فیلترینگ بپرسند و این وزارتخانه از دلیل آن بی‌اطلاع است. این روند چند روز ادامه داشت تا کاربران مطمئن شوند تصمیم این بار برای مسدود کردن تلگرام جدی و دائمی بوده و قرار نیست مثل دی‌ماه گذشته باشد. وقتی معاون دادستان کشور از ممنوع شدن فعالیت واحدهای صنفی در بستر این پیام‌رسان خبر داد، کاربران فهمیدند که باید به دنبال جایگزینی برای پیام‌رسان محبوبشان باشند. راهکار پیشنهادی برخی مسوولان ازجمله دبیر شورای عالی فضای مجازی کوچ کاربران به پیام‌رسان‌های بومی بود. این کوچ مجازی با قطع فعالیت برخی خبرگزاریها، صداوسیما و برخی مسوولان در تلگرام و انتقال آنها به پیام‌رسان‌های بومی شکل گرفت. همچنین همزمان با فیلتر شدن تلگرام، تبلیغات برای استفاده از پیام‌رسان‌های بومی بیشتر شد. با این حال، برخی کاربران ترجیح دادند که از سایر پیام‌رسان‌های خارجی مانند واتس‌اپ استفاده کنند. اما اینها راهحلهایی نبود که بتواند جای خالی تلگرام را پر کند، بنابراین، خلأ وجود این پیام‌رسان محبوب باعث شد کمکم پای فیلترشکن به گوشی کاربران ایرانی باز شود.
میهمان‌های ناخوانده گوشیها
فیلترینگ پایان داستان تلگرام در ایران نبود. به‌نظر می‌رسید کاربران ایرانی بیش از هر زمانی به یک پیام‌رسان خارجی عادت کرده بودند و نمیخواستند از آن دل بکنند. از طرفی دسترسی دائمی به اینترنت موبایل مانع از آن می‌شد که خیال تلگرام از ذهن آنها بیرون برود. بنابراین تصمیم گرفتند برای گذشتن از فیلتر پیام‌رسان محبوبشان از VPN و فیلترشکن استفاده کنند.
به این شکل سر و کله فیلترشکنها در داستان تلگرام پیدا شد تا میهمان نه‌چندان دوست‌داشتنی و اما اجباری حدود 10 تا 12 میلیون کاربر ایرانی شود.
اگرچه این میهمان غیرمحبوب کار مشتریان تلگرام را راه میانداخت، اما بی‌دردسر نبود. این مساله برای والدینی که فرزند نوجوانی داشتند به شدت نگران‌کننده بود. البته زمانی که صحبت بدافزاری یا جاسوس‌افزاری فیلترشکن‌های نامعتبر به میان آمد، نگرانیها دیگر به والدین خلاصه نمی‌شد و امنیت سایبری را به خطر میانداخت. با این‌حال، این میهمان ناخوانده ظاهرا کنگر خورده و لنگر انداخته و حالا حالاها خیال رفتن از گوشی کاربران را ندارد.
البته فیلترشکن، تنها میهمان ناخوانده گوشی ایرانی‌ها نبود. کاربرانی که حاضر نشدند ریسک فیلترشکن‌های رایگان را بپذیرند و زیر بار خریدن فیلترشکن پولی نرفتند، میزبان تلگرام‌های به اصطلاح بدون فیلتر شدند که به تعبیری با عنوان نسخه‌های فارسی تلگرام شناخته می‌شدند. این اپلیکیشنها که معروف‌ترین آنها هاتگرام و تلگرام طلایی هستند، با ایجاد پروکسی داخلی فیلترینگ را دور می‌زدند. استفاده از آن دیگر دردسر راهاندازی فیلترشکن را نداشت و همین باعث شد خیلی زود در گوشی تعداد زیادی از کاربران جا باز کنند. اما همین محبوبیت هم دردسرساز شد زیرا معرفی برنامههای مختلف تحت عنوان تلگرام بدون فیلتر محفل امنی برای جولان کلاهبرداران سایبری جهت کسب درآمد از طریق سرقت اطلاعات، عضو کردن در کانالها و... شد. با این حال، با وجود هشدار کارشناسان درباره استفاده از این اپلیکیشنها، آنها همچنان در گوشی کاربران جا خوش کرده‌اند و قصد خروج ندارند و ظاهرا در کاربران هم میلی برای بیرون انداختن آنها نیست.
سناریوی جدید
اصرار کاربران به استفاده از تلگرام از طریق فیلترشکن و سایر برنامهها باعث شد، داستان فیلترینگ تغییر کند تا شاید این بار جدایی کاربران از پیام‌رسان محبوبشان محقق شود. سناریوی جدید محدود کردن فعالیت فیلترشکنها و برنامهای برای فیلتر کردن نسخه‌های فارسی تلگرام بود. اما با وجود اخلال‌ها، فیلترشکنها مجددا کار کردند و خبری از فیلتر نسخه‌های فارسی نبود. ادامه فعالیت آنها همچنان محل بحث وزارت ارتباطات با موافقان فیلترینگ تلگرام بود. موافقان فیلترینگ مدعی بودند سرورهای هاتگرام و طلاگرام در ساختمان شرکت ارتباطات زیرساخت وزارت ارتباطات است. وزارت ارتباطات نیز آن را تکذیب میکرد. حتی حاضر بود برای رد این ادعا یک تور بازدید از طبقه نهم ساختمان این شرکت راه بیندازد. با این حال، موافقان فیلترینگ تلگرام معتقدند، نسخه‌های فارسی مانع از این شد که هدف اصلی بستن تلگرام، یعنی توسعه پیام‌رسان‌های داخلی به نتیجه برسد. اما از نظر مدیران این وزارتخانه راهکار محدود کردن شبکه‌های خارجی به توسعه نمونه‌های داخلی ختم نمی‌شود و کاربران ایرانی برای استفاده از پیام‌رسان‌های بومی باید اقناع شوند. هرچند هنوز که بیش از ۱۰ ماه از فیلترینگ این پیام‌رسان میگذرد، نقلقولهایی از این دست در بین مخالفان و موافقان مسدود شدن تلگرام ادامه دارد و گمانهزنیهایی درخصوص رفع فیلترینگ آن مطرح شده است. حتی اخیرا آذری جهرمی از موافقت ائمه‌جمعه با رفع فیلتر تلگرام خبر داد، اما به گفته دبیر کارگروه فیلترینگ، اساسا رفع فیلتر تلگرام منتفی است. ظاهرا کاربران با بسته بودن تلگرام کنار آمده‌اند و از طریق فیلترشکن یا نسخه‌های فارسی آن را باز می‌کنند. طوری که مرکز آمار میگوید سرانه روزانه استفاده ایرانی‌ها از شبکه‌های اجتماعی حدود یک ساعت و چهار دقیقه است و ۹۴ درصد از اعضای فعال در این شبکه‌ها از تلگرام استفاده می‌کنند.
ارسال نظر