چه چیزی در انتظار جهان است؟
کنفرانس آب و هوای سازمان ملل متحد امسال از ۶ تا ۱۸ نوامبر برگزار شده، با این حال جهان، امسال را نیز با سیل‌‌های رکوردشکن، موج‌‌های مرگبار گرما و سایر رویدادهای شدید آب و هوایی در کنار بحران جهانی انرژی به پایان می‌‌رساند. در نتیجه، بعید است نمایندگانی که برای بیست و هفتمین کنفرانس تغییرات اقلیمی در شرمالشیخ مصر گرد هم می‌‌آیند، تعهدات جدید مهمی را قبول کنند. در عوض، انتظار می‌‌رود COP۲۷ بر این موضوع تمرکز کند که آیا کشورها به تعهدات سال گذشته خود عمل کردهاند یا خیر. اولویت این نشست، افزایش تامین مالی برای کشورهای با درآمد کم و متوسط است که کمترین سهم را در انتشار گازهای گلخانهای جهانی داشته‌‌اند اما شدیدترین پیامدهای آن را متحمل می‌شوند.
در پایان کنفرانس پیشین که در بریتانیا برگزار شد، همه کشورها موافقت کردند که با برنامه‌های جدی در باب شرایط اقلیمی در کنفرانس امسال شرکت کنند. اما از آن زمان، تنها ۲۴ کشور به تازگی اهداف خود را که به عنوان کمک‌‌های تعیین‌‌شده ملی (NDCs) به رسمیت شناخته، موافقت‌‌نامه پاریس را امضا یا به‌‌روزرسانی کردهاند. مقامات سازمان ملل از کشورها خواسته‌اند تا با جاه‌طلبی بیشتری در COP۲۷ حاضر شوند.
ضرر و زیان ناشی از تغییرات اقلیمی از محورهای این نشست بود. این امر به پیامدهای اجتناب‌ناپذیر تغییرات اقلیمی، مانند از دست رفتن جان مردم بر اثر رویدادهای شدید آب و هوایی یا ناپدید شدن جوامع ساحلی به دلیل افزایش سطح دریا اشاره دارد. کشورهای فقیرتر به‌طور نامتناسب متحمل این خسارات شده‌اند و از کشورهای ثروتمند خواسته‌اند تا آنها را جبران کنند. طرفداران غرامت خواستار سیستم مالی رسمی برای جمع‌آوری و توزیع وجوه دریافتی شده‌اند. ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا از لحاظ تاریخی با ایجاد چنین سیستمی مخالفت کردهاند. از سوی دیگر از آنجا که انتشار گازهای گلخانهای همچنان در حال افزایش است، کشورهای در حال توسعه خواستار تزریق بودجه بیشتر برای کمک به آنها در راستای سازگاری با پیامدهای تغییرات آب و هوایی هستند.
نمونه‌هایی از سازگاری عبارتند از: نصب سیستم‌‌های هشدار اولیه برای رویدادهای شدید آب و هوایی، ساخت پناهگاه‌های حرارتی و استفاده از بذرهای مقاوم در برابر خشکسالی. تاکنون، بیشتر منابع مالی به سمت کاهش یا تلاش برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای سرازیر شده است. همچنین بیش از یک دهه پیش، کشورهای ثروتمند متعهد شدند که سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار از سال ۲۰۲۰ برای کمک به کشورهای فقیرتر برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای و سازگاری با اثرات بدتر تغییرات آب‌وهوایی اختصاص دهند. اما تاکنون، آنها در مجموع فقط حدود ۹۰ میلیارد دلار جمع‌آوری کردهاند. کشورهای با درآمد پایین و متوسط که بسیاری از آنها با بدهی مواجه هستند برای تامین مالی بیشتر به دولت‌های خارجی، شرکت‌‌ها و موسسات مالی چندجانبه مانند صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک‌جهانی فشار خواهند آورد.
از سوی دیگر، مقامات سیاسی به احتمال زیاد بر شرکت‌‌هایی که در COP۲۷ شرکت می‌کنند فشار خواهند آورد تا اقدامات بیشتری را در دستور کار خود قرار دهند. سال گذشته، صدها موسسه مالی به اتحاد مالی گلاسکو برای خالص صفر (GFANZ) پیوستند و متعهد شدند تا سال ۲۰۵۰ به انتشار کربن صفر برسند. اما از آن زمان تاکنون، چندین شرکت از کار کنار رفته‌‌اند و برخی مانند J.P.Morgan و Bank of America تهدید کردهاند که از این کار کناره‌‌گیری خواهند کرد.
فعالان و نمایندگان سازمان‌های غیردولتی به‌طور منظم در این کنفرانس‌های آب و هوایی شرکت می‌کنند، اما همچنان که پیش‌‌بینی می‌شد حضور آنها در سال جاری کم‌‌فروغ‌‌تر بود. شرمالشیخ، شهر تفریحی در نوک شبه‌‌جزیره سینا، فقط از طریق هوا قابل دسترسی است و برخی از فعالان جوان نگرانی خود را درباره قیمت‌‌های نجومی هتل‌‌ها ابراز کردهاند. اعتراضات به سیاست‌های جهانی در باب تغیرات اقلیمی که همواره پای ثابت این نشست‌‌هاست، در این کنفرانس اندک بود؛ زیرا تظاهرات خیابانی در مصر غیرقانونی است، اگرچه دولت مصر اعلام کرد که منطقه‌‌ای را برای تظاهرات مسالمت‌آمیز ایجاد خواهد کرد.
برای جلوگیری از بدترین پیامدهای تغییرات آب و هوایی، تنها برگزاری این دست نشست‌‌ها کافی نیست. انتشار گازهای گلخانهای همچنان در حال افزایش است که به این معنی است که میانگین دمای جهان نیز به افزایش خود ادامه خواهد داد. تا پایان دهه، انتظار می‌‌رود که جهان از هدف توافق پاریس یعنی جلوگیری از افزایش متوسط دمای جهان به میزان ۵/ ۱ درجه سانتیگراد (۷/ ۲ درجه فارنهایت) بالاتر از سطح قبل از صنعتی‌شدن دور شود. دانشمندان و مقامات سازمان ملل هشدار داده‌‌اند که گرمایش بیش از ۵/ ۱ درجه سانتیگراد عواقب فاجعه‌باری مانند افزایش مخرب سطح آب دریاها، امواج گرمای طولانی‌تر و شدیدتر و از بین رفتن گسترده گونه‌ها را به همراه خواهد داشت.
از جمله تعهدات COP۲۶، تعهد بیش از صد کشور به کاهش انتشار گاز متان، به‌عنوان گاز گلخانهای قوی بود. از آن زمان، بیش از ۱۲ کشور دیگر به این تعهد پیوستند و ایالات متحده و اتحادیه اروپا ابتکاری را برای کاهش انتشار گاز متان در بخش انرژی آغاز کردند. چین، بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز متان در سال ۲۰۲۱ این تعهد را امضا نکرده است، اگرچه برخی ناظران انتظار دارند که در طول COP۲۷ این کار را انجام دهد.
برخی کشورها سال گذشته اعلام کردند که استفاده از زغالسنگ، منبع اصلی انتشار گازهای گلخانهای را تا سال ۲۰۳۰ متوقف خواهند کرد. اما بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، انتظار می‌‌رود انتشارات زغال سنگ در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال گذشته ۲درصد افزایش یابد. بحران انرژی ناشی از جنگ روسیه در اوکراین تا حدی مقصر این امر است، زیرا برخی از کشورهای اروپایی که پیش از این به گاز طبیعی روسیه متکی بودند، مانند آلمان، به سوزاندن زغالسنگ بازگشته‌‌اند. چین که بزرگ‌ترین تولیدکننده گازهای گلخانهای است، به ساخت نیروگاه‌های زغالسنگ ادامه می‌دهد. یکی دیگر از تعهدات در کنفرانس پیشین سازمان ملل این بود که جنگل‌‌زدایی تا سال ۲۰۳۰ متوقف شود. برزیل از جمله کشورهایی بود که متعهد به انجام این کار شد، اما جنگل‌‌زدایی این کشور به ویژه در جنگل‌‌های بارانی آمازون طی ۹ ماه اول سال ۲۰۲۲ بیشتر از هر دوره زمانی دیگری در ۱۵ سال گذشته بود.
با این حال در سال گذشته شاهد اتفاقات مثبتی نیز بوده‌‌ایم. در حال حاضر، کشورها انرژیهای تجدیدپذیر (عمدتا خورشیدی و بادی) را بیش از هر زمان دیگری به شبکه‌های برق خود تزریق می‌کنند و آژانس بین‌المللی انرژی انتظار دارد که جنگ در اوکراین بهانه‌‌ای برای تغییر بیشتر به سمت انرژیهای پاک، از جمله انرژی هسته‌‌ای، با افزایش سرمایه‌‌گذاری ۲تریلیون دلاری در سال تا سال ۲۰۳۰ شود. علاوه بر این، چندین کشور با انتشار بالای کربن، تعهدات قوی‌‌تری را پذیرفته یا قوانین آب و هوایی قابل توجهی را از آخرین کنفرانس به تصویب رسانده‌‌اند. ایالات متحده که دومین تولیدکننده گازهای گلخانهای سالانه پس از چین است، قانون کاهش انتشار گازهای گلخانهای را تصویب کرد که بیش از ۳۶۵ میلیارد دلار برای اقدامات اقلیمی سرمایه‌‌گذاری می‌کند و می‌تواند موجب کاهش قابل توجه انتشار گازهای گلخانهای در دهه آینده شود. در همین حال، استرالیا و هند سند تعهدات ملی محیط زیستی مبتنی بر توافق‌‌نامه پاریس (NDC) را به روز کردند.
سرعت انتشار گازهای گلخانهای در حال کاهش است، البته با سرعتی نه‌چندان زیاد. همچنین اهداف به روز شده کشورها هنوز برای حفظ دمای ۵/ ۱ درجه سانتیگراد کافی نیست. گزارش جدید کنوانسیون چارچوب سازمان ملل درباره تغییرات آب و هوا (UNFCCC) نشان می‌دهد که تعهدات فعلی باعث می‌شود تا سال ۲۱۰۰ دمای جهانی حدود ۵/ ۲ درجه سانتیگراد گرم‌تر شود. این امر تایید می‌کند که جهان ضرب‌‌الاجل بسیار پرهزینه‌‌ای دارد که باید به آن متعهد بماند. هنوز کارهای زیادی پیش روی ماست.
