یخچال‌ها و حمام‌های شهر قم
آب انبار بنایی برای ذخیره آب است و یخچال‌هایی برای نگهداری یخ. یخ در زمستان تهیه و در فصل گرم استفاده می‌شد. باتوجه به گرمای طاقت‌فرسای شهر قم، و ورود سیل زوار در ماه‌های مذهبی یخ همواره از ضروریات مردم بود و بی‌توجهی حکام به این مهم، شهر را در وضعیت سختی قرار می‌داد. یخچال علاوه بر نگهداری یخ، برای حفظ خوراکی‌های مختلف نیز استفاده می‌شد و در مقایسه با آب انبار درآمد بیشتری برای صاحبش داشت. درباره پیشینه ساخت یخچال در قم، نمی‌توان دقیق صحبت کرد؛ ولی باتوجه به اینکه در کتاب «تاریخ قم» از یخچال نامی برده نشده، احتمالا تاریخ ساخت یخچال در قم مربوط به بعد از قرن چهارم قمری است. در کتاب‌های دوره قاجار از برخی یخچال‌ها به‌عنوان یخچال‌های قدیمی نام برده شده است که احتمالا این یخچال‌ها که ۵ مورد بودند در زمان قاجار نیز همچنان استفاده می‌شدند. در دوره محمدشاه و ناصرالدین‌شاه ۸ یخچال جدید احداث شد؛ هرچند بعد از قحطی سال ۱۸۷۱م دو یخچال ازبین رفت. بعداز ناصرالدین‌شاه تا پایان سلسله قاجار -باوجود افزایش جمعیت- تنها یک یخچال به شهر قم اضافه شد.
آب مورد نیاز حمام‌ها نیز همچون یخچال‌ها و آب انبارها از جوی وارد خزینه می‌شد.باتوجه به آنکه فصل گرما در شهر قم طولانی بود، حمام‌ها نیز در بیشتر ایام سال شلوغ بود و آب زیادی مصرف می‌شد. در کتاب «تاریخ قم» به ساخت حمام در قرن چهارم اشاره شده است؛ ولی تعداد آنها مشخص نیست. باتوجه به اسناد دوره قاجار، در دوره صفویه و پیش ازآن حمام‌هایی در قم احداث شده بود. در دوره افشار و زند به وضع عمرانی حمام‌ها -همچون سایر منابع و ذخایر آب- توجهی نمی‌شد. تا قبل از دوره ناصری ۱۷ واحد حمام در زمان فتحعلی‌شاه و محمدشاه احداث شد و در دوره ناصری تا سال ۱۸۶۸م با احتساب حمام‌های دوره صفویه، تعداد حمام‌های شهر قم به ۳۳ واحد و تا سال ۱۸۸۷م تعداد کل حمام‌ها به ۴۵ واحد و در اواخر دوره قاجار در سال ۱۹۲۶م باتوجه به افزایش جمعیت به ۵۵ واحد رسید.
ارسال نظر